Su Dağıtım Sistemi

Su Dağıtım Sistemi


