Ahmed Tevfik Paşa, Son Osmanlı Sadrazamı

Ahmet Tevfik Paşa

(doğumu; 11 Şubat 1845, İstanbul - ölümü; 8 Ekim 1936, İstanbul, Türkiye),

Osmanlı devlet adamı;son Osmanlı sadrazamı olarak görev yaptı

II Abdülhamit döneminin Hariciye Nazırı olarak 14 yıl görev yaptıktan sonra II Abdülhamit ve devamla V Mehmet Reşat saltanatında, 13 Nisan 1909 - 5 Mayıs 1909 tarihleri arasında, VI Mehmet Vahdettin saltanatında ve İstanbul'un işgal altında bulunduğu dönemde 11 Kasım 1918 - 3 Mart 1919 ve 21 Ekim 1920 - 4 Kasım 1922 tarihleri arasında, üç dönemde (esasen beş dönem) toplam iki yıl dört ay yirmi dokuz gün sadrazamlık yapmıştır

Biyografi

Soyu Giray Hanedanı'na dayanan Kırım Tatarı Ferik İsmail Hakkı Paşa'nın oğludur Subayken askerden ayrılarak Babıali Tercüme Odası'na girdi 1872'den sonra çeşitli dış görevlerde bulundu, Roma, Viyana, Petersburg, Atina’daki görevlerinden sonra 1885’ten itibaren on yıl süreyle Berlin’de maslahatgüzar ve büyükelçilik yaptı 1879’da Atina’da Maslahatgüzar iken bir diplomat ailesinin çocuklarına mürebbiyelik yapan İsviçreli bir köy polisinin kızı Elisabeth Tschumi ile evlendi, bu evlilikten beş çocuğu oldu

1895’te Berlin’den döndükten sonra 14 yıl boyunca padişah II Abdülhamit’in Hariciye Nazırı olarak görev yaptı 1908'de II Meşrutiyet'in ilanından sonra Ayan Meclisi üyeliğine atandı

Birinci sadrazamlık dönemi

31 Mart Olayı sırasında istifa eden Hüseyin Hilmi Paşa'nın yerine 13 Nisan’ı 14 Nisan’a bağlayan gece sadrazamlığa getirildi[2] Hüseyin Hilmi Paşa’nın sadaretten çekilmesini ayaklanmacılar talep etmişti Yerine gelmesini istedikleri kişi Tevfik Paşa değildi ancak bu değişiklik ile en azından Hilmi Paşa’nın azledilmesi talebi yerine getirilmiş oluyordu[2] Padişahın ısrarı ile görevi kabul eden Tevfik Paşa, ılımlı ve tarafsız kişilerden oluşan bir hükümet kurdu; İstanbul ve Adana’da başlayan şiddet olaylarının büyümesini engelleyecek tedbirler aldı Hareket Ordusu'nun İstanbul'a girerek denetimi ele geçirmesi ve II Abdülhamid'i tahttan indirmesi üzerine 5 Mayıs 1909 günü istifa ederek yerini Hüseyin Hilmi Paşa’ya bıraktı

İstifasından sonra Londra elçiliğine atanan Ahmet Tevfik Paşa, 1911-1914 arasında Londra’da görev yaptı

İkinci sadrazamlık dönemi

I Dünya Savaşı'ndan sonra Mondros Mütarekesi’ni imzalayan Ahmed İzzet Paşa'nın istifası üzerine 11 Kasım 1918’de ikinci kez sadrazamlığa getirildi Sadrazam oluşunun ikinci günü İtilâf devletleri donanması İstanbul'a girerek şehri işgal etti Padişah Vahdettin, müttefiklerin baskısı ile 21 Aralık 1918’de meclisi feshetti ve ardından kısa bir süre için Tevfik Paşa hükümeti dağıldı Tevfik Paşa, 12 Ocak 1919’da yeniden hükümet kurdu ancak işgalcilerin zorlamasıyla 3 Mart 1919’da istifa etti

Paris Barış Konferansı

İkinci sadrazamlığından sonra ayan reisliği yaptı ve 1 Dünya Savaşı sonrası barış görüşmelerinin yapıldığı Paris Barış Konferansı'nda Osmanlı heyetine başkanlık ile görevlendirildi Osmanlı Devleti, 22 Nisan 1920’de konferansa davet edilmişti Paris’e giden Ahmet Tevfik Paşa başkanlığındaki heyet, bildirilen şartları çok ağır bulup hafifletilmesini istedi ve kabul edilmemesi üzerine 11 Temmuz 1920’de geri döndü[4] Daha sonra Paris’e Damat Ferit Paşa başkanlığında gönderilen bir başka heyet, şartları kabul edip Sevr Anlaşması’nı imzalamıştır



Ahmed Tevfik Paşa ve kızları

Üçüncü sadrazamlık dönemi

21 Ekim 1920'de Damat Ferit Paşa'nın yerine sadrazamlığa getirildi, üç yıl bu makamda kaldı Görevi sırasında Ankara Hükümeti'ne, Londra Konferansı'na (Şubat-Mart 1921) birlikte katılmayı önerdi, ama Mustafa Kemal'in bunu reddetmesi üzerine konferansta Ankara Hükümeti'ni Bekir Sami Bey, İstanbul Hükümeti'ni ise Tevfik Paşa temsil etti Konferans sırasında Türkiye'nin tek temsilcisinin Ankara Hükümeti olduğunu belirterek sözü Bekir Sami Bey'e bıraktı

Osmanlı’nın son sadrazamı olarak tarihe geçen Ahmet Tevfik Paşa, cumhuriyet döneminde hiçbir görevi kalmayınca istifa etmek istemiş ancak padişah da ülkeyi terk ettiğinden istifa edecek merci dahi bulamamıştı

Saltanatın kaldırılmasından sonra istifa etti (4 Kasım 1922)

Ölümü

1934'te "Okday" soyadını alan Ahmet Tevfik Paşa, 8 Ekim 1936'da vefat etti Beşiktaş'taki Yahya Efendi Dergâhına defnedilen naşı, daha sonra Oğlu Ali Nuri Okday tarafından Edirnekapı Şehitliği'ndeki aile mezarlığına nakledildi

Hatıratı, torunu Şefik Okday tarafından, “Büyükbabam Son Sadrazam Ahmet Tevfik Paşa” (1986) adıyla yayımlanmıştır