Maden Yataklari Nin Siniflandirilmasi Ve İncelenmesi

MADEN YATAKLARI NIN SINIFLANDIRILMASI
Maden yataklarının sınıflandırılması, benzer özellikteki cevherleşmeleri bir grup içinde toplamaktan ibarettir Çeşitli yazarlar farklı kriterlere göre değişik sınıflamalar yapmışlardır Bunlardan bazıları aşağıda verilmiştir
1) Cevherlerin kullanıldıkları yere göre: (Lilley’den, 1936, değiştirerek)
a) Metaler: Fe cevheri, Cu cevheri, Pb cevheri
b) Yakıtlar: Kömür, Perol, Doğalgaz,
c) Yapım mazemeleri: Kum, çakıl, taşlar, çimento malzemesi,
d) Kimya maddeleri: Tuz, kükürt, barit,
e) Gübre maddeleri: Fosfat, potas tuzları, glokonit,
f) Seramik maddeleri: Kil, silis, feldispat,
g) Refrakter maddeler: Aspest, grafit, manyezit,
h)Aşındırıcı maddeler: Korendon, gröna, elmas,
ı) İletken olmayan maddeler: Asbest, mika,
j) Boya maddeleri: Okr, kil, Diatomit, barit;
k) Kıymetli ve yarı kıymetlitaşlar: Elmas, zümrüt, yakut,
2) Element gruplarına göre: Burada sadece Smirnov’un (1976) metalik elementler için ayırdığı gruplar verilecektir
a) Demir grubu metaller: Fe, Ti, Cr, Mn
b) Açık renkli metaller: Al, Li, Be, Mg
c) Demirsiz metaller: Cu, Zn, Pb, Sb, Ni
d) Nadir metaler: W, Mo, Sn, Co, Hg, Bi, Zr, Cs, Nb, Ta
e) Asil metaller: Au, Ag, Pt, Os, Ir
f) Radyoaktif metaller: U, Th, Ra
g) Dağınık elementler: Sc, Ga, Ge, Rb, Cd, İn, Hf, Re, Te, Po, Ac
h) Nadir toprak elementleri: La, Ce, Pr, Nd, Pm, Sm, Eu, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tu, Yb, Lu
3) Jeolojik Sınıflamalar: En çok kullanılan bu sınıflamalar jeolojik olaylara ve jenetik faktörlere göre yapılmıştır Kullanacağımız sınıflama (ROUTHIER, 1985,değiştirerek) bu çeşittir
A) DIŞ KÖKENLİ YATAKLAR
1) Yüzeysel ayrışma olaylarına bağlı yataklar
1a) Kalıntı yatakları
1b) Oksidasyon sementasyon zonu yatakları
2) Kırıntı yatakları
3) Tortullaşmaya bağlı yataklar
B) İÇ KÖKENLİ YATAKLAR
1) Plütonizmaya bağlı yataklar
1a) Granitlere bağlı yataklar
1aa) Pegmatitik yataklar
1ab) Pnömatolitik yataklar
1ac) Pirometasomatik yataklar
1ad) Hidrotermal yataklar
1b) Nefelinli siyenitve karbonatitlere bağlı yataklar
1c) Gabro ve peridoditlere bağlı yataklar
2) Volkanizmaya bağlı yataklar
3) Metamorfizmaya bağlı yataklar
Routher (1958) maden yataklarının ‘Tip’lere ayrılmasını önermektedir Burada ‘tip’ deyimi, doğa birimlerindeki en dar kapsamlı grup olan ‘cins’ deyimine tekabül etmektedir
Böylece incelenebilecek bütün özellikler dikkate alınacak ve maden yatağının bir çeşit fişi çıkarılacaktır Bütün özellikleri birbirlerinin aynı olan iki maden yatağı aynı tipte sayılacaktır

MADEN YATAKLARININ İNCELENMESİ
Maden jeoloğunun bir maden provensini, bir maden yatağını, bir zuhuru veya bir belirtiyi incelerken yapacağı işler çok çeşitlidir Doğrudan maden yatağına, zuhura veya belirtiye ilişkin özellikler dışında çevre oluşuklarının da çevre özelliklerinin büyük bir önem taşıdığı hiçbir zaman unutulmamalıdır Dolayısıyla maden Jeoloğu aynı zamanda mineroloji, petrogrofi, stratigrafi, sedimantoloji, paleontoloji vb bilim dallarından yararlanmasını bilmelidir
Saha çalışmaları genellikle şu işlemlerden ibarettir;
Yakın yörenin 1/25000 veya daha büyük ölçekli haritası yapılır Genel jeolojik özellikler incelenir
Bizzat maden yatağının stratigrafik konumu, göreceli yaşı incelenir
Yan kayaçlar ayrıntılı incelenirAyrışma ürünleri incelenir, gerekirse ayrışma haritası yapılır
Yatak şekli ve yapısal özellikleri incelenir Pusulayla ve şerit metreyle ölçüler alınır
Cevherleşmenin minerolojik özellikleri incelenir
Kimyasal, Jeokimyasal, fiziksel, jeokronolojik analizler ve mikroskobik incelemeler için örnek toplanır
Bizzat maden yatağının ve eğer varsa galerilerin ayrıntılı haritaları yapılır
Gerektiğinde örnek almak için sondaj, yatağınşeklini, boyutlarını, yapısal özelliklerini saptamak için sondaj ve jeofizik edütler yapılır, galeri ve yarmalar açılır
Gerektiğinde portatif aletlerle kayaçların flüoresans, radyoaktivite gibi özellikleri incelenir
Halen işletilmekte olan bir yatakta maden jeoloğu işletmeye yarcımcı olur
Laboratuar çalışmaları genellikle şu işlemlerden ibarettir:
Kimyasal analizler yapılır
Jeokimyasal analizler yapılır
Gerektiğinde fiziksel analizler (sertlik, tane boyutları, flüoresans,vb) yapılır
Gerektiğinde Jeokronolojik analizler yapılır
Mikroskopik incelemeler yapılır Bu maksatla bihassa maden mikroskopu da kullanılır
Gerektiğinde cevher zenginleştirme deneyleri yapılır
Büro çalışmaları genellikle şu işlemlerden ibarettir:
Saha çalışmalarına başlamadan önce literatür araştırması yapılır
Saha ve laboratuvar çalışmaları değerlendirilerek yatağın parajenezi, süksesyonu, varsa zonalitesi, kimyasal bileşimi, tenörü, rezervi, ve özellikleri saptanır, sentezler yapılır
Çeşitli jeolojik, yapısal, metalojenik haritalar hazırlanır
Yatak hakkındaki bütün bilgiler derlenerek yazılır
Gerektiğinde sondaj, jeokimya, işletme, cevher zenginleştirme vb işlemler hakkında öneriler hazırlanır
Anlaşılacağı gibi bu çok çeşitli işlemler aslında bir ekip çalışmasını gerektirmekte ve maden jeoloğunun yanında kimyager, jeofizikçi, sondör ve işçi gibi kimseler de görev yapmaktadır