Sigara Bağımlılığı Nedir? Sigara Bağımlılığı Hakkında, Sigara Bağımlılığı Tanımı

Sigara Bağımlılığı Nedir? Sigara Bağımlılığı Hakkında, Sigara Bağımlılığı Tanımı
Sigara Bağımlılığı Nedir? Sigara Bağımlılığı Hakkında, Sigara Bağımlılığı Tanımı
Nikotin sigara dumanıyla vücuda alınan 4000 kimyasal maddeden biridir ve bu maddeler içinde beyne etkisi en belirgin olanıdır Her sigara ile vücuda 1-2 miligram nikotin alınır Nikotin solunduktan 10 saniye sonra beyne ulaşır

Sigaranın içindeki nikotin bağımlılık yapar Bağımlılık, bir maddenin kişinin sağlığını ve yaşamını olumsuz yönde etkilemesine rağmen kullanımının devamıdır

Sigara içenlerin üçte biri her yıl bırakmayı dener Bu nsanların sadece üçte biri 2 gün içmeden durabilirler Sigarayı kendi başına bırakanların % 7’isi bir yıl içmemeyi başarabilir Sigara içen yetişkinlerin % 87’sinde nikotin bağımlılığı vardır

Ergenler üzerinde yapılan bir çalışmada, bağımlılık ve yoksunluk bulgularının kimi gençlerde sigaraya başladıktan bir kaç hafta gibi kısa süre sonra çıktığı görülmüştür Bazıları daha uzun bir süre kullandıktan sonra bağımlı hale gelir Yani kimi genç için sigarayı denemek gibi bir şans yoktur, kullanım başladıktan çok kısa bir süre sonra kişi bağımlı hale gelir

Nikotin etkisini nasıl gösterir?
Nikotin beyindeki yaşamsal işlevleri düzenleyen (yemek, cinsellik vb) merkezde dopamin artışına sebep olur Sigara içildikten sonra duyulan haz ve doygunluk buradan gelir Ayrıca nikotin beynin bir diğer bölgesindeki etkisiyle dikkat artışı ve uyanıklık durumunu sağlar Bağımlılığa sebep olan eroin, kokain vb diğer maddeler de bu merkezleri etkiler

BAĞIMLILIK NEDİR?

Zararlı maddeleri bilerek kullanmak bağımlılığın bir özelliğidir Bunun nedeni aslında irade ve isteğimizin değil bağımlısı olduğumuz maddenin davranışlarımızı kontrol etmesidir
BAĞIMLILIK Bir maddenin yaşamı va sağlığı olumsuz etkilemesine karşın kullanımının devamıdır Oysa insanın (ve diğer tüm canlıların en temel çabası canlılığınn devamını sağlayabilmektir Yaşamımızı, sağlığımızı tehdit eden, bize acı ve zarar veren şeylerden içgüdüsel olarak kaçınırız Hatta diğer hayvanlardan farklı olarak insan düşünebilmesi sayesinde olası zararları çok önceden farkedip önlemler alabilirYani yaşmımızı ve sağlığımızı tehdit eden davranışlardan kaçınmak doğamızın gereğidir
ZARARLI MADDELERİ BİLEREK KULLANMAK Bağımlılığın bir özelliğidir Bunun nedeni aslında irade ve isteğimizin değil bağımlısı olduğumuz maddenin davranışlarımızı kontrol etmesidir

İRADESİZ MİSİNİZ?

Çoğu kişi iradesiz olduğu için sigarayı bırakamadığını söyler İrade; TDK sözlüğünde “birşeyi yapıp yapmamaya karar verme gücü” olarak tanımlanmaktadır Bu anlamda işi gücü olan, eşine, çoçuğuna, topluma karşı sorumluluklarını sürdüren bir kişinin iradesiz olduğu söylenemezKişi yaşamının diğer yönlerinde iradeli iken konu sigra olunca iradesiz ise işte bu bağımlılıktır Zaten tümden iradesiz insan ya delidir ya da bunamışSigara konusunda iradeyi kullanamama, davranışı kontrol edememe sözkonusudur Çünkü madde kişinin davranışını kontrol etmektedir

