Haseki (Hasekiler)

Hükümdarların hizmetinde bulunan şahıslara verilen isim

Saray teşkilâtında haseki ismi verilen zümre, İslâm devletleri içinde yalnızca Memlûk ve Osmanlılar'da mevcuttu Memlûklar'da sultanın birinci derecede kölelerinden teşkil edilen bu zümreye ?el-cemâat?il-hasekiyye? ismi verilmişti Hükümdarların her bulunduğu yere giderlerdi Bunlar, emirliğe namzet olup, sayıları ilk zamanlar 20?yi geçmezken sonradan 1000?i aşmıştır Hasekiler maaşlarından başka, sultandan hediye alırlar, diğer hizmetkârlardan farklı olarak, sırmalı elbise giyerler ve kılıç taşırlardı Ayrıca yaptıkları hizmetler bakımından, Osmanlı saray teşkilâtı içinde has oda gılmanlarına benzerlerdi

Osmanlı devlet teşkilâtında üç grup haseki vardı Bunlar; harem-i hümâyûndaki kadınlardan, bostancı ocağından ve yeniçeri ortalarından alınırlardı

Harem-i hümâyûnda padişahın yakın hizmetindeki kadınlara ?hünkâr hasekisi? denilirdi Hünkâr hasekilerinden eğer erkek çocuğu doğan olursa, bunlar Haseki Sultan ismini alırlardı Hasekilerden en seçkinine Kadın Efendi unvanı verilirdi

On sekizinci asırda sayısı 300?ü bulan, küçük bostancı zâbiti rütbesinde ve haseki ismi verilen bir sınıf mevcuttu Bunlar, kırmızı çuhadan elbise giyerler, bellerinde ?gaddâre? denilen gümüşlü bıçak taşırlar, yaka ve kemerleri ile diğer bostancılardan ayırt edilirlerdi Bostancılardan haseki tâyin edildiği zaman merasim yapılır, asası verilir, o da kendi eliyle kurban keserdi Bostancı hasekilerinin 60?ı, padişahın gerilerinde (yanında) bulunurdu Paşa kapısı ile saray arasında telhiscilik yaparlar, ayrıca sadrazamın yanında daimî bostancı hasekisi bulunurdu Padişah, kayıkla gezintiye çıktığında, kayığın baş tarafında haseki ağa otururdu İstanbul?dan taşraya gidecek gizli haberleri, bostancı hasekileri götürürlerdi

Hasekiler, merasimlerde başlarına mahturî külah, arkalarına kırmızı çuhadan dolama (kaput) ve bellerine ?gaddâre? denilen hançer sokarlardı Merasim haricinde, başlarına barata isimli kırmızı külâh giyerlerdi

Bostancı hasekilerinin on ikisi ?tebdil hasekisi? ismini alır ve padişah, tebdîl-i kıyafet ederek saray dışına çıktığında beraberinde bulunurdu Bostancı hasekileri, 1829?da kaldırıldı ve ihtiyarları emekli edilip, gençleri rikâb-ı hümâyûn hademesi olacak şekilde talim ve terbiye edildi

Yeniçeri hasekileri: Ocağın 14, 49, 66 ve 67 ortalarına mensup yeniçerilere verilen isimdir Aynı zamanda bu ortalara ?haseki ortaları? adı verilirdi Bu orta mensupları, yeniçeriler arasında ağa unvanını haiz itibarlı askerlerdi

Fatih Sultan Mehmed Han (1451-1481) devrinde kurulan yeniçeri hasekiliğinin vazifeleri şunlardı: Padişahla ava giderler ve av köpeği beslerlerdi Padişah, saray dışına çıktığında, dört haseki kumandanı, padişahın atının, ikisi sağında, ikisi solunda dururlardı Haseki ortalarının en kıdemli kumandanına, baş haseki denir ve terfi ettiğinde ?turnacıbaşı? olurdu Haseki bölükleri, yaya ve atlı olmak üzere iki sınıftı