Eski Zamanlarda Maskeler Ne Amaçlı Kullanılırdı

Eski Zamanlarda Maskeler Ne Amaçlı Kullanılırdı
Eski Zamanlarda Maskeler Ne Amaçlı Kullanılırdı

Yüzünüzün ne kadar önemli olduğunu biliyor musunuz?



Bizi biz kılan yüzümüzdür Elbette bedenimizin diğer parçalarından daha iyi tanımlar, daha iyi yansıtır bizi Başka organlarımızı, sözgelimi ellerimizi, ayaklarımızı gizlediğimizde kim olduğumuz anlaşılır yine de Oysa kim olduğumuzun bilinmesini istemiyorsak saklamamız gereken ilk şey yine yüzümüz Kılık değiştirmek istediğimizde değiştirmemiz gereken ilk şey yüzümüzdür Yüzümüzü saklamanın ve değiştirmenin en kolay yoluysa yüzümüze maske takmak…

Maske sözcüğü birçok dilde benzer biçimde söyleniyor Genel kanıysa kökeninde eski Latince’de kullanılan ve “ruh, hayalet” anlamına gelen “masca” sözcüğünün olduğu İnsanlar yüzlerine taktıkları maskeyle farklı bir kişiliğe büründüklerini ve o temsili yüzün yeni bir ruh verdiğini düşünürlermiş Yüze geçirilen çeşitli maskeler farklı ruh hallerini belirler, farklı amaçlar taşırmış Sözgelimi kralların sarayında yüzlerine çeşitli komik maskeler takarak şaklabanlıklar yapanlara “maskara” dendiğini biliyoruz Bununla birlikte maske, insanın yaşamına çok eski çağlarda girmiş ve pek çok farklı amaçla kullanılmış
Maske

Günümüzde maskeler çoğunlukla eğlenmek ya da kimi iş dallarında yüzü korumak için kullanılıyor Oysa yakın zamana değin maske takmanın töresel bir anlamı vardı Geçmişten, yüzyıllar öncesinden gelen bir anlam bu İnsanlar doğal ya da doğaüstü olduğunu düşündükleri canlıları simgelemek için maskeler yapmışlardı Bu maskeyi takan kişiler açıklayamadıkları güçlerden bu yolla kurtulmayı amaçlıyordu İnsanoğlu bilinmeyenden korkmuş yüzyıllar boyunca Korkusunu da maskelerin arkasına sığınarak bastırmaya çalışmış bir anlamda Maskelerin anlamı maskeyi takanın simgelediği kişiden ya da şeyden kaynaklanıyor Sözgelimi ejderha maskesi takan birisi, ejderhanın temsilcisi olduğunu düşünüyordu Bu yolla ejderha gücüne sahip olmayı istiyormuş Ya da kötü ruhların ejderhadan korktuğunu düşünerek takmış maskeyi Onun ejderha olduğunu düşünen kötüler asla yanına yaklaşmayacak, maskeyi takan kişi de böylece güvenli bir şekilde yaşamını sürdürecekti Bu tür maskeler aslında bir tür gizleme görevini görüyor Kılık değiştirmenin en kolay yolu olduğu için sıkça başvuruluyormuş bir zamanlar Doğada da benzer kılık değiştirmelere rastlamak olası Birçok hayvan yırtıcı, korkunç ya da zehirli hayvanların görünüşünü taklit ederek, bir anlamda yüzlerine onların maskesini geçirerek, düşmanlarından korunuyor

Maskeler neredeyse Paleolitik çağdan beri kullanılıyor İlkel kabilelerde maskeler, doğaüstü varlıkları, takanın atalarını ya da ruhları simgeliyordu Bu nedenle törenlerde maske takmak, bu varlıklarla ilişki kurmanın bir yolu olarak görülüyordu Geçmişte kabilelerin şamanları, büyücüleri hastalıkları iyi etmek için yaptıkları törenlerde maske takardı O zamanın inançlarına göre hastalıklara kötü ruhlar neden olurdu Hastanın içine giren kötü ruhu kovmak için şaman, bir törenle maskesini takar ve maskenin simgelediği iyi güçlerin yardımına başvururdu Bu törenler yalnızca hastaları iyileştirmek için yapılmazdı Sözgelimi avdan önce de bu tür törenler düzenlenirdi Avlanacak hayvanın maskesini takan insanlar simgesel olarak öldürülür, böylece avın yalnızca bedeni değil ruhu da avlanmış olurdu Güney Amerika yerlileri gücün simgesi olarak gördükleri jaguarın maskesini takarlardı Böylece bu hayvanın gücünü elde ettiklerini düşünürlerdi
Maske

