Abd Nin Haraç Verdiği Tek Ülke Osmanli İmparatorluğu

Arkadaşlar! Bugün internette sörf yaparken, bir Türk olarak beni gururlandıran ve heyecanlandıran bir yazı gözüme ilişti, bende bunu sizlerle paylaşmak istedim

ABD OSMANLI DEVLETİNE HARAÇ VERİYOR

1780'li ve 1790'lı yıllarda, Akdeniz hala bir Türk Gölü iken ABD yolcu ve yük gemileri, Akdeniz limanlarına uğrayabilmek için Osmanlı Devleti'ne haraç vermiştir Bu ABD'nin tarihinde verdiği tek haraçtır Bu haraçla ilgili anlaşma, Osmanlı Devleti ile ABD Hükümeti arasında imzalanmıştır Anlaşma metni , "Türkçe" olarak yazılmış ve imzalanmıştır Bu metin; ABD'nin tarihinde önemli bir yer tutmaktadırÇünkü bu metin, ABD'nin yabancı bir ülke ile yalnızca o ülkenin(Osmanlı Devleti) dilinde yaptığı tek anlaşmadır
ABD'nin Osmanlı Devleti'ne 1800 yılında ödediği haraç miktarı 2 milyon dolar olup, ABD'nin 1800 yılındaki toplam geliri 10 milyon dolardırYani ABD, 1800 yılında toplam gelirinin 1/5 'ini Osmanlı Devleti'ne haraç olarak vermiştir
İşte ABD denilen toplama ülke ile Osmanlı Devleti arasındaki küçük bir ayrıntı
Saygılarımla

“Memâlik-i Müctemi’a-i Amerika Devleti”
Amerika Birleşik Devletleri’nin resmi ismi, Başbakanlık Arşivi’ndeki 1830 tarihli bir belgeye bu ilginç terkiple yansımış[1] ([Only Registered Users Can See Links]_ftn1) Ve biliyoruz ki, 1830 yılı, Osmanlı-Amerika Birleşik Devletleri ilişkilerinde bir dönüm noktası olmuş, ısrarlı ricaları üzerine ABD, Osmanlı Devleti tarafından “en ziyade müsaadeye mazhar” devletler listesine dahil edilmişti Bundan sonrasını biliyorsunuz büyük ölçüde

Ancak bu yazıda sizi biraz daha eskilere götüreceğim; ABD ile Osmanlı Devleti’nin koruyucu şemsiyesi altındaki Cezayir ve Trablus beylikleri arasındaki ilk “terör” savaşının ilginç hikâyesine Bu savaşta saldıran taraf Amerika’ydı ama kolay lokma zannettiği “Barbar korsanları”ndan bakın nasıl bir “Osmanlı tokadı” yedi Görelim
Amerika’nın korsanlarla imtihanı

Malum, Amerika bir İngiliz sömürgesiydi Bağımsızlığa giden yol, 5 Mart 1770’de İngiliz askerlerinin Boston halkına karşı gerçekleştirdikleri kanlı katliamla yayılma istidadı gösterdi ve 1775 yılında bağımsızlık savaşı patlak verdi; 1783’de imzalanan barış antlaşması ise bağımsızlığın tescili oldu Tabiatıyla Osmanlı-ABD ilişkileri de ancak bu tarihten itibaren başlamış oluyordu

O devirde “korsanlar”, denizlerin görünmez hâkimleriydi Özellikle de otoritenin zayıfladığı dönemler, denizleri korsanların cirit attığı kanunsuz arenalar haline getiriyordu Onların çöplüklerinde izinleri olmadan gemi yüzdürmek, kelimenin gerçek anlamıyla “kaşınmak” anlamına geliyordu

