Hz. Lokman Hekim Kimdir ? Peygamberler Tarihi Hz. Lokman'ın Hayatı

HZ Lokman Hekim Kimdir ? Peygamberler Tarihi Hz Lokman'ın Hayatı
HZ Lokman Hekim Kimdir ? Peygamberler Tarihi Hz Lokman'ın Hayatı
hzlokman kimdir

HZ Lokman Hekim Kimdir ? Peygamberler Tarihi Hz Lokman'ın Hayatı

H Z LOKMAN AS

Bir nebî veya velî olduğu ihtilâflı; ancak çoğunluğun tercihine göre hakim bir şahsiyet

Kur'ân-ı Kerîm'de Lokman adı iki yerde geçer (Lokman, 31/12,13) Kelime, ayni zamanda Mekkî bir surenin adidir Bu sûrenin nüzul sebebi Kureyşlilerin Lokman'ı Hz Peygamber (sas)'e sormalarıdır

Lokman'ın adı geçen iki ayetin meâli şöyledir: "Andolsun Biz Lokman'a Allah'a şükretmesi için hikmet verdik şükreden kimse ancak kendisi için şükretmiş olur Nankörlük eden ise, bilsin ki Allah her şeyden müstağnîdir, övülmeye lâyık olandır Lokman, oğluna öğüt vererek "Yavrum, Allah'a eş koşma, doğrusu eş koşmak büyük zulümdür" demişti " (Lokman, 31/12,13) Lokman'ın adı içinde geçmese de onun oğluna öğütleri devam etmektedir Ancak arada iki ayet içinde Yüce Allah, Lokman'ın öğüdündeki eş koşmayı(şirk) tekit için ana-babaya iyi davranmak; yaradana şükür, ana-babaya teşekkür etmesini bilmekle beraber; eğer ana-baba Allah'a es koşmak üzere çocuğunu körü körüne zorlarlarsa o çocuğun onlara itaat etmemesi, dünya işlerinde onlarla güzelce geçinip Allah'a yönelen kimselerin yoluna uyması gerektiğini bildirmektedir (Lokman, 31/14,15) Lokman'ın öğütleri şöyle devam etmektedir: "Yavrum, işlediğin şey bir hardal tanesi ağırlığınca olsa da, bir kayanın içinde, göklerde veya yerde bulunsa da, Allah onu getirip meydana kor Doğrusu Allah Lâtif'dir, haberdar'dır Yavrum, namazı kıl, iyiliği emret, kötülükten vazgeçir ve başına gelene sabret; doğrusu bunlar azmedilmeye değer islerdir İnsanları küçümseyip yüz çevirme, yeryüzünde böbürlenerek yürüme! Allah, kendini beğenip böbürlenen kimseyi hiç şüphesiz ki sevmez Yürüyüşünde ölçülü ol, sesini de kıs! Seslerin en çirkini şüphesiz merkeplerin sesidir" (Lokman, 31/16-19)

Lokman suresinde geçen meâli verilen ayetlerden anlaşılmaktadır ki, bu zat bir hakimdir Çünkü ona hikmet verilmiştir Böyle bir hikmete ulasan kimseye gereken, o hikmete şükürdür Aslında Yüce Allah'ın, şükür de dahil hiç bir şeye ihtiyacı yoktur Ancak şükre ihtiyacı olan insandır Çünkü Allah, şükredince nimetleri artırma vadinde bulunmuştur (ibrâhim, 14/7) Lokman, üç kere "yavrum" veya "oğlum" diye hitap ederek oğluna öğüt vermiştir Bunlardan ilkinde Allah'a es, ortak koşmamasını öğütlemiştir Çünkü bu, Allah'ın hakkını başkasına vermek, kulların ve bütün varlıkların yaratanına olan bu haksızlıkla onların haklarını çignemek, başta Yüce Allah'ın ikram ettiği, şerefli kıldığı insan olmak üzere bu varlıkları esas yaratanından başka fâni, âciz, güçsüz şeylere yönelterek onları tahkîr etmektir Lokman, ikinci "yavrum" hitabıyle başlayan öğüdünde, Yüce Allah'ın hardal tanesi kadar da olsa yapılan bütün iyilik ve kötülükleri gördüğünü, bildiğini ve onları ahirette değerlendireceğini anlatmıştır Nitekim Yüce Allah, zerre miktar hayır-şer işleyenin karşılığını göreceğini bildirmektedir (ez-Zilzâl, 99/7-8) Lokman, yine oğluna hitaben üçüncü öğüdünde onun namazı kılmasını, iyiliği emredip kötülükten vazgeçirmesini, başına gelene sabretmesini, İnsanlara böbürlenip kibirlenmemesini, çalım satıp öğünmemesini, yürümesinde, konuşurken sesinde ölçülü olmasını tavsiye etmiştir

