Medine Müdafaası 1916

Medine Müdafaası

I Dünya Savaşı Osmanlı Cephesi

Tarih Haziran 1916 - 10 Ocak 1919
Bölge Hicaz
Sonuç Osmanlı garnizonu teslim oldu

Şerif Hüseyin'in 1916'da İngiliz desteğiyle isyan ederek Medine'yi hedef alması üzerine başlayıp, 2 yıl 7 ay sürdü ve Mondros Mütarekesi'nin imzalanması üzerine Padişah VI Mehmet'in, müdafaada ısrar eden garnizon komutanı Fahrettin Paşa'yı iknasıyla sona erdi Medine'deki Osmanlı garnizonu, mütarekeye göre silah bırakan son Osmanlı birliği oldu ve Medine'de kısa süreli Haşimi iktidarı başladı Çatışmalardan ötürü Medine halkının ciddi bir kısmı göç etmek zorunda kaldı Kuşatma sonunda, garnizon komutanı Fahrettin Paşa İngilizler tarafından tutuklanarak Malta'ya sürgün edildi

Kuşatma Öncesi Durum ve Şerif Hüseyin İsyanı

Arap Ayaklanması

Yönetim merkezinden oldukça uzak konumda bulunan Medine'deki Osmanlı garnizonu, bağlantı ve lojistik ihtiyaçlarını Hicaz Demiryolu üzerinden görüyordu Haziran 1916'daki Şerif Hüseyin isyanı'na kadar bu ikmal hattı güvenli durumdaydı

Sultan II Abdülhamid döneminde İstanbul'da tutulan Şerif Hüseyin, II Meşrutiyet'in ilanıyla İttihat ve Terakki Yönetimi tarafından Mekke Şerifi olarak Hicaz'a gönderildi Haziran 1916'da, Jön Türkler'in Türkçülük politikalarını öne süren Şerif Hüseyin isyan etti

İsyanda, İngiltere'nin irtibat subayı olarak uzun yıllar Arap Yarımadası'nda casusluk faaliyetleri yürüten Thomas Edward Lawrence'ın gayretleri büyük yer tutmaktadır Petrol potansiyeli sebebiyle Arap Yarımadası'nın büyük önem taşıması ve olası bir isyanın Osmanlı Ordusu'nun gücünün bölünmesi anlamına gelmesi, isyan tertibi için İngiltere'nin en önemli sebepleriydi

Kuşatmadan kısa süre önce, isyancıların Medine'ye de saldıracağını öngören Fahrettin Paşa, şehirdeki bütün kutsal emanetleri gizlice İstanbul'a gönderdi

Kuşatma



Fahrettin Paşa

İngilizler'in her konuda destek verip takviye ettiği Haşimi Ordusu, sırasıyla Cidde, Mekke, Taif, Yanbu ve Akabe şehirlerini ele geçirerek Medine'nin merkezle olan bağlantısını kesti ve şehri kuşatma altına aldı Ardından Medine'ye saldıran isyancı birlikleri Osmanlı Ordusu'nca geri püskürtüldü

Bu yenilgiden sonra isyancılar, bir daha cephe savaşına girişmediler Ayrıca Medine'de askeri bir kuşatma da kuramadılar Ancak Medine'nin merkezle olan bağlantısının tamamen kopması ve isyancıların sabotaj faaliyetleri ve vurkaç tipi gerilla saldırıları sebebiyle Medine'deki Osmanlı garnizonu yerinden kıpırdayamadı, fiili bir kuşatma ile yüzyüze kaldı

İsyan boyunca özellikle şehirli Arap halkı isyana pek rağbet etmediğinden isyancı güçler, kuşatma süresince Osmanlı garnizonuna yeniden saldırmaya cesaret edecek askeri güce ulaşamadı İngilizler de sembolik sebeplerden ötürü Hicaz bölgesine asker sokmak istemiyordu Diğer taraftan, I Dünya Savaşı Osmanlı aleyhine gelişmekte olduğundan, Osmanlı'nın Hicaz'a askeri bir harekat düzenlemesi de mümkün olmadı Bu şartlar altında kuşatma her iki taraf için de tam bir çıkmaza dönmüş oldu