BAĞIMLILIĞIN DİĞER ÖZELLİKLERİ
1Şiddetli madde alma isteği
2Bırakma ve azaltma anlamında madde kullanımını kontrol etmede zorluk
3Azaltma ve kesme durumunda yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması
4Tolerans oluşması(aynı etkinin elde edilebilmesi için gereken madde miktarını giderek artması)
5Madde kullanımı yüzünden kişiye keyif veren, mutlu eden faliyetlerin ihmale uğraması
6Zararlarının açık olamsına karşı maddenin kullanımında ısrar
SİGARA AYNEN UYUŞTURUCU VE ALKOL GİBİ BAĞIMLILIK YAPICI BİR MADDEDİR Tabiki her maddenin bağımlılığı kendine has özellikler gösterir Örneğin uyuşturucu ve alkol çok yoğun fiziksel bağımlılık yaparken sigara daha çok psikolojik bğımlılık yaparWHO’nun (Dünya Sağlık Örgütü) tanımına göre düzenli olarak günde en az bir adet sigara içmek sigara bağımlılığıdır Yani günde bir tane bile olsa sigara içmeden duramamak, içmek için yoğun istek duymak, içmemenin kişiye sıkıntı vermesidir
SİGARA BAĞIMLILIĞI BİR TEDAVİ EDİLEBİLİR BİR HASTALIKTIR Sigaranın madde bağımlılığı olarak ele alınması onu tıbbın ilgi alanına sokmuştur eskiden sadece kötü bir alışkanlık olarak kabul edilen sigara alışkanlığı, artık tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak görülmekte ve tedavi edilmektedir
SİGARA BAĞIMLILIĞININ BİLEŞENLERİ
1Fiziksel Bağımlılık: Bağımlılığa yol açan madde sigaradaki nikotindirDeneylerde damardan verilen nikotinin kokainden 5 kat daha hızlı bağımlılığa yol açtığı görülmüştür Sigara içimi sonucu nikotin çekilen nefesi takiben 7 saniyede beyne ulaşırKeyif verici etki, tokluk hissi oluşturur, dikkati ve uyanıklığı artırır Hızlı meydana gelen bu iyilik halinin yine hızlı şekilde kaybolması tekrar sigara içme isteği doğurur Çevre etkisiyle tek-tük sigara içen birisinde birkaç ayda bağımlılık oluşur Aralıklı olarak toplamda 30 sigara içmekle nikotin bağımlısı olunabildiğini idda eden araştırmacılar vardır Ancak sigarada görülen fiziksel bağımlılık uyuşturucu ve alkolde olduğu gibi çok güçlü değildir ve kolaylıkla başedilebilir, kısa sürede kaybolur
Yoksunluk belirtileri; fiziksel bağımlılık nedeniyle madde alınamadığında vücutta yoksunluk belirtileri ortaya çıkar Bunlar aşırı derece sigara içme isteğiyle beraber, huzursuzluk, yerine duramama, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu gibi belirtilerdir
2Psikolojik Bağımlılık: Fiziksel bağımlılığın aksine sigarada psikolojik bağımlılık çok güçlüdür Sigara içilmediğinde birçok kişi için dayanılmaz bir sigara içme arzusu meydana getirir
3Bağımlılığın Davranışsal Yönü: Uzun süre kullanımda sigara içme davranışı otomatikleşirŞartlanmalar oluşur Birçok durumla, davranışla, duyguyla sigara içme arasında bağlantılar kurulur Kimisi sinirlenince, heyecanlanınca, keyiflenince sigara içme isteği duyar Kimisi çay içerken, yemek sonrası, alkol alırken, banyoo sonrası içer Kimisi telefonda, direksiyonda, molada, çalışma masasında, hatta kimisi de kül tablası, sigara, çakmak görünce sigara içme isteği duyar Bu şartlanmalar, bağlantılar zaman içinde oluşurHer kişide farklıdır Sigarayı bırakma girişimlerinin başarısızlıkla sonuçlanmasında en büyük pay bu şartlanmalara aittirBu nedenle bilişsel-davranışsal tedaviler sigarayı bırakmada ve özellikle bırakmanın sürdürülmesinde oldukça etkilidir
SİGARAYI BIRAKABİLMEK İÇİN
1Sigaranın bir madde bağımlılığı olduğu kabul edilmeli ve kişi “ben madde bağımlısıyım” diyebilmelidir
2Sigara bağımlılığının doğru yöntemlerle başa çıkılabilir, tedavisi olan bir hastalık olduğu bilinmedidir
3Sigara içmenin zararları ve bırakmakla elde edilecek yararlar iyi değerlendirilmeli, sigarayı bırakma konusunda istekli ve karalı olunmalıdır