Lokman hakkında hadislerde de bazı bilgiler bulunmaktadır En'âm Suresi'nin 82 ayetinin nüzulünde sahabeler: "Ey Allah'ın Resulü! Bizim hangimiz nefsine zulmetmez ki?" dediklerinde, Peygamberimiz Bu ayetteki zulüm sizin sandığınız gibi değildir O zulüm, şirk demektir Lokman'ın oğluna nasihat ederken, yavrum, Allah'a şirk koşma Zira şirk en büyük zulümdür dediğini işitmediniz mi?" cevabını vermiştir (Sahîh-i Buhârî, Tecrîd-i Sarîh, Tercemesi, IX, 163) Lokman söyle derdi: "Yavrum, ilmi âlimlere karşı böbürlenmek, sefihlerle münazarada bulunmak ve meclislerde gösteriş yapmak için öğrenme!" (Ahmed b Hanbel, I,190) Bu anlatım ve devamı başka bir rivayette söyle yer almaktadır: "Ginâ göstererek ve cehalete düşerek ilmi terk etme! Yavrum, meclisleri ihmal etme! Allah'ı anan bir topluluk gördüğünde onlarla otur Eğer âlimsen ilmin işine yarar; cahilsen onlar sana öğretirler Umulur ki Allah onlara rahmetini lütfeder, onlarla beraber sana da ulaşır Allah'ı anmayan bir topluluk gördüğünde onlarla oturma Eğer âlimsen ilminin sana bir yararı olmaz; cahilsen onlar seni saptırırlar Allah onları azabına duçar kılar, sana da onlarla beraber isabet eder" (Dârimî, Mukaddime, 34) Yine bir hadis-i şerifde ilim-hikmet hakkında söyle denilmektedir: "Hakîm Lokman oğluna şu tavsiyede bulunmuştur Yavrum âlimlerin yanında otur ve dizlerinle onlara çok yaklaş Çünkü Allah, gökten indirdiği yağmurla ölü toprağı dirilttiği gibi, kalpleri hikmet nûruyla diriltir"(Muvatta, ilim, 1) Lokman hakkında başka bir hadis de şöyledir: "Hakim Lokman, söyle derdi: şüphesiz Allah bir şeyi emânet aldığı zaman onu korur" (Ahmed b Hanbel, II, 87)

Bu hadislerin, meselâ zulüm, hikmet, ilim gibi konularda Kur'ân-i Kerîm'deki Lokman ile ilgili ayetlerle rabıtalı olduğu görülmektedir

Lokman'ın kim olduğu konusunda çeşitli görüşler vardır ibn ishak'a göre Lokman'ın nesebi [Lokman b Bâur b Nahor b Tarih (Terah: Âzer)] Dördüncü Kuşakda Hz İbrahim (as)'in babası Âzer'e ulaşır Vâkidî, Lokman'ın isrâiloğulları kadısı, Eyle ve Medyen taraflarında yaşayan, Eyle'de ölen bir kimse olduğunu zikreder ikrime'ye göre Lokman bir nebîdir Ancak onun bir hakim olduğunda âlimlerin ittifakı vardır (Sahih-i Buharî Tecrid-i Sarih Tercemesi, IX, 163) Vehb b Münebbih'e göre; Lokman ibn Bâûra, Âzer neslindendir Mukâtil'e göre ise, Hz Eyyub (as)'in kızkardeşinin veya teyzesinin oğlu idi Uzun müddet yaşadı Hz Davud'a yetişti ve ondan ilim aldı Sanat sahibi idi Bir nebî olduğunu söyleyenler de oldu ibn Rüsd, Tehâfüt'ünde söylediği gibi, her nebî hakîmdir, fakat her hakim nebî değildir Bakara sûresi'nin 269 ayetine göre Yüce Allah hikmeti istediğine verir Kime de hikmet verilmişse ona büyük hayır lütfedilmiştir Dolayısıyle o kimsenin ilmen, amelen bunun şükrünü yerine getirmesi gerekir Lokman için de Kur'ân'da böyle söylenmiştir (Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, IX, 3842-3843)

Lokman, İslâm'dan önceki Araplarda kendisinden çok bahsedilen bir şahsiyet idi Yahudi ve Hıristiyan kutsal kitaplarında adı geçmez Onun Âd kabilesinden veya Habeşli bir köle olduğu da belirtilmiştir (SGF Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London 1970, s 414)