Tarih büyük ölçüde Batı-merkezli yazıldığı için korsanlık denildiği zaman yalnız Berberi korsanlarının adları anılır ve ne İspanyol, ne İtalyan, de İngiliz korsanlarından söz edilir Ancak korsanlık, savaşın tabii bir uzantısıydı o devirlerde; ve Amerikan bağımsızlık savaşında Amerikalı korsanların İngiliz gemilerine verdiği zayiat, öyle unutulur cinsten değildi Demek ki, korsanlığı o dönemin bir deniz realitesi olarak düşünmekte fayda var Nitekim tarihçi Fernand Braudel, aşağıdaki sözleriyle korsanlığın bizim bilmezden geldiğimiz bu “yasal” boyutuna güçlü bir ışık tutmaktadır:[2] ([Only Registered Users Can See Links]_ftn2)

Korsanlık, ya biçimsel bir savaş ilânıyla veya mühürlü mektuplarla, pasaport, görev veya Talatlarla böyle kılınan meşru savaştır Bu farkına varışlar bize ne kadar garip görünürse görünsün, korsanlığın “yasaları, kuralları, canlı adet ve gelenekleri” vardır

İşte bu “yasal” korsanlığı işine geldiği zaman tecviz eden aynı Amerika, tüccarları için yağlı limanlar bulabilmek niyetiyle ufak ufak Akdeniz’e doğru atmaktadır pençesini Ancak güngörmüş Berberi korsanları, avuçlarının içi gibi bildikleri bu iç denizde yeni misafirlerine görkemli bir ‘hoş geldin’ partisi vermekte gecikmeyeceklerdir

Nitekim Akdeniz’in acemisi olan Amerikan gemileri, çok geçmeden korsanlarımızın çelik pençelerine düşüverir Mesela Müslüman korsanlar, 1783’de, “semiz ördek” diye dalga geçtikleri Amerikan gemilerinden yıllık 80 bin dolar haraç istemişler ve söke söke de almışlardı 1787 yılında 100 kadar Amerikalı denizci, korsanların eline esir düşmüş ve ABD, onları kurtarmak için 40 bin dolar fidye, 25 bin dolar da haraç ödemek zorunda kalmıştı 1794’e gelince, durum daha da vahimleşmiş ve korsanlar tam 11 Amerikan gemisini ele geçirmişler, 119 kişilik mürettebatını da esir almışlardı

Hatta bu çekirdekten yetişme korsanlar Akdeniz’le de yetinmiyor, Atlas Okyanusu’na seferler düzenliyor, İrlanda’nın batı sahillerine kadar dehşet saçabiliyorlardı Velhasıl, Akdeniz’in giriş ve çıkışı onlardan soruluyordu

O sırada bağımsızlık savaşının barut ve kan kokuları henüz dimağlarından silinmemiş olan Amerikan başkanları, başlarının bu “ırak” diyarda daha fazla derde girmesini istemiyor, korsanların neredeyse bütün isteklerine kuzu kuzu boyun eğiyorlardı Nitekim Amerikan Kongresi 1795’de, tarihinin en ağır haracını onaylamış, nakit olarak yıllık 642500 dolar, gerekli mühimmat ve 36 topa sahip bir adet de fırkateyni korsanlara teslim etmeye razı olmuştu İlaveten yine her yıl, 21600 dolar değerinde deniz araç gereci de korsanların nasırlı ellerine teslim edilecekti Buna karşılık Akdeniz, Amerikan gemilerinin huzur içinde seyr ü seferine açılacaktı

[B]Vaktiyle Amerika’yı haraca kesmiştik!