Eski Yunan’da önceleri şenliklerde kullanılan maskeler, az zaman sonra bir tiyatro aracı oldu Bundan kısa bir süre sonra da tiyatronun simgesi haline geldi Bazı oyunlarda sesi yükseltmesi için çok büyük ağızlı maskeler kullanılıyordu Her oyuncunun oynadığı role göre (kahraman, kral, rahip…) ayrı ve belirli bir maske kullanılıyordu Böylece az sayıda oyuncu üzerlerindeki kostümü ve maskeyi değiştirerek hemen farklı bir role bürünebiliyor, oyunu daha renkli bir hale getiriyorlardı Eski Yunan tiyatrosunda 28’i trajedilerde kullanılmak üzere 76 değişik maske kullanıldığı saptanmış

Japonya, Hindistan, Sri Lanka, Endonezya gibi ülkelerin oluşturduğu doğu tiyatrosunda maske geleneği hâlâ yaşıyor Tiyatro oyunlarını izlemeye gelen seyirciler zaman zaman parlak renkli, değişik biçimli dev maskelerin geçidine tanık oluyorlar

Avrupa’daysa ilk çağlardan sonra bırakılan maskeler tiyatroya İtalyan sanatçılar yoluyla dönmüştü Geleneksel İtalyan tiyatrosu Commedia del Arte oyuncuları, Pantalone, Pulcinella gibi karakterleri maskeler ya da yarım maskeler aracılığıyla sunarlardı Bu gelenek sonraları İtalyan güldürüsünün ortadan kalmasıyla sönmüştür

Günümüzde maskeler geçmiştekinden farklı anlamlarda takılıyor Tiyatro oyunlarında ya da gösterilerde kullanılan maskeler var Bunları takmak artık eskisi gibi düşlemsel bir amaç taşımıyor Maskeyi takan kişi, oynadığı rol gereği büründüğü karakteri daha iyi anlatabiliyor böylece Hindistan’ın eski söylencelerinden biri olan Ramayana örneğinde bunun uygulaması görülebilir

Oyuncular, mitolojik öyküyü anlatmak için yüzlerine maymun tanrı Hanuman'ın ya da iyi yürekli Rama’nın maskelerini takarlar Böylece seyirciye oynadığı karakteri gözlerinde daha iyi canlandırma olanağı da vermiş olurlar Tiyatroların biri gülen biri ağlayan iki maskeyle simgelediğini anımsarsak, sahne oyunlarında maskenin önemini daha iyi anlayabiliriz
Maske

Batıda günümüzde hâlâ kutlanan karnavallarda, şenliklerde insanların kıyafetlerini değiştirip maske takarak eğlendiğini görüyoruz Bu kutlamalar, bir bakıma günümüzde de varlığını koruyan kalıntılarıdır Bu şenliklerde takılan maskeler de geçmiş dönemlerde yaşamsal, dinsel özellikler taşıyorlardı Sonradan bu maskeler simgeledikleri değerlerden arındılar ve birer eğlence nesnesine dönüştüler Eski zamanlardan kalan bir gelenek olan karnavallarda sanki bir maskeli balo havası yaşanır Bu karnavallarda herkes bir maske yardımıyla kişiliğini değiştirerek kalabalığa karışır Günümüzde bu karnavalların en ünlüsü Brezilya’da yapılan Rio karnavalıdır