Eski Arap geleneğinde cahiliyye devri insanları bu zata Lukmânü'l-Muammer diyorlardı Onun yedi kartalın ömrü kadar uzun yaşadığına inanılırdı Ebû Hâtim es-Sicistâni'nin "Kitâbül-Muammarîn" adli eserinde Lokman, Hızır'dan sonra uzun yaşayan ikinci şahsiyet olarak yer alır Yedi kartal ömrü beş yüz altmış yıl yapsa da çeşitli rivayetlerde onun bin, hatta üç bin-üç bin beş yüz yıl yaşadığı bile ileri sürülmüştür Lokman'a, Nâbiga'nın şiirlerinde bile rastlanır Cahiliyye geleneğinde Lokman aynı zamanda bir kahraman ve hakim bir kimse olarak da görülürdü Bir çok macera ona isnat edilmişti Bütün bunlar arasında Lokman, Âd kabilesinden olmakla bu kabîleye Sodom gibi günahkârlığı dolayısıyla kuraklık cezası verildiğinde, onun da dahil olduğu bazı kimseler yağmur için dua etmek üzere Mekke'ye giderler Ancak Âdlılar orada zevk ve safâya dalıp esas vazifelerini unuturlar Hatırlatıldığında da birisi siyah bir bulut isteyiverir Âd kabilesinin mahvı bu bulutla olur Aslında onların cezalandırılmaları Hz Hûd'a itaatsizlikleri dolayısıyladır Âd kavmi ile ilgili ayetlerde ve Hûd suresinde Lokman'ın adı geçmez (Bernhard Heller, iA, "Lokman ", maddesi)

Lokman, Kur'ân-i Kerîm'de yer aldıktan sonra, Arapça darb-i mesel ve hikmet kitaplarından Kasasul-Enbiyalara kadar bir çok eserlerde yer aldı Sa'lebî (ö 427/1035) Ârâisul-Mecâlis"inde ondan bahsederken Kur'ân'daki anlatımı başka rivayetlerle genişletir O, Lokman'ın kim olduğu konusunda yukarıdaki bütün bilgileri verdikten sonra Mücâhid'in onun uzun dudaklı siyahî bir köle olduğu yolundaki rivayetlerini de bunlara ekler Ancak bu rivayeti takviye sadedinde İnsanlardan Sudan'dan çıkmış üç hayırlı kimse arasında, Bilâl (Habesli ?), Hz Ömer (ra)'in kölesi Mühecca' ve Lokman'a (Sudan'ın Mısır'a yakın Nubya tarafından) yer veren rivayeti de almaktadır O, Lokman'ın Habeş'li bir marangoz, bir terzi olduğu konusundaki iddiaları da aktardıktan sonra, âlimlerin onun hakim olup nebî olmadığında ittifak ettiklerini, bu konuda ikrime'nin farklı görüşe sahip olduğunu (bazılarına göre Lokman'ın nebîlik ile hakimlikten birini tercihte serbest bırakıldığı, onun hikmeti seçtiğini) belirtmektedir O, ayrıca Lokman'ın nebî olmadığı; Allah'ın çok tefekkür, iyi yakın ile takvâ ehli kıldığı bir kul olduğu; onun Allah'ı, Allah'ın da onu sevdiği, ona hikmet lütfettiğini açıklayan bir hadis de nakleder (Sa'lebi, Arâisul-Mecâlis, 312)

Sa'lebî, Lokman'ın, dünyada sıkıntı çekenin refahtakinden hayırlı olduğunu; dünyayı ahirete tercih edenin dünyada da, ahirette de kaybedeceğini; malın sıhhat, nimetin nefis temizliği gibi olmadığını; doğru söz, emaneti yerine teslim ve boş yere konusmayı terkin hikmeti doğurduğunu söylediğini nakleder Yine onun nakline göre Lokman oğluna söyle dedi:

