Mandalarda Döl Verimi Ve Malak Yetiştirme

MANDALARDA DÖL VERİMİ VE MALAK YETİŞTİRME

Ekonomik bir hayvancılık döl veriminin düzenli olması ile mümkündür Yavru vermeyen bir dişi hayvan süt de vermez O halde boş yere yem tüketir Aynı durum mandalar için de geçerlidir Öyle ise döl verimine önem vermeliyiz Yavruların iyi bakımı ve beslenmesi demek, ileride verimli bir ergin manda elde etmek demektir

İyi bakım ve besleme nasıl olur? Şimdi bunları ele alıp inceliyoruz

DİŞİ MANDALAR GEÇ KIZGINLIK GÖSTERİR

Düvelerin 15 - 16 aylık düve iken kızgınlık gösterdiğini söylemiştik Mandalar ise geç gelişir Bir dişi manda 30 - 36 aylık olunca boğaya verilmektedir

Aslında dişi mandanın iki yaşında iken boğaya verilmesi mümkündür Boş yere bekleyip, bir adet yavru eksik almamalıdır

Boğalar da 20 - 21 aylık olunca aşıma başlatılmalıdır Çünkü bunlar 5 - 6 yaşına gelince yönetimi zor, azgın hayvanlar oluyorlar En iyisi erken aşıma başlatıp, erken son vermektir

BOĞA ADAYLARINA ÖZEL BAKIM

Hangi malaklar boğa olarak ayrılmalı?

Tabii doğum ağırlığı en fazla olanlar Anasının süt verimi en yüksek olanlar Vücut yapısı kuvvetli olanlar Bunlar süt ile büyütme döneminde özel bakım ve beslemeye alınır Yemlerin kaliteli olanları ile beslenirlere Kuru ot, kuru yonca, konsantre yemler yedirilir

KIZGINLIK BELİRTİLERİ

Mandalar kızgınlık dönemini oldukça sakin geçirirler Kızgın mandanın sütü azalır, hayvan huzursuz olur Kendine has anırma sesleri çıkarır Dış üreme organında yumuşama olur ve iç kısmı kızarır, çara akıntısı görülür Sık sık işeme vaziyeti alır Başka mandaların kendi üzerine atlamasına izin verir

KAÇIRMADAN

Doğumdan sonra dişi mandanın ilk kızgınlığını ne zaman göstereceği kestirilemez İlk kızgınlığı gösterdiğinde hemen tohumlanmalıdır Bu fırsat kaçırılırsa, bir daha kızgınlık göstermeyebilir Belli olmaz, 12-16 gün sonra bir daha kızgınlık da görülebilir

Mandanın kızgınlık süresi 24 saatten 36 saate kadar değişir Bu süre içinde iki kere boğaya gösterilirse gebe kalma ihtimali artar

Doğurduktan sonraki 6 ayda gebe kalmayan mandalar veteriner hekime muayene ettirilmeli, gebe kalmıyorsa damızlıktan çıkarılmalıdır

GEBELİK NASIL ANLAŞILIR?

* Tohumlamadan sonra kızgınlık göstermez

* Memelerde gelişme ve büyüme görülür

* Kuyruk sokumunun iki yanında çukurlar meydana gelir

* Gebeliğin 8-9 uncu aylarında karındaki yavrunun hareketleri anlaşılabilir

* Gebeliğin 2,5-3 üncü ayında veteriner hekimin muayenesi ile gebelik anlaşılır

GEBELIK SÜRESİ VE DOĞUM

Mandanın gebelik süresi 315 - 346 gündür Ortalama 320 gün sürer Güç doğum görülmez Doğum genellikle gece olur İkiz doğum seyrektir

MALAKLAR DA İLGİ İSTER

Yeni doğan bir malak, sahibi tarafından bakıma alınmalıdır Önce göbek kordonu güzelce kesilmelidir Karından 5 parmak uzaktan göbek kesilip, antiseptik bir sıvı içine daldırılır 2 - 3 gün bu sıvıya batırılarak mikrop alması önlenir

YALAMALI

Yeni doğan yavruyu anasının yalayıp kurulaması gerekir Bazı mandalar bunu yapmazlar Yavrusunu yalamayan mandanın, yalaması sağlanmalıdır Bunun için yavrunun üzerine kepek veya kesif yem dökülebilir Bazıları tuz dökerler Bu doğru değil! Tuz su çekicidir, yavruyu üşütür

Anası, yavrusunu yalamamakta direnirse, biz temiz bir bezle, havluyla veya kuru otla yavruyu güzelce kurulamalıyız

AĞIZ SÜTÜ İÇECEK Mİ?