Bağımlılık nedir?

Bağımlılık zarar verici sonuçlar doğurmasına karşın, zorlantılı bir şekilde madde arama ve kullanma ile karakterize süreğen ve tekrarlayıcı bir beyin hastalığıdır Bu hastalığa zarar verici davranışlar da eşlik etmektedir Bağımlılık, hem beyni hem de davranışları etkileyen bir hastalıktır Ancak bu hastalığın tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu unutmamak gerekir Bu hastalığın gelişmesi ve ilerlemesinde birçok biyolojik ve çevresel etmenler rol oynamaktadır Ancak bağımlılık bir sürecin sonunda gelişen bir olgudur Bağımlılık gelişene kadar kişi bazı evrelerden geçer Önce denemek amaçlı kullanım, daha sonra sosyal kullanım ve bu aşamadan sonra kötüye kullanım ve bağımlılık ortaya çıkmaktadır Bu nedenle alkol ve madde kullanımının erken tanınması ile birçok olumsuz sonucun gelişmesi önlenebilir Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından hazırlanmış olan tanı sınıflamasında (DSMIV) bağımlılık tanısı şu ölçütlere dayanarak konmaktadır: Bağımlılık 12 aylık bir dönem içinde aşağıda sıralanan belirtilerden üç veya daha fazlasının bulunması ile tanımlanmır [*] Tolerans gelişmesi: Maddenin etkisinin ortaya çıkabilmesi için kullanılan madde miktarının artırılması ihtiyacıdır Madde kullanımına ilk başlandığı zaman kullanılan miktar bir süre sonra aynı etkiyi ortaya çıkarmamaktadır Örneğin ortalama günde 20 tane sigara kullanan bir bağımlı, siagara kullanmaya ilk başladığından bundan çok daha az sayıda sigara içmektedir Opiyat (eroin) ve uyarıcıları (kokain) yoğun bir biçimde kullananlarda önemli ölçüde tolerans gelişebilir [*] Yoksunluk belirtileri: Uzun süre yoğun bir biçimde kullanılan maddenin, kullanımı kesildiğinde veya azaltıldığında, kanda ve dokulardaki madde düzeyi düşmeye başladığında, ortaya çıkan fizyolojik ve bilişsel belirtiler ve bunlara eşlik eden uyumu bozan davranışsal değişikliklerdir Bu hoş olmayan yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması ile kişi tekrar madde kullanarak bu belirtilerden kaçmayı veya hafifletmeyi sağlamaya çalışır Kullanılan maddenin cinsine göre ortaya çıkan yoksunluk belirtileri farklılık gösterir Alkol gibi bazı maddelerin vücuttan çekilmesi sırasında ortaya çıkan bu yoksunluk belirtileri yaşamı tehdit eder nitelikte olabilir [*] Tasarlandığından daha uzun süre ve yüksek miktarlarda alınması: Kişinin madde kullanımını kontrol etme çabaları başarısızlıkla sonuçlanır Kullanım miktar ve süresi kontrol dışı bir hal alır [*] Sık ve başarısız bırakma girişimleri: Madde kullanımını kontrol etmek için girişilen bir diğer çaba bırakma girişimleridir Bağımlılık düzeyine gelmeden önceki kontrollü kullanım dönemine dönme umudu ile bırakma girişimleri olur, ancak bu girişimler başarısızlıkla sonuçlanır [*] Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama: Tüm yaşam maddenin etkisinin yeniden tesis edilmesi ve bunun son kez olmasına karar verme çabası üzerine kurulu bir hal alır [*] Madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması: Madde kullanımını sürdürmek ve madde kullanan arkadaşları ile daha çok zaman geçirmek için ailesi ile ilgili etkinliklerden ve özel zevklerinden uzak durur İşine karşı ilgisi, işe odaklanması bozulur ve çalışma hayatında sorunlar yaşanmasına neden olur tüm yaşam madde temini ve kullanımı etrafında döndüğü için kişinin kendisini sosyal, kişisel ve mesleki etkinliklerden kaçınma ve giderek daha büyük oranlarda kayıp yaşanmasına yol açar [*] Zarar görmesine rağmen madde kullanımını sürdürme: Madde kullanımı giderek diğer tüm önemli etkinliklerinin yerini alır Bunun sonucunda psikolojik, fiziksel ya da sosyal sorunlara yol açtığını bildiği halde madde kullanımı sürdürülür Alkol ve madde bağımlılığı tanısı kişiden alınan öykü, yoksunluk belirtilerinin gözlenmesi, idrar ve kan testleri ve saç testi ile konmaktadır Bağımlılık tedavisi olan, düzelebilen bir hastalıktır Maddesiz yaşamın yeniden inşa edilmesi ile birlikte, madde kullanımı sonucu oluşan kayıpların giderilmesi mümkün olmaktadır