"Dünya derin bir denizdir Çoklaı onda boğulmuştur O denizde senin gemin Allah'dan takvâ olsun Bineğin Allah'a imanın ve yolun Allah'a tevekkül olsun Umulur ki kurtulursun; tamamen kurtulacağını da sanmam Yavrum, İnsanlar ibadet ve taatte her gün noksanlaştıkları halde nasıl olur da vadolunduklarından korkmazlar! Yavrum! Dünyadan yetecek kadar al, ona kapılma, bu ahiretine zarar verir Dünyadan el etek de çekme, yoksa İnsanlara yük olursun Oruç tut, bu şehvetini keser Seni namazdan alıkoyan orucu tutma, çünkü Allah'ın katında namaz oruçtan daha büyüktür Yavrum! iyiliği ondan anlayana yap Nitekim koç ile kurt arasında dostluk olmadığı gibi; iyi ile kötü arasında da dostluk olmaz Çekişmeyi seven hakarete uğrar, kötülük olan yerlere giden töhmet altında kalır, kötülüğe yaklaşan kendini kurtaramaz ve dilini tutmayan pişman olur Yavrum! iyilerin hizmetinde bulun; fakat kötülerle dostluk kurma Yavrum! Güvenilir kimse ol ki zengin olasın Kalbin günah lekeleriyle dolu olduğu halde İnsanlara, Allah'dan korkuyormuşsun gibi görünme Yavrum, âlimlerle bir arada bulun ve onların dizinin dibinden ayrılma; fakat onlarla tartışmaya da girme, yoksa sohbetlerinden seni mahrum ederler Onlara bir şey sorarken nazik davran Seni ihmal ettiklerinde onlara bıkkınlık verme, yoksa senden usanırlar Yavrum! her şeyi arkanı dönerek isteme ve yüzün dönük olarak da ondan uzaklaşma! Zira bu, basîreti azaltır ve aklı zayıflatır Yavrum, küçükken edepli olursan, büyüdüğünde faydasını görürsün! Yavrum, yolculuğa çıktığında, onu çekip götürebileceğin bir yerde olmadıkça, hayvanından emin olma; çünkü onun sırtı çabuk yağır olur ve bu hakimlerin işlerinden değildir Gideceğin yere yaklastığında da hayvanından in ve yürü; kendinden önce onu doyur Gecenin ilk saatlerinde yolculuğa çıkmaktan sakın! Sana gecenin yarısına kadar dinlenip gece yarısından sonra yola çıkmanı tavsiye ederim Sefere çıkarken yanına kılıcını, mest'ini, sarığını, elbiseni, su kabını, iğne ve ipliğini, biz'ini (saraç iğnesi) al! Ayrıca yanında sana ve beraberindekilere yetecek kadar ilâç bulundur Arkadaslarınla, Allah'a isyanın dışındaki hususlarda uyum sağla ve onlara vefâ göster! Yavrum, kanaatkâr görünmekten sakın, zira bu tavrın sana gündüzleri şöhret, geceleri ise şüphe getirir Yavrum, kendini unutup da insanlara iyiliği emretme! Yoksa senin durumun, İnsanlara ışık verdiği halde kendisi yanarak tükenen kandile benzer! Yavrum, küçük işleri umursamazlık etme! Çünkü küçük, yarın büyüğe dönüşür Yavrum, yalan söylemekten sakın! Çünkü yalan, dînini ifsat eder, insanların yanında mürüvvetini noksanlaştırır ve bu durumda da utanma duygun yok olur; değerin düşer, makam ve mevkiin elden gider; küçümsenirsin, konuştuğun zaman sözün dinlenmez, söylediğine itibar edilemez Bu duruma düşüldüğünde de yaşamanın zevki kalmaz! Yavrum, kötü huydan, sıkıntı vermekten, sabırsızlıktan sakın! Bu hasletler karşısında hiç bir arkadaşın sana dürüst davranmaz ve seninle aralarında dâima bir mesafe bırakırlar isini sev; sık sık karşılastığın olaylar karşısında sabret! İnsanlara karsı güzel huylu ol! Zira huyu güzel olan, herkese güler yüz gösteren ve bunu yaygınlaştıran, iyiler yanında nasîbini alır; ona karşı iyi kimseler sevgi besler, kötüler de ondan uzaklaşır Yavrum, gönlünü kederlerle ve kalbini üzüntülerle meşgul etme Aç gözlülükten sakın Takdire rıza göster Allah tarafından sana verilene kanaat et ki hayatın güzelleşsin, gönlün sürurla dolsun ve hayattan zevk alasın Eğer dünya zenginliklerinin senin için bir araya getirilmesini istersen, insanların ellerinde olanlara göz dikme! Zira peygamberleri bulundukları mertebeye ulaştıran şey insanların ellerinde bulunanlara göz dikmemeleridir Yavrum, dünya hayati kısadır Senin oradaki ömrün ise daha da kısadır Bu kısa ömrün de daha az bir kısmı geride kalmıştır Yavrum, iyiliği ehline yap, ehil olmayana iyilik yapma; yoksa o, dünyada boşa gider, ahirette de sevabından mahrum olursun iktisatlı ol, savurgan olma; cimrilik derecesinde mala sarılma, israfa varacak şekilde de onu dağıtma! Yavrum, hikmete sarıl ki onunla ikram göresin, onu yücelt ki sen de üstün tutulasın Hikmet ahlâkinin en üstünü Allah (cc)'in dinidir Yavrum, hasetçinin üç belirgin özelliği vardır: Gıyabında dostunu çekiştirir, yanında olduğu zaman ona yaltaklanır, o bir musibete duçar olduğunda da ona sevinir" (Sa'lebî, age, 313-315)

Lokman'la ilgili olarak sadece oğluna öğütler, hikmetli sözler, atasözleri (emsâl, durub-i emsâl) değil, kıssalar da nakledildi Bunlardan Lokman'ın bir köle olarak birisine takdim edildiğinde o, diğer kölelerin incirleri onun yediğini ileri sürerek efendilerini kandırmak istedikleri zaman, hep beraber sıcak su içmelerini tavsiye eder Efendileri öyle yapar, sonunda Lokman yalnız su kusarken, diğerleri incir artıklarını su ile çıkarmaya başlarlar Bir gün efendisi, gelen misafiri için, Lokman'a en iyi ne varsa onu ikram etmesini söyler O da koyun dili ve yüreği getirir Bir başka gün yine misafir için bu defa en kötü ne varsa onu çıkarmasını söylediğinde aynı şeyleri verdiğini görünce, sebebini sorar Lokman, iyi bir dil ve yürekten daha iyi bir şey olmadığı gibi, kötü bir dil ve yürekten de daha kötü bir şey bulunmadığı cevabını verir (Sa'lebî, ayni yer)