Tam duyamadım, “Pes birader! Bu neredeyse bir hazine!” mi dediniz? Acele etmeyin, zira dahası var

Amerikan gemilerinde seyahat edenler şu veya bu nedenle esir düşerlerse onlara da bir fiyat biçilmişti bu anlaşmada ABD Cezayir’e gidecek yolcular için kişi başına 4000 dolar, kabin görevlileri için de 1400 dolar para ödeyecekti Cezayir’e Gerçi Amerikan makamları istenen ücretleri fahiş bularak pazarlık edip indirim yaptırmışlardı ama sonunda kaderlerine razı olmuşlardı Anlaşma metni yalnız Türkçe yazılmış (ki, ABD’nin bir yabancı ülke ile, yalnızca o ülkenin dilinde yaptığı biricik antlaşma olarak tarihe geçmiştir), Cezayir’de imzalanmış ve 1796 Mart’ında Amerikan Senatosu tarafından da onaylanmıştır Bu arada belirtelim ki, kaynaklar, anlaşma sonucunda serbest bırakılan rehinelerin anlattığı acıklı esaret hikâyelerinden Amerikan halkının 11 Eylül’ü aratmayacak psikolojik travmalar yaşadığını da nakletmeden geçmiyor

Ne var ki, 1800 yılında cereyan bir olay, Amerika ile Osmanlı himayesindeki Berberiler arasındaki iplerin kopmasına yol açacaktır Kaptan William Bainbridge, Cezayir’e Amerika’nın yıllık haracını ödemek için gelmiştir Limana Amerikan bayrağı çekili gemisiyle giremeyeceği uygun bir lisanla ihtar edilir kendisine; sonuçta

ABD bayrak indirtilir, yerine Osmanlı bayrağı çektirilir

Haracın, doğrudan doğruya Sultan’a ödenmesi gerekir Bu yüzden Kaptan Bainbridge kendisine eşlik eden Cezayir gemileriyle birlikte İstanbul'götürülüp devrin padişahı III Selim’in huzuruna çıkartılır Böylece iilk resmi Amerikan yetkilisi İstanbul’a böylece adımını atmış olur

Osmanlı düzeninin bu sıkı kurallarına istemeye istemeye boyun eğmiş olan Kaptan Bainbridge memleketine dönüşünde bir daha Cezayir’e adım atmamaya tövbe etmiştir Bu olayın ardından bir tehdit değerlendirmesi yapan Amerika Birleşik Devletleri’nin o zamanki “şer üçgeni” de belli olmuştur: Cezayir, Trablus ve Derne (son ikisi bugün Libya sınırları içindedir)[3] ([Only Registered Users Can See Links]_ftn3)

Öte yandan Amerika’nın Cezayir’e verdiği tavizler, Trablus Paşası Karamanlı Yusuf’un gözünden kaçmayacaktır O da yükseltir haraç taleplerini Çünkü kendisiyle anlaşma yapılamamıştır O sırada Başkan George Washington ölmüştür, yeni Başkan Adams’a bir devlet başkanı öldüğünde yerine geçen başkanın ödemesi gereken özel haraç hatırlatılır Ne kadar mı? Yusuf Paşa, Washington’un ölümüne kendince bir de değer biçmiştir: 10 bin dolar

Zamanla istenen haraçlar altından kalkılacak haddi geçer Bu “Türkler” de çok olmaktadırlar Düşünün ki, 1800 yılında yıllık haraç miktarı tam toplam 2 milyon dolara ulaşmıştır ve bu miktar, ABD’nin sadece 10 milyon dolar olan yıllık gelirinin beşte birine denktir

Tam işler yolunda giderken “şahin” cephesinden Thomas Jefferson yeni başkan olarak Beyaz Saray’ın ev sahibi olur ve onun döneminde işler daha da çetrefilleşir: Şahinlerin baskısıyla Amerika, meseleyi kökünden halletmek üzere Osmanlı limanlarına çıkarma yapmaya kadar götürecektir işi Bunu kolayca başarıp başaramadığı ise upuzun bir hikâyedir

"TurkForumNet"
"Başbakanlık Arşivi,Düvel-i Ecnebiye,Amerika Nişan Defteri,1/1s7nakleden Nurdan Şafak,Osmanlı-Amerika İlişkileri,İstanbul2003 OSAV Yayınları,s41"