Bağımlılık riskini arttıran çevresel etmenler nelerdir?

• Ev ve aile : Ev ve aile, çocuğun gelişiminde çok önemli bir rol oynar Çocukların aile içindeki ilk ilişkileri, daha sonra sağlıklı gelişmeleri ve madde kullanımı riskini belirleyen en önemli etmendir Anne-babada madde kullanımı olması, suça karışmış olmaları çocuklarında madde kullanım riskini artırmaktadır Çok çocukluluk, evde karmaşık bir aile yaşantısının olması, ev içi şiddet olması da gencin alkol ve madde kullanım ihtimalini artırmaktadır

• Akran ve okul: Ergenlik döneminde arkadaşlar çok önemlidir Alkol ve madde kullanan arkadaşlar, kişinin ilk alkol ve madde kullanımında etkili olmaktadır Okul başarısızlığı ve sosyal beceri yokluğu genci daha da fazla risk altına sokmaktadır Okul başarısızlığı ve sosyal beceri yokluğu gencin başa çıkmakta zorlandığı akademik arenadan uzaklaşmasına yol açmakta; bu, öğretmenler ve idare tarafından pekiştirilebilmektedir Bu öğrenciler önce arka sıralara oturtulmakta, hatta okulla sorunu olan, başarı oranı düşük öğrenciler ayrı bir sınıfta toplanabilmektedir Böylece risk altındaki gençler, risk altındaki akranlar ile biraya getirilmektedir

Ne kadar zamanda bağımlı olunur?

Bu soruya yanıt vermek kolay değildir Bağımlılığın ne hızda gelişeceği birçok etmen tarafından belirlenmektedir Genetik yatkınlık (yani ailede var olan bağımlılığın kalıtımsal olarak geçişi), kişinin kendi biyolojik özelliklerinin de dâhil olduğu birçok etmen bağımlılıkta rol oynar
Tüm uyuşturucu/uyarıcı maddeler potansiyel olarak zarar vericidir ve kullanımları ile ilişkili olarak yaşamı tehdit edici olabilirler Bu maddelere karşı bireysel duyarlılıklar da söz konusudur Bir kişi birkaç kullanımdan sonra bağımlılık belirtileri göstermezken, bir diğeri bağımlılık belirtileri gösterebilmektedir Bir kişinin nasıl tepki vereceğini önceden kestirmenin bir yolu bulunmamaktadır
Doç Dr Defne Tamar Gürol