Lokman'a bu kıssalar dolayısıyla Araplar'ın Ezop'u (Aesopos) denilmiş, Avrupa'da Ezop'a atfedilen bir çok nükteler Lokman'a isnat olunmuştur Batılı yazarlar Lokman'la ilgili kıssaların sonraki devirlerde Ezop'unkilerden kopya edildiğini ileri sürerler Bu konuda karşılaştırmalar ve örneklere de yer verip eski gelenekte Lokman, hakîm, hatta peygamber bir kimse olarak tanınırken; sonraki devrede artık köle, marangoz haline sokulduğunu eklerler Onlara göre Lokman; Bileam, Ahikar, Ezopla aynı görülmüştür Bileam, Kitab-ı Mukaddes'te geçer Müfessirler, şeceresi Lokman b Bâûr b Nahor b Tarih seklinde geçen bu zatin İbrani dilinde "bala", Arapça "Lakama" kökleri aynı yutmak anlamına geldiği için, Kitab-i Mukaddes'teki karşılığının Bileam olduğu kanaatine ulasmışlardır (Bileam için bk Sa'lebî, 209 vd) Lokman, Bileam mıdır tartışmasında buna olumlu bakanlar yanında karşı çıkanlar; Lokman, Kur'ân ve önceki gelenekte saygı duyulan; Bileâm, Kitab-ı Mukaddes ve Aggada'da nefret edilen bir kimsedir, demektedirler (bk Belâm) Lokman'ı, Roma'lı Ahikar veya Yunan'in Ezop'una benzetenler, onların sözlerinin veya onlarla ilgili anlatımların benzerliklerine dayanmaktadırlar (Bernhard-NA Stillman,"Lokman", Encyclopedia of islam, Leiden 1978, IV, 813)