Elbette içecek Ağız sütü yavrunun hakkıdır Ağız sütünün çok zengin bir yapısı vardır Başka hiç bir gıda bunun yerini tutamaz

Malak 3 - 4 gün anasını emdikten sonra ayrı bir yere alınarak orada bakılır ve beslenir

Ananın ölümü, süt vermemesi gibi nedenlerle ağız sütü verilemeyen malaklara, içine yumurta akı ilave edilen süt verilir İlk gün 6 yumurta akı, ikinci gün 5, üçüncü gün 4, dördüncü gün 3 yumurta akı ilave edilen süt verilir Dördüncü günden sonra yumurta akı ilave etmeye gerek kalmaz

MALAKLARI NEREDE BARINDIRALIM?

Malaklara ahır içinde, güneş alan, havadar, hava cereyanı olmayan bir yer ayırmalıdır Çok soğuk ve çok sıcak olmamalıdır Sıcaklık 18 derecede olursa iyi olur Ahır zemini asla ıslak kalmamalıdır Her malak için 2 m 2 yer hesabı ile mandalar bir arada bulundurulabilir

SÜT İLE BESLERKEN

Anasından 4 üncü günde ayrılan malak, anası sağılacağı zaman getirilip anasından emzirilir İki meme malağa bırakılmışsa, o emerken diğer iki meme sağılır

Malak 12 hafta süt emer İlk altı haftada içtiği süt gün geçtikçe artırılır İkinci altı haftada ise gün geçtikçe azaltılır 12 hafta dolunca sütten kesilir

MALAKLARIN ELDEN SÜT İÇİRİLEREK BESLENMESİ

Malakları beslemek için anasından emzirmek yerine elden süt içirmek tercih edilir Elden süt içirerek istediğimiz zaman ve istediğimiz kadar süt verebiliriz

SICACIK

Malaklara verilecek süt, vücut sıcaklığında olmalıdır Yani 35 - 36 derece Süt sağılır sağılmaz hemen içirilmeli veya soğumuşsa ısıtılmalıdır Soğuk süt içirilmez mi? Hayır! Neden? Çünkü malaklar ishal olur Soğuk süt zararlıdır Elden süt içirilirken de ilk altı haftada içirilen süt miktarı giderek artırılır Altıncı haftadan sonra da giderek azaltılır 12 inci haftada sütten kesilir

SÜT NASIL İÇİRİLİR?

Malaklara süt kova ile veya emzikli kova ile içirilir Malakların buna alışması biraz zordur Ama biraz sabır ile alıştırılabilir

Kovadan süt içirme

Kovaya konan süte sağ el batırılır Orta parmak biraz dışarıda bırakılır Malak bu parmağı emzik gibi emerken sütü de içmeye başlar Bir kaç gün içinde kendiliğinden sütü içmeye alışır

Emzikli kovadan süt içirme

Malaklar buna daha kolay alışırlar İlk günler biraz yardım edilirse, anasını emer gibi kova emziğinden süt emebilir

Üvey anayı emdirmek

Anaları makine ile sağılan malaklar elden süt içmeye alıştırılamazsa üvey anadan emzirilerek beslenebilir Üvey ana aynı anda 2-3 malağı besleyerek, 9 aylık laktasyon süresince 6-9 malağın beslenmesi sağlanmış olur

MALAKLARA OT VE KARMA YEM
Ot ve yem ile yavru besleme hem faydalıdır, hem de kârlıdır Daha 8 - 10 günlük iken malak geviş getirmeye başlar Önünde kuru ot ve karma yem olursa, onu da yavaş yavaş yer Malak 10 günlük olunca önüne kaliteli çayır otu koymalıdır Bu ot hem onu besler, hem de işkembesini geliştirir Hiç de zararı yoktur Karma yemin içinde küspeler, vitaminler ve mineraller bulunmalıdır Aşağıda malaklar için çok yararlı bir yem reçetesi verilmiştir:

YEMLER
MİKTARLAR

Arpa
30 kısım

Buğday
24 kısım

Buğday kepeği
15 kısım

Ayçiçeği küspesi
8 kısım

Pamuk küspesi
5 kısım

Soya küspesi
15 kısım

Mermer tozu
2 kısım

Tuz
1,4 kısım

Vitamin katkısı
1,5 kısım

Mineral katkısı
0,1 kısım