Dünyanın hemen her yerinde maskelere rastlıyoruz Ancak Müslüman ülkelerde maske kültürü gelişmemiştir Bunun nedeni İslam dininin insan sureti yapmayı yasaklaması Buna uymayan tek bir ülke var: Cava Cava ve Bali’de 18 yüzyıldan beri gerçekleştirilen ve tiyatroya benzeyen maskeli oyunlar oynanıyor Gölge oyunlarından türeyen bu oyunlar eğlenmek için olduğu kadar uğursuzluktan korunmak için de oynanıyor 20 yüzyılda kültürlerin dışa açılmasıyla maskeler de giderek bir süs eşyası durumuna düştüler Haiti, Hindistan, Kenya, Meksika gibi ülkelerde maskeler artık yalnızca turistler için üretiliyor neredeyse
Maske

Maskeler, genellikle bu işin ustası sanatçılarca yapılır Eğer maske doğaüstü bir gücü simgeliyorsa yapanın bu gücü duyumsadığı varsayılır Maskeyi yapan gibi takanın da maskenin simgelediği varlığın sahip olduğu bazı güçlere sahip olduğu düşünülür Dolayısıyla bu kişi maskeyle birlikte rol yapan bir oyuncuya benzetilebilir Maske onu takan kişiyle birlikte bir canlılık kazanır ve takan kişiyle maske arasında karakter uyumu aranır Sözgelimi aslan maskesi takan biri aslan gibi yırtıcı, tilki maskesi takan kurnaz davranışlar yapar Bu tür törenlerde izleyicilerin de rolü büyüktür Oyunu seyredenler maskenin geçmişle bugün arasında bir bağ olduğunu anlar

Yeryüzünün her yerinde maskelere farklı anlamlar yükleniyor Bu nedenle kullanıcıların ya da izleyicilerin davranışları da farklılık gösteriyor Sözgelimi Afrika ya da Okyanusya’da kullanılan bazı maskelerin korkutucu görünümleri vardır Bunların kötü ruhları simgelediğini düşünmemize yol açar Oysa gerçek bunun tümüyle tersi olabilir Maskeler içinde bulundukları toplumların kültürel değerleriyle yakından ilgilidir

Maskelerin kullanılma amacı her zaman simgesel değil Zaman zaman pratik işler için de kullanılıyor maskeler Bu kullanımların en ilgincine batı Hindistan’da yaşayanlar arasında rastlıyoruz Batı Hindistandan’da bulunan Sunderland Ulusal Parkı yakınlarında yaşayan köylüler kafalarının arkasında bir maskeyle dolaşıyorlar Bunun nedeni bölgedeki kaplanlardan korunmak Kaplanlar avlarına arkalarından saldıran, sinsi bir avlanma tarzı seçmiş Bengal kaplanı denen bu tür kaplanlar insanlara asla önden saldırmıyorlar Yöre halkı da bu duruma çare olarak başlarının arka tarafına maske takmayı bulmuşlar Böylece kaplan ne taraftan yaklaşırsa yaklaşsın karşısında bir yüz göreceği için avına saldırmıyor
Maske

Maske yapımında çok çeşitli gereçler kullanılıyor Bunlar arsında ahşaplar, metaller, kabuklar, lifler, fildişi, kil, boynuzlar, taşlar, tüyler, deri ve postla, kağıtlar, bezler ve daha pek çok şey var Maskelerin yüzü kimi zaman dümdüz bırakılıyor kimi zaman da çok karmaşık süslemelerle donatılabiliyor Maske çoğu kez onu takanın gövdesini örtecek biçimde giyilen bir kostümle birlikte kullanılır Bu giysi maskenin canlandırdığı kişiliğe uygun olur Kimi maskelerse yüze takmak için değil duvara asmak için üretilir Bu tür maskeler günümüzde dekoratif bir süs olarak kullanılıyor, oysa geçmişte bunların da ruhlarla, iyi şansla ya da farklı bir amaçla ilgisi var

Maskeler insanların ilgisini her zaman çekiyor Karpuz kabuğundan, ucuz kartondan ya da en pahalı malzemeden de yapılsa yüzümüze taktığımız bir maske bizi birdenbire farklı biri yapıyor