HZ Lokman Hekim Kimdir ? Peygamberler Tarihi Hz Lokman'ın Hayatı

Velî veyâ peygamberdir

LOKMAN ALEYHİSSELÂM
Peygamber veya veli Dâvud aleyhisselâmın zamânında, Arabistan'ın Umman tarafında yaşadı Dâvud aleyhisselâmla görüşüp ondan ilim öğrendi Dâvud aleyhisselâma peygamberlik bildirilmeden önce, müfti olan Lokman Hakim, Dâvud aleyhisselâma peygamberlik bildirildikten sonra fetvâ vermeyi bıraktı Dâvud aleyhisselâma ümmet oldu Kendisine hikmet verildi Eyyûb aleyhisselâmın teyzesinin oğlu oldu daa rivâyet edilmektedir Fransız bilginlerinin, Calinos'un (Galen'in) bir adı da Lokman Hakim idi demeleri yanlıştır Çünkü Lokman Hakim, Dâvud aleyhisselâm zamânında; Calinos (Galen) ise, ondan bin yıl kadar sonra yaşamıştır Lokman ismi Kur'ân-ı kerim'de geçmekte olup, bir sûreye (otuz birinci sûre) Lokman ismi verilmiştirBu sûrenin on ikinci âyetinde meâlen; ''Biz Lokman'a hikmet verdik'' buyrulmaktadır Buradaki hikmet tâbirinin; akıl, anlayış, ilim, ilimle amel etmek ve doğru karar vermek demek olduğu tefsir kitablarında yazılıdır Lokman Hakim tabiplerin piridir Hikmetli sözleri ve oğluna verdiği nasihatler meşhurdur Kur'ân-ı kerim'de Lokman sûresi 3 âyet-i kerimede meâlen; ''Bir vakit Lokman oğluna öğüt vererek şöyle demişti: Yavrum! Allah'a ortak koşma, çünkü şirk çok büyük zulümdür'' buyrulmaktadır
Lokman Hakim'e sen bu hâle nasıl geldin dediklerinde; ''Doğru sözlü olmak, emâneti yerine getirmek, lüzumsuz söz ve işi terk etmekle'' cevâbını verdi İnsanlar ondan nasihat istediler, o da şöyle nasihat etti: Öncekilerin ve sonrakilerin ilimleriyle ameledilebilmesi için sekiz şeye dikkat etmek lazımdır Dört zamanda dört şeyi korumak gerekir; Namazda gönlü, halk arasında dili, yiyip içmede boğazı, bir kimsenin evine girince de gözü korumaktır İki şeyi hâtırdan hiçbir zaman çıkarmamalıdır Bunlar; Allahü teâlânın büyüklüğü ve ölümdür İki şeyi de tamâmen unutmaya çalışmalıdır Bunlar da; bir kimseye yapılan iyilik ile dost ve yakınlardan görülen kötülüktür'' Lokman Hakim'in oğluna nasihatlarının bir kısmı şöyledir: ''Ey oğlum! Dünyâ derin deniz gibidir Çok insanlar onda boğulmuştur Geminin takvâ, yükün imân, hâlin tevekkül olsun, umulurki kurtulursun''
''Ey oğlum! Âlimlere karşı öğünmek, akılsızlarla inatlaşmak ve meclislerde, toplantılarda gösteriş yapmak için ilim öğrenme! İhtiyâcım yok diyerek de ilmi terk etme'' ''Ey oğlum! Allahü teâlâyı anan (hâtırlayan) insanlar görürsen onlarla otur Âlim olsan da, ilminin faydasını görürsün ve ilmin artar, sen ehil isen sana öğretirler Allahü teâlâ onlara olan rahmetinden seni de faydalandırır Allahü teâlâyı ziktetmeyenleri görürsen onlardan uzak dur'' ''Ey oğlum! Horoz senden daha akıllı olmasın! O, her sabah zikir ve tesbih ediyor, sen ise uyuyorsun''
''Ey oğlum! Seçilmiş kullara teslim ol, kötülerle dost olma'' ''Ey oğlum! İnsanlara iyilikleri emir ve nasihat edip kendini unutma! Yoksa mum gibi olursun Mum insanları aydınlatır, fakat kendini yakıp eritir'' ''Ey oğlum! Yalandan çok sakın! Çünkü dinini bozar ve insanlar yanında mürüvvetini azaltır Bununla hayânı, değerini ve makâmını kaybedersin''
''Ey oğlum! Kötü huydan, gönüldağınıklığından sakın Sabırsız olma, yoksa arkadaş bulamazsınİşini severek yap, sıkıntılara katlan Bütün insanlara karşı iyi huylu ol'' ''Ey oğlum! Hep üzüntülü olma, kalbini dertli kılma İnsanların elinde olana tamâ etmektensakın Kazâya râzı ol ve Allahü teâlânın sana verdiği rızka kanâat et'' ''Ey oğlum! Dünyâ geçici ve kısadır Senin dünyâ hayâtın ise azın azıdır Bunun da azının azı kalmış, çoğu geçmiştir''
!!Ey oğlum! Tövbeyi yarına bırakma, çünkü ölüm ansızın gelip yakalar'' ''Ey oğlum! Sükût etmekle pişmân olmazsın Söz gümüş ise sükût altındır'' ''Ey oğlum! Helâl lokma ye ve işlerinde âlimlere danış, işlerini nasıl yapacağını onlara sor'' ''Ey oğlum! Âlimler meclisine devâm et Bahar yağmuru ile yeryüzünü yeşillendiren Allahü teâlâ, âlimlerin meclisindeki hikmet nûru ile de müminlerin kalbini aydınlatır''
''Ey oğlum! Amel ancak yakın (Allahü teâlâya olan ilim ve mârifet) ile yapılır Herkes yakini nisbetinde amel eder Amel noksanlığı, yakin noksanlığından gelir'' ''Ey oğlum! Bir hatâ işlediğinde hemen tövbe et ve sadaka ver'' ''Ey oğlum! Ölümden şüphe ediyorsan uyku uyuma Uyuduğun ve uyumak mecbûriyetinde kaldığın gibi, ölüme de mahkûmsun Dirilmekten de şüphe ediyorsan, uykudan uyanma Uykudan uyandığın gibi öldükten sonra da dirileceksin''