Ancak şehri savunan Osmanlı garnizonu için tablo daha da karamsardı Zira Filistin Cephesi'nden kötü haberler gelmeye başladı 7 Kasım 1917'de Gazze, 26 Aralık 1917'de Kudüs düştü Ardından 21 Eylül 1918'deki Nablus Muharebesi'nde Sina ve Filistin Cephesi'ni oluşturan 4, 7 ve 8 Ordular dağıldı Böylece Filistin Cephesi tamamen çöktü ve Medine garnizonunun Osmanlı Ordularıyla tekrar temas kurma umudu tamamen bitti

Sivil kayıpların önüne geçmek ve direnişi kolaylaştırmak üzere kuşatmadan önce Medine halkının önemli bir kısmı şehirden ayrılmıştı Kuşatmadan önce garnizonun ihtiyaçlarını karşılamak üzere yardım istenmişse de, imkansızlıklar bahane gösterilerek bu talepler reddedildi Kuşatmanın ilk aylarından itibaren Osmanlı askerleri her açıdan ciddi sıkıntılar yaşadı Özellikle gıda ve sağlık imkanları kısa sürede tükenme noktasına geldi Öyle ki garnizon teslim olduğunda Haşimi Ordusu'na geçen gıda malzemeleri yalnızca hurma ve kurutulmuş çekirgeden ibaretti Ancak garnizon komutanı Fahrettin Paşa bütün olumsuzluklara rağmen Müslümanların kutsal kabul ettiği Medine şehriyle de örtüşen moral-manevi değerlerden ötürü teslim olmaya yanaşmadı

İlerleyen aylarda diğer cephelerde ard arda mağlubiyetler alan Osmanlı Devleti I Dünya Savaşı'nı kaybetti; Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandı ve antlaşma hükümlerine göre Osmanlı Orduları terhis edilmeye başlandı Antlaşma haberi Medine'ye de gönderildi ve Fahrettin Paşa'ya ordusuyla birlikte en yakın İngiliz birliğine teslim olması emredildi Ancak Fahrettin Paşa emri yerine getirmedi ve direnmeye devam etme kararı aldı Yinelenen emirlere rağmen garnizon antlaşmadan sonraki 3 ay boyunca direndi

Ancak Padişah VI Mehmet'in çabaları ve kendi subaylarının iknası sonucu Fahrettin Paşa 10 Ocak 1919'da Medine'yi teslim etti Böylece Medine'deki Osmanlı garnizonu, silah bırakan son ittifak devletleri muharip birliği oldu ve I Dünya Savaşı fiilen sona erdi

Sonrası

Kuşatma sonrasında Fahrettin Paşa İngilizlerce tutuklanarak Malta'ya sürüldü Medine'deki direnişinden ötürü yerel halk nezdinde büyük itibar gördü Bu yüzden Lawrence onun için "Çöl kaplanı" tabirini kullanmıştır Yıllar sonra Malta'dan kaçan Fahrettin Paşa Anadolu'ya gelerek Milli Mücadele'ye katıldı

Esir alınan Osmanlı askerleri Mısır'daki esir kamplarına gönderildi Osmanlı birliklerinin elindeki tüm silah, cephane ve yaşam malzemeleri Haşimiler'e geçti

Direnişin bitmesinden sonra Medine Şerif Hüseyin'in eline geçmişse de kısa bir süre sonra Suudilerin Haşimi Hanedanlığı'na karşı giriştiği isyan neticesinde Medine Suudiler'e geçmiş ve Şerif Hüseyin yenilerek Hicaz'ı terk etmek zorunda kalmıştır