Deniz Araştırma Gemileri

DENİZ ARAŞTIRMALARI

MTA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ'NÜN DENİZ ARAŞTIRMALARININ GEÇMİŞİ VE SATIN ALACAĞI ARAŞTIRMA GEMİSİ İLE İLGİLİ OLARAK BUGÜNE KADAR YAPILMIŞ OLAN ÇALIŞMALAR

Kurulduğu günden bu yana karada yapılan jeolojik çalışmalar ve maden aramacılığı konularındaki başarılı çalışmalarından sonra, dünyadaki gelişmelere paralel olarak, Genel Müdürlüğümüz denizaltı jeolojisinin önemini fark ederek, yerbilimlerinin bu dalında da araştırmalar yapmak gerektiği anlayışı ile bir araştırma gemisi edinmiş ve bu konuda çalışacak personelin yetişmesi için imkanlar yaratmıştır

1974 yılında Ege Denizi'nde, karasularımızda petrol aramak amacıyla kiralanan yabancı bandıralı bir geminin, İzmir Körfezi açıklarında uluslararası baskılar üzerine geri dönmesi üzerine, ülkemizin bu konuda çalışmalar yapacak bir gemi sahibi olması, bu geminin modern teknolojiyle donatılması ve gemide çalışacak personelin yetiştirilmesinin gerekliliği ilk defa gündeme gelmiş ve bu görev Genel Müdürlüğümüze verilmiştir

Bunun üzerine uygun bir tekne aranmaya başlanmış, Ulaştırma Bakanlığının tavsiyeleri doğrultusunda bazı servis dışı gemiler incelenmiş ve sonuçta önerilen gemiler içerisinde "HORA" isimli tahlisiye gemisi boyutları itibariyle uygun görülmüştür

1976 yılında tamamen yenileştirilen ve adı MTA SİSMİK-1 olarak değiştirilen gemi, öncelikle Ege Denizi'nin ihtilaflı sularında olmak üzere tüm denizlerimizde araştırmalar yapmaya başlamıştır

1976 - 1980 yılları arasında çoğunlukla başka kuruluş ve şirketlere ücreti karşılığı olmak üzere petrol ve doğal gaz araştırmaları, kömür aramaları ve mühendislik amaçlı jeoteknik çalışmalar yapılmıştır

1980 yılından sonra, başta TPAO Genel Müdürlüğü olmak üzere, ücretli iş talebinde bulunan kuruluşlar gemimizi teknolojinin gerisinde bulmaya başlamışlardır Bunun üzerine Genel Müdürlüğümüz kendi projelerini uygulamaya koyma fırsatı bularak özgün projeler üretmiştir

1985 yılından sonra navigasyon ve gravite cihazlarındaki arızaların sıklaşması ve bunların giderilmesi için gerekli yedek malzemenin ithal edilememesi nedeniyle çalışmalar durma noktasına gelmiştir

1989 yılında geminin klas kuruluşu "Lloyd's Register of Shipping" firmasının gemi teknesinde meydana gelen deformasyonların ve saç incelmelerinin giderilmesi için talep ettiği onarımların MTA tarafından yapılamaması üzerine gemi seferden kaldırılarak denize elverişlilik belgesi iptal edilmiş ve gemi çürüğe ayrılmıştır

1990 yılının Ocak ayındaki Müdürler Encümeni toplantısında geminin elden çıkarılması kararlaştırılmıştır Enerji Bakanlığı'ndan konu ile ilgili onay istendiğinde Bakanlıkça konu Başbakanlık'a havale edilmiş, Başbakanlık'ın görüş istediği DPT Müsteşarlığı, Dışişleri Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı geminin lağvedilmesi yönünde görüş verirken Genelkurmay Başkanlığı stratejik önemi olan MTA Sismik-1 araştırma gemisinin Ortadoğu ve Balkanlar'da özellikleri yönünden tek gemi olduğunu belirterek, Yunanistan ile aramızda çözümü ertelenmiş olan Ege Denizi'ndeki iki ülkenin doğal uzantıları sorununun çözümünde veya Yunanistan'ın haksız bir girişimi durumunda caydırıcı özelliği yönüyle önemli bir yeri olan MTA Sismik-1 gemisinin aynı kabiliyette bir gemiye sahip olununcaya kadar korunması tavsiyesinde bulunmuştur Bunun üzerine, Başbakanlık, Enerji Bakanlığı'na MTA Sismik-1 gemisinin yeni bir gemi yapılıncaya kadar muhafaza edilmesi talimatını vermiştir

1991-1994 yılları arasında İstinye Tersanesi'nde havuzlanması sırasında Lloyd kuruluşunun tespit ve önerileri doğrultusunda gemi yenilenmiştir Yapılan değişikliklerden sonra geminin denize elverişlilik belgesi tekrar alınmıştır Teknenin onarılmasına paralel olarak jeofizik laboratuvarındaki sismik kayıt sistemi, navigasyon sistemi, sismik kablo (streamer) ve hava tabancaları yenilenmiş, yeni ve modern bir radar satın alınmıştır Bunların yanı sıra gemiye jeolojik örnek toplama kabiliyeti kazandırmak için gravity corer, dredge ve grab sampler cihazları alınmış ve 25 ton kaldırma kapasiteli teleskopik bir vinç ile 3 ton kapasiteli tambur tipi bir vinç monte edilmiştir