''Ey oğlum! Helâl kazanç ile yoksulluktan korun Yoksul kimse şu üç musibetle karşılaşır: Din zayıflığı, akıl zayıflığı ve mürüvvetin kaybolması'' ''Ey oğlum!Merhamet eden merhamet bulur Sükût eden selâmete erer, hayır söyleyen kâr eder, kötü konuşan günâhkar olur, diline hâkim olmayan pişmân olur'' ''Ey Oğlum! Dünyâmalından yetecek kadarını al, fazlasını âhiret için hayra sarfet, Sıkıntıya düşecek ve başkasının sırtına yük olacak şekil de tembellik etme''
''Ey oğlum! Sakin kimseyi küçük görüp hakâret etme Çünkü onun da senin de rabbimiz birdir''
Lokman Hakim'in oğlu: ''Babacığım, insanda hangi haslet daha iyiydir?'' diye sorunca; ''Temiz, hâlis din'' buyurdu Eğer iki haslet olursa? ''Din ve mal'', üç haslet olursa? ''Din, mal ve hayâ'' buyurdu Dört haslet olursa? dedi ''Din, mal, hayâ ve güzel ahlâk'' buyurdu Beş haslet saymak icâbederse diye sorunca; ''Din, mal, hayâ güzel huy ve cömertlik'' buyurdu Altı haslet sayarsak deyince; ''Eu oğlum! Allahü teâlâ her kime bu beş iyi hasleti verdiyse, o kimse mümin ve müttekidir Allahü teâlâ katında veli ve sevgilidir Şeytanın şerrinden uzaktır'' buyurdu Oğlu: ''Babacığım, insandan en kötü haslet hangisidir?'' dedi ''Allahü teâlâyı inkârdır'' buyurdu İki olursa dedi ''İnkâr ve kibirdir'' buyurdu Üç olursa dedi ''İnkâr, kibir ve şükür azlığı'' buyurdu Dört olursa dedi ''İnkâr, kibir, şükür azlığı ve cimrilik'' buyurdu Beş olursa diye sorunca; ''İnkâr, kibir, şükür azlığı, cimrilik ve kötü ahlâk'' buyurdu Altı olursa deyince; ''Ey oğlum! Bu beş kötü hasletin bulunduğu kimse münâfıktır, şakidir ve Allahü teâlâdan uzaktır'' buyurdu
Hafs bin Ömer'den rivâyet edildi ki: Lokman Hakim, yanına bir hardal torbası koydu ve oğluna nasihat etmeye başladı Her bir nasihatte bir hardal tânesini çıkardı Nihâyet hardalları tükendi Sonra da; Ey oğlum! Sana o kadar nasihat ettim ki, şâyet bu nasihatler bir dağa verilseudi, dağ yarılır, parça parça olurdu'' buyurdu Oğlu da bu nasihatleri tuttu
Hzlokman(s)'ın Tavsiyeleri ll
- Sağlık için;çiğ yeme, sıcak yeme , çok yeme
- Günahın zerresinden bile kaçGazaba uğrayacakmışsın gibi Allah;tan kork Lakin ümidin korkundan fazla olsun
- En iyi nimet iyi huylu olmaktır
- Sözüne sadık ol
- Akranınla sohbet et
- Herkese yumuşak ol
- Geçmişte seninle düşmanlığı olmuş kimseye güvenme
- Dosdoğru ol
- Başına gelene sabret
- İyi kişilerle arkadaş ol
- Dilini küfür sözlerden koru
- Sadakayı terk etme,zekatı men etme
- Kötülüğü terk edip Allah;tan af dile,tövbe edip bir daha tevbeni bozma
- Sahtekarlık etme ,kimseyi aldatma
- Sarımsak şifalıdır
- Soğanın çiği zarar,pişmişi yarar
- Duvarı nem,insanı gam yıkar
- Ey oğlum!Cahili bir yere elçi olarak gönderme Eğer akıllı birini bulamazsan kendin git
- Ey oğlum!Dünya derin deniz gibidir Çok insan onda boğulmuştur Takva gemin ,iman yükün ,tevekkül halin ,salih amel azığın olsun Kurtulursan Allah;ın rahmetiyle,boğulursan günahın sebebiyledir
- Ey oğlum! Ben nice ağır yükler taşıdım,fakat fakirlik gibi acı görmedim
Nice ağır yükler çektim ,kötü komşudan ağırını görmedim
- Merhamet eden merhamet bulur
- Hayır söyleyen kar eder;kötü konuşan günahkar olur Diline hakim olmayan pişman olur
- Ey oğlum! Kanaatkar olursan cihanda senden zengin kimse yoktur
- Başkasına hased eden ıstıraptan kurtulamaz
- Ey oğlum! Her halinde Allah;a sığın,her şeyi Allah;tan bil
- Dünyanın sevinç ve neşelerini tecrübe ettim;ilimden lezzetlisini görmedim
- Ey oğlum! Sözü tatlı söyle,katı ,kaba, sert söyleme Çok zaman sus Tefekkür et,o zaman dilin belasından emin olursun
- Sende olmayan ö
- Ey oğlum! Ticaret olarak takvaya sarıl Bu mal olmadan kar getirir
- Sıhhat gibi zenginlik, güzel ahlak gibi nimet yoktur
- Ey oğlum! Horoz senden daha akıllı olmasın O her sabah zikir ve tesbih ederken sen uyuma
- Dünya geçici ve kısadır Senin dünya hayatın ise azın azıdır Bunun da azının azı kalmıştır, çoğu geçmiştir
- İbadet ancak Allah;ı görüyormuş gibi yapılır Her kimse Allah;ı yakın hissetiği derecede Allah;a ibadet eder
- Altın ateşte denenip saflaştırıldığı gibi insan da bela ve musibetlerle denenir
- Ey oğlum! Kötü huydan ,gönül dağınıklığından sakın Sabırsız olma,yoksa arkadaş bulamazsın İşini severek yap Sıkıntılara katlan Bütün insanlara karşı iyi huylu ol Çünkü insanlara karşı iyi huylu olan onlara güler yüz göstereni herkes sever
