Ermeni Kırımı

Osmanlı İmparatorluğu'nun I Dünya Savaşı esnasındaki İttihat ve Terakki iktidarı döneminde Ermeni tebaasına karşı uyguladığı tehcir esnasında meydana gelen ölümler Bazı kaynaklar, II Abdülhamid döneminde Hamidiye Alayları'nın gerçekleştirdiği katliamları da buna dahil etmektedir[5] "Ermeni Soykırımı" ve "Ermeni Soykırım İddiaları"[6] başlıklarıyla akademik ve tarihsel anlamda tartışmalar mevcuttur

Kimi tarihçiler tarafından bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Ermenilerin devlet yönetimi tarafından kasıtlı ve emirler dahilinde öldürüldüğü ve bu sebeple olayların ilk modern soykırımlardan biri ve bir etnik temizlik olduğu iddia edilir[7][8][9][10][11] Bazı tarihçiler ise olayları I Dünya Savaşı'nda dağılmakta olan Osmanlı İmparatorluğu'nun cephe gerisini güvene almak için uyguladığı tehcir sonucunda milletler arasında gerçekleşen bir iç çatışma olarak değerlendirmekte ve devlet duruşunun bu yönde olmadığını ileri sürmektedir[12]

Ölen Ermenilerin toplam sayısı konusundaki yaygın kabul 1 - 1,5 milyon kişidir[13][14][15][16] Türkiye'nin eski Millî Eğitim Bakanlarından Yusuf Hikmet Bayur, 1928'de Yarbay Nihat tarafından Türkçeye çevirilip Genelkurmay Yayınlarınca yayımlanan La guerre Turque dans la guerre mondiale (Dünya Savaşı İçinde Türkiye Savaşı) adlı eserindeki "Savaşla İlgili Osmanlı Kayıplar" tablosu ve "Anadolu, bundan maada, Vilâyat-ı Şarkıye Müslümanlarından savaş işlemleri yüzünden, veya mülteci olarak 500000'ini kaybetmiştir 800000 Ermeni ve 200000 Rum da katl ve tehcir yüzünden veya amele taburlarında ölmüştür" kaydını ve Yarbay Nihat'ın "Bizim [Türkiye'nin] resmi kaynaklara göre de doğru saymak gerekir" tespitini aktarır[17]

Türk Tarih Kurumu Ermeni Araştırmaları Masası Başkanı Kemal Çiçek, Ermeni meselesinde Türkiye'nin resmî bir tezinin olmadığını söylemektedir[18] Türkiye'de yaygın olan tezlerde, tehcir sırasında ve sonrasında birçok Ermeninin öldüğü kabul edilmekle birlikte, ölümlerin sebebinin sistemli bir devlet politikası olmadığı belirtilmektedir Savaş koşulları, hastalıklar, iklim, bölgedeki çete ve aşiretlerin saldırıları ve Ermenilerin zorunlu göçünü kolaylaştıracak imkânların bulunmaması ve Ermenilerin isyan başlatarak birçok Müslüman Osmanlı tebaasını öldürdüğü de savunulmaktadır[19] Bu durumun açıklığa kavuşabilmesi için Ermeni yetkililere her iki ülkenin de belgelerinin ortaya sunulması ve tarihçilerin birlikte çalışılması teklif edilmiştir