MTA Sismik-1, 1994 yılında TÜBİTAK ve MTA Genel Müdürlüğü arasında imzalanan protokole dayalı olarak "Ulusal Deniz Jeolojisi-Jeofiziği Programı" kapsamında hazırlanan projelerin uygulanmasında ve MTA Genel Müdürlüğü'nün bağımsız projelerinde kullanılmaya başlanmıştır Bu dönemde, yurtdışındaki bilimsel gelişmelere ve deniz jeolojisine artan ilgi ve talebe paralel olarak bir projeler patlaması olduğu gözlenmiştir MTA Sismik-1 araştırma gemisi, önemli bir rol üstlenerek, bu projeler kapsamında tüm denizlerimizde ve karasularımızda değişik amaçlı yerbilimleri etütleri yapmıştır

MTA Sismik-1 araştırma gemisi ile Genel Müdürlüğümüz bugüne değin 24400 km'si derin ve 5246 km'si sığ olmak üzere toplam 29646 km sismik etüt (10111 km'si ücretli etüt) ve 23862 km gravite-manyetik etüdü (7791 km ücretli etütü) yapmış; ayrıca 475 adet grab, 219 adet gravity core, 36 adet dredge örneği olmak üzere toplam 730 adet jeolojik örnek derlemiştir Bu etütler ile elde edilen jeofizik veriler ve jeolojik örnekler çeşitli TÜBİTAK ve MTA projelerinde değerlendirilmiş, raporlanmış ve yayımlanmıştır

Ancak, halen sürdürülen bu etütlerin uygulanması sırasında gerek geminin kendisinden, gerek kullanılmakta olan bilimsel cihazlardan kaynaklanan sorunlar gözlemlenmeye başlanmıştır Ülkemiz denizlerini jeolojik anlamda tanımaya, cansız doğal kaynaklarını ortaya koymaya yönelik çalışmaların gelecekte gelişerek artacağı ve bunun bilimsel ve siyasi anlamda gerekliliğinin konuyla ilgili herkes tarafından kabul edilmiş olduğu göz önüne alındığında; MTA Sismik-1 araştırma gemisinin artık ihtiyaca cevap veremez hale geldiği ve ülkemizde bazı üniversiteler tarafından işletilen diğer araştırma gemilerinin MTA Sismik-1 araştırma gemisinin halihazırdaki araştırma kabiliyeti düzeyinde bile olmamasından dolayı yeni ve daha büyük bir gemi edinilmesinin kaçınılmaz olduğu ortaya çıkmaktadır

1997 yılı içinde 1998 yılı yatırım programına alınmak üzere ve özetle MTA Sismik-1 gemisinin 3 boyutlu sismik araştırma yapmak için yeterli genişlikte olmaması ve gemi gövdesinin genel olarak yıpranmış olması şeklindeki iki temel nedene dayalı olarak yeni bir araştırma gemisi yapımı teklifi yapılmıştır

DPT tarafından uygun görülen bu teklif MTA Genel Müdürlüğü'nün 1998 yılı yatırım programında yer almıştır

MTA Genel Müdürlüğü Mart/1998 ayında Devlet Planlama Müsteşarlığı'na başvurarak 1998 yılı yatırım programında yer alan "Deniz Jeolojisi Araştırma Gemisi Yapımı" projesinin dış kredi kapsamında değerlendirilmesinin temini amacıyla projenin revize edilmesi ve Yüksek Planlama Kurulu kararı alınması için talepte bulunmuştur

Bu suretle dış kredili olarak yeni bir araştırma gemisi yapımına ilişkin talep süreci başlatılmış ve bu talep Aralık/1999'da Yüksek Planlama Kurulu tarafından uygun görülmüştür Hazine Müsteşarlığı'ndan Mayıs/2000'de kredili ihale izni alınmış ve proje maliyeti Devlet Planlama Müsteşarlığı'nca yine Mayıs/2000'de 25 milyon dolar olarak revize edilmiştir

Son olarak, Hazine Müsteşarlığı Kredili İhale İzni'nin 2742002 tarihine kadar devam ettiğini Genel Müdürlüğümüze bildirmiştir

2000 ve 2001 yılları içinde çeşitli üniversitelerin ve kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri sorularak konuya ilişkin yazılı cevaplar alınmış, çeşitli vesileler ile yapılan toplantılarda konu tartışılmıştır

Alınacak olan geminin teknik şartnamesinin hazırlanması için Genel Müdürlüğümüzce çeşitli üniversite, yabancı araştırma kuruluşları ve firmalarla görüşmeler yapılmış, brifingler alınmıştır Bu görüş oluşturma çalışmaları sonucunda, şartnamenin gemi dizaynı ve araştırma cihazları olarak iki ana bölümden oluşacağı belirlenmiştir

1997 yılında başlayan çalışmalar bugün sonuçlanmış, teknik ve idari şartnameler teknik düzeltmeler dışında tümüyle tamamlanmıştır

Ancak ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntı nedeni ile yeni gemi alımı Bakanlığımız tarafından ertelenmiştir