İlaç olarak kullanılan bağımlılık yapan maddeler

İlaçların doktor tavsiyesi dışında, tedavi amaçlı kullanılmaması ile kötüye kullanım ortaya çıkmaktadır İlaçların anne-babalar tarafından da nasıl kullanıldığı çocuklarına örnek oluşturmaktadır İlaçların amaçları dışında ve doktor kontrolü olmadan kullanılması kesinlikle kaçınılması gereken bir durumdur
İlaç olarak kullanılan ancak kontrol dışı ve uygunsuz kullanıldıklarında bağımlılık yapan ilaçlar şunlardır: yeşil ve kırmızı reçete ile satılan Diazem, Nervium, Xanax, Tranxilene, Ativan, Rivotril, Akineton Lomotil, kodeinli öksürük şurupları, bazı kilo verdirme hapları, doping içeren haplar da kötüye kullanılabilmekte ve bağımlılık yapabilmektedir
Rohypnol gibi bazı haplar ise, Türkiye'de yasal olarak satılmamaktadır Ancak bağımlılık yapma olasılığı çok yüksektir Aynı zamanda kişinin kendini denetlemesini etkileyerek ciddi davranım değişiklikleri ve bozulmalarına yol açmaktadır
Doç Dr Defne Tamar Gürol

Tiryakilikten Kurtulmanın Ön Şartı Nedir?

Tiryakilik derecesi kişiden kişiye değişiklik göstermekte fakat sanıldığı gibi günde tüketilen sigara adedinin fazlalığına veya daha uzun yıllardır devam ediyor oluşuna bağlı değildir Günde 2 paket ve hatta daha çok ve uzun yıllardır sigara içen pek çok kişi, esasen madde bağımlısı olmadığını ve sigaranın içinde keyif verici bir madde bulunmadığını kavramasıyla, her ikisinide doğru sanması sonucu zihinsel aldanma nedeniyle bedeninde oluşan gerginlik sona ermekte ve kolaylıkla sigara içme eylemine elveda diyebilmektedir

Gariptir ki, günde bir paket civarında içenlerde, tütünün içeriğinde keyif verebilecek hiç bir kimyasal maddenin olmadığı kesin gerçeğine rağmen sanal keyif hali hüküm sürmektedir Bu kişilerin, tıpkı gündüz vakti gözü açıkken hayal gören ve bunu gerçek sanan kişilerde olduğu gibi, sigara içiminden keyif aldığını sanmasının; zihnininde oluşan bir devre sonucu ortaya çıkan bir yanılgıyla oluştuğu yani rahatsız bir durumda olduğu gerçeğini kavramasının ardından, bu rahatsız durumdan kurtulması gerektiğine kesin karar vermesi tiryakilikten kurtulabilmesinin ön koşulunu teşkil etmektedir

Hayali görüntüde olsa onlarla konuşuyorum ve can sıkıntım gidiyor benzeri, yine de zehirli dumanı içime doldurmak bana keyif veriyor saplantısından kurtulamayanlar ancak ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya geldiklerinde bu gerçeği kavrayabilmektedirler Şunu unutmamak lazım ki, esasen dış dünyadan gelecek tehditlere, virüslere, mikroplara vs karşı korumayla mükellef bağışıklık sistemi hergün defalarca ve yıllar boyu düzenli olarak bedeni zehirleme operasyonu karşısında yeter artık deyip pes edebiliyor üstelik yaşlı genç dinlemeden

• Sigarayı Bırakma Yöntemleri

• Tiryaki

Devasa sigara sanayisine karşın ülkelerin sigaranın sağlığa zararlarını vurgulamaları, tiryakilere uygulanan mekan kısıtlama yasakları ve uzun yıllar göz önüne alındığında hatırı sayılır maddi kayıp itibariyle; bazı insanların bu alışkanlıklarından vazgeçmeleri gerektiğini düşünmeye başlamaları üzerine ortaya çıkan büyük müşteri potansiyeli için çözüm önerisi olarak pek çok sigara bıraktırma yöntemi sunulmaktadır Bunların bazıları şöyledir;