- Dünyadan yetecek kadar nasibini al yoksa insanlara muhtaç olur ellerine bakarsın
- Ey oğlum kötü kadından sakın Çünkü o vaktinden önce seni kocaltır Kötü kadınların şerrinden kork, çünkü onlar iyiliğe çağırmaz
- Yavrucuğm! Alimlerin meclislerinde devamlı bulun Davranışları sözleriyle uyum gösteren alimlerin sözlerini dinle
- Yavrucuğum! İlimden bilmediğini öğrenbildiğini bilmeyenlere öğret
- Bir gün Davud (as) Hz Lokman;a Bir koyun boğazlayıp bütün vvvucudunun en iyisi olan bir parça et getir dedi o da gidip koyunun diliyle yüreğini getirdi Yine başka bir zamanda Koyunun en kötıüsünden bir parça eet getir dedi yine diliyle yüreğini getirdi Sebebini sorduğunda : Dille yürek iyi olursa ,o kimsse iyi olur; o kötü olunca bütün kötülerin kötüsü olur dedi
- Ey oğlum ! Dostlarının bir şeyini reddetme Fakat Allah;ı istediğinden başka türlü hareket edcek kadar da ileri gitme
- Yalanddan sdakın O serçe eti gibi tatlıdır Ondan az kimse kurtulabilir
- Oğlum ! Sana bir takım hasletler tavsiye edceğim: bunları yerine getirirsen mensup olduğğun toplumun efendisi olursun Herkese tatlı davran İyden de kötüden de cehaletini gizle Dostlarını koru Yakınlarını ziyaret et Gammazların sözüne kıymet vermeyeceğine, arayı bozacak azgınların sözünü dinlemeyeceğine dair onlara teminat ver Öyle arkadaşlar seç ki, ayrıldığınız zaman ne onları diline dola, ne de onlar seni dillerine dolasınlar
- Oğlum ! Dünyayı sat ahireti al Böylece alışverişinde her iki yönden de kar edersin Sakın ahiretini satıp da dünyayı alma Çünkü, her iki tarafta da zararlı çıkarsın
- Oğlum! İlim meclislerine sokul,fakat alimlerle mücadele edip onları üzme Dünyadan yetecek kadarını al,fazlasını ahierin için infak et Sıkıntya düşerek başkasının sırtına yük oşlacak şekilde dünyayı temamen arkana atma Şehvetini kıracak şekilde oruç tut Adi kimselerin meclislerine katılma
Ey oğlum ! ikram edici ol, saçıcı olma
- Hasta olmadan önce tabib çağır Tabibe hasta olmadan önce hürmet göster
- Ey olum! Bir insanda şu beş özellik toplanırsa o insan müttaki , veli , Allah;ın kendisine yakın kıldığı kullardan olup şeytandan uzaklaşır Bunlar: din,mal,güzel ahlak,haya, ve cömertlik
- Şu beş özellik de kimde bulunursa o kötü insandır,Allah ;tan uzaktır Bunlar ; küfür, kibir, şükür azlığı ,cimrilik ve kötü ahlaktır
- Oğlum ! Hayreti gerktirmyen lüzumsuz şeylere gülme luzumsuz yerlerde gezme,üstüne vazife olmayandan sorma
- Başkasının servetini koruyacağın diye kendi servetini mahvetme Senin malın kendin için harcayıp infak ettiğindir Başkasının malı , veresiye terk etiğindir
- Sakın fakirdir diye kimseye hakaret etme Ünkü her ikinizin de
- Bir işin sonunu gören pişmanlıktan emin olur
- Bilmediği şeyi tam öğren
- Borçlu olmaktan sakın Borç gündüz zillet,gece üzüntü içindde olursun
- Ey oğlum! Alimlere karşı öcünmek,akılsızlarla inatlaşmak, meclislerde ve toplantılarda gösteriş yapmak için ilim öğrenme İhtiyacım yok diye de ilmi terk etme
- Ey oğlum ! Yalandan çok sakın Çünkü dinini bozar ve insznlar yanında şerefini düşürür Bununla birlikte hayanı,değerini ve makamını kaybedersin
- Hep üzüntülü olma ,kalbini dertli kılma
- Ey oğlum! Allah;ım beni affet,bağışla; duasını çok oku Çüünkü öyle anlar vardır ki, Allah o anda dua ednin duasını kabul eder
- Yavrucuğum! Dünyaya gönül bağlama Ona güvenme Çünkü sen bunun için yaratılmadın
- İnsanlara muhtaç olduğunu gösterme Çünkü senin iböyle yapman zenginliktir
- Dünyada, dünyada kalacağın kadar çalış;ahirete, ahirette kalacağın kadar çalış
- Allah;a isyan edceğin zaman, Allah;ın ve meleklerinin göremeyeceği bir yer ara
- Cehennemde Allah;ın azabına dayanacak kadar günah işlemeye cesaret göster
- Namazını dünyaya veda eder gibi kıl
- Özür dilemeyi gerektirercek şeylerden sakın
- Dostlarına da düşmanlarına da güler yüzlü ol Dostlarına saygılı ol ,onlara ikramda bulun
- Büyüklerle konuşurken sözü uzatdma
- Kaş göz hareketleriyle hiç kimseyi küçük düşürecek hareketlerde bulunma!
- Başkasının yanında kendini ve aileni övme
- Gördüğünü gizlemen,şüphe ettiğini açıklamandan daha iyidir
- Bir kimse konuşurken araya laf karıştırma
- Ey oğlum! Allah kendisine emanet edilen şeyi korur Bende seni ,malını,dinini ve amelinin sonunu Allah;a emanet ediyorum