Mardinin Yöresel Oyunu |
10-14-2012 | #1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
Mardinin Yöresel OyunuMardinin yöresel oyunu Halk oyunları (dansları) günümüzde de toplumsal yaşantıyı etkileyen önemli bir etkinliktir Halk oyunlarının kökeni insanlık tarihi kadar eskidir İlkel insanların topluluk halinde yaşaması ve kendilerini yöneten bir takım sihirli güçlere tapmaya başlaması ilk dansın doğuşuna neden oldu Yöremizdeki halk oyunlarının figürleri incelendiğinde bu toplumlarda yaşayan medeniyetlerin kültürel yapısı açıkça ortaya çıkar Mardin halk oyunları, düğünlerde, bayramlarda, özel günlerde ve her türlü törenlerde oynanır Düğün törenlerinde törene katılanlar beli yerlerde toplanırlar Bu yer, nişan için kız evi, düğün için erkek evidir Törenin yapılacağı yere gelen konuklar karşılanır, ağırlanır ve tören bitiminde uğurlanır Karşılama, ağırlama ve uğurlama törenlerinde oynanan halk oyunları ayrıdır Karşılama, oyunun akışının hızla başlayıp yine aynı hızla biten oyundur Ağırlama, ağır bir tavırla yavaş hareketlerle oynanan bir oyundur Uğurlamada oyunlar yavaş başlayıp hızla biter Oyunlar seyirci karşısında oynanır Oyunun oynandığı ortam bazen bir evin avlusu, bazen bir oda bazen de bir düğün salonu olabilir Ekip başı oyunu yönetir, komutlarıyla oyuncuları yönlendirir Oyunlar genelde türkülüdür Günümüzde; davul, zurna, klarnet, tulum, tef, tepsi, kaval, dilsiz kaval, erbana, kabak kemençe, şehir merkezinde, cümbüş, darbuka, zilli tef, bağlama ve koto eşliğinde oynanır Halk oyunları düğün, nişan, kına, bayram, asker uğurlama, toplantılar ve törenlerde oynanır Köylerde oynanan halk oyunları genellikle özel günlerde oynandığı için bayramlık tabir edilen en yeni, temiz, bazen de "Sandıktan" tabir edilen giysiler giyilerek oynanır Halk oyunları oynandığı zaman, iyi bilenler gruba katılınca diğerleri çekilir ve bunları seyre başlar Mardin halk oyunlarında kültürü oluşturan özelikler sadece güzel sanatların dallarının birer göstergesi değil, yaşamın ta kendisidir Mardin halk oyunlarını sıralayacak olursak: BERİVAN : Süt sağma olayını anlatır, ağır bar havasındadır CİRANE : Komşu aşkını anlatır, ağır bar havasındadır KEÇİKANİ : Bu genç kız oyunu, sevgiyi, dostluğu, birlikteliği anlatır MAMIR : Sevgiliye ağıtı anlatır Bar havasındadır BİŞARO : Bağ bozumunu anlatan oyundur Coşkuyu anlatır Bay bayan karışık bazen de ayrı olarak oyun oynanmaktadır SEGAVİ : Sevgi ve coşkuyu anlatır CENBELLİ AĞA: Üzüntüyü ağıt şeklinde sergileyen oyundur Bar havasındadır HINNE : Kına yakma olayını anlatan oyundur Sevinç ve birlikteliği anlatır BABLEKAN : Kuyudan su çekme olayını anlatır KEMALIM : Ataya duyulan sevgiyi, bağlılığı anlatır Bar havasındadır ÇECANI : Memleket özlemini anlatır ÜÇ KIRMA : Üç kırmayla oynanan oyun bir erkek oyunudur Ağır bar havasındadır MERYEMİ: Aşk ve sevgiyi anlatır Bar havasındadır LORKE : Güzelliği coşkuyla anlatan bir oyundur HİMALEYE : Coşkuyu anlatan bir oyundur KESİRTİN : Çift kırmalıdır Sevgi ve aşkı anlatır ÇPİKLİ : Şiddet ve sevgiyi, jest ve mimiklerle uyumlaştıran bir oyundur KOÇERE : Şehirden yaylaya çalışmak için gidenlerin mevsim sonunda işlerini bitirip ayrılacakları sırada kendi aralarında yaylalarda yaşadıklarını taklit ederek oynadıkları oyundur HAFTANO : Giyinme ve kuşanma olayını anlatır DİK OYUN : Toplumsal yaşamın disipliner yönünü anlatan bir oyundur SEVGİ OYUNU : Her şeyde ve her yerde sevginin olması gerektiğini coşkuyla figürleştiren bir oyundur RAKSIL HAVANIM : Elit tabaka hanımlarının bir araya geldiklerinde oynadıkları ve birlikteliği yansıtan bir oyundur Ağır bar havasındadır RİHANE: Oyun adını reyhan çiçeğinden almıştır Oyunun özü çiçeğin büyüyüp yayıldıkça etrafa saçtığı muhteşem ve ferahlatıcı kokusunun etkisi insanoğlunun raks etmesini sağlamıştır Ağır bar havasında olup, erkek oyunudur Buna Atabarı da denir YÖRE ÇİFTETELLİSİ : Coşkuyu anlatır Bayan oyunudur YÖRE HALAYI : Sevgiyi ve aşkı anlatır0yun bar havasındadır MALATYA : Birlikteliği anlatır Bu oyunu bay ve bayan karışık oynar OĞUZLU : Aşkın yüceliğini anlatır ONDÖRTLÜ : Sevgi ve aşkı anlatır SAMRA : Aşkın yüceliğini anlatır Ağır bar havasındadır KEMANBAZO : Ayrılığı ve ayrılığa karşı duyulan sitemi anlatır SABİHA: Mardin'de yaşanan ve sonu evlilikle biten ölümsüz bir aşkın öyküsüne dayanır Bu öyle bir aşk ki, yıllanmış şarap gibi zamana hükmederek günümüze taşır Ağır bar havasındadır HAT MATAR (Yağmur yağdı): Çok özel, güzel olan memleketimizin yağmurla kazandığı ayrı havası anlatılmaktadır ZEYZO : Umutsuz bir aşkın seven erkek için oluşturduğu hayal kırıklığı ve acıları konu eder ESMERİM : Esmer tenli güzelleri anlatır DİZO : Coşkuyu anlatır BOTANİ : Birlik duygusunun sevgiyle kazandığı coşkuyu anlatır CANTSU : Testiyle çeşmeden su taşıma olayını anlatır ÇEPİKLİ : Coşkuyu anlatır GÜLE : Divan edebiyatında sevgiliyi anlatan ,bülbülü deli eden aşkı anlatır GOVEND : Bu oyun özlemi anlatır ŞEVKO : Özlemi anlatır Bar havasındadır HADDİNO : Birlikteliği anlatır SEMRA : Aşk ile sevgiye olan özlemi anlatır HIRPANİ : Aşk acısının bireyde uyandırdığı bir takım duyguları figürleştiren bir oyundur Bar havasındadır TORİVAN : Sevgiyi coşkuyla bütünleştirerek anlatır Bar havasındadır HURŞE : Sevinç ve coşkuyu anlatır Kemençe ile oynanır Doğal yaşamın bahşettiği mükemmelliğin karşısında duyulan sevinci oyunlaştırır DALLAL : Sevgiliye duyulan özlemi anlatır Bar havasındadır BEYN İT DEVELİ : Aşk ve sevgiyi anlatır KOSARİ : Birlikteliği anlatır Bar havasındadır Mardin ve Yöresi oyunlarındaki temel figürler: Çömelip doğrulma, titreme şeklindedir Çökmeler iki şekildedir 1-Bağlı çökme: Eller bağlı olarak çökülür 2-Bağsız çökme: Eller açık olarak çökülür El vurma figürleri: Toplu ve tek olarak gözükür Dönme figürleri; ani dönme, Kerteli dönme, Toplu dönme, tek dönme şeklindedir Halk oyunlarında görülen model, sıra, halka, karşılama ve nokta modelidir Sıra biçiminde göze çarpan unsurlar; düz dizi, eğri dizi, paralel dizi ve kopuk dizi olmak üzere dörde ayrılır Hareket biçimi ise tek, çift ve karma yönlü olmak üzere üç şekildedir |
|