• nikotin ihtiyacını karşılamaya yönelik bantlar, haplar, sakızlar
• nikotin ihtiyacını ortadan kaldırmaya yönelik iğneli uygulamalar veya iğne yerine çeşitli cihazlarla ışın uygulamaları
• tekrarlanan hareketler sonucu oluşan alışkanlığı ortadan kaldırmaya yönelik zihin eğitimi uygulamaları
• tıbbi ilaçlarla yapılan reçete tedavileri
• sigara içildiğinde ağızda dayanılmayacak kötü tatlar oluşturacak çeşitli bitkilerle yapılan uygulamalar
• maneviyat ehli hocaların muska uygulamaları

Uygulamaların çeşitliliği karşısında tiryakiler şaşkınlığa dönebilmektedirler zira, çözüm önerileri farklı sorunlara hitap ediyor gibi görünmektedir Çünkü birinde sanki vücuda virüs veya bakteri girmiş gibi bir uygulama, diğerinde sanki vücudun ihtiyacı olan bir kimyasal maddenin daha az zararlı bir yoldan takviyesi, bir diğerinde bunların hiç biri yokmuş gibi bir uygulama, bir başkasında kısasa kısas babından ağız tadını bozmaya yönelik bir çaba ve nihayet maneviyat yükseltme çalışması vs

Her bir yöntem önerisinde bulunanların, kanıtlanması imkansız başarı yüzdeleri ifade etmelerine rağmen sonuç maalesef tatmin edici olmaktan uzak görünmektedir Bunun temel nedeni ise; kişilere hiçbir çaba harcamadan sorunlarından kurtulacağı yönünde telkinlerde bulunulmasıdır Oysaki bırakın yıllardan beri süregelen müzminleşmiş bir sorundan gayretsiz kurtulmayı, hangi en basit sorun karşısında çaba harcamadan kurtulmak mümkün olabilir?

Sigara içme alışkanlığından kurtulmayı hedefleyen bir tiryaki, tek başına ve ne ile mücadele ettiğini bilmemesinden kaynaklı harcayacağı çok büyük enerji yerine, sorununun özünü ve ne yapması gerektiğini bileceği ve bunu kolayca uygulayabileceği bir yol öğrenmeyi hedeflemelidir

SİGARA BAĞIMLILIĞI

Sigara bağımlılığı fiziksel yönün yanı sıra beyinde oluşan alışkanlıklardan oluşur

Hayatımızda alışkanlıklar önemli yer tutar Hayatımızda yön verirler Eylem ve davranışların sık sık tekrarlanması beyinde alışkanlık yapar Alışkanlıkların faydalı olanları olduğu gibi zararlı olanları da vardır

Örneğin, kitap okumak, spor yapmak , zamanında uyumak , günlük işlerimizi planlamak , satranç oynamak iyi alışkanlık, sigara içmek ise kötü alışkanlıktır

Sürdürmekte olduğunuz sigara içme alışkanlığınız , bulunduğunuz çevre , eşya , nesne ve dekorla bağlantı yapmış durumdadır Örneğin yemekten sonra oturup sigara içtiğiniz koltuk sigarayı bıraktıktan sonra size çağrışım yaptıracaktır Canınız sigara içmeyi istemediği halde yemekten sonra yine bir kahve içimi size sigarayı hatırlatacaktır Sigarada size arkadaşlık eden sigarayı hatırlatan veya telkin eden şeyleri yaşamlarınızdan uzaklaştırmalısınız

Bu durum ve eylemlerin terk edilmesi ile alışkanlık giderek zayıflayacaktır

Yine unutmamak gerekir ki bu alışkanlığa dönme daha şiddetli ve rahatsız edici bir biçimde kendini gösterebilir

Unutmayın ki sigara dost görünümünde en büyük düşmandır Buna karşı nefretinizi kininizi zihinsel kötülemelerinizle, egzersizlerinizle yok etmeye çalışmalısınız Sigara beynin en azılı düşmandır

İrade gücünüzü bir sigara içerek denemeyi düşünmeyiniz Önünüzdeki yılların sigara içmeyen, sağlıklı, sağlam ve moral gücü yüksek görüntüsünü gözünüzün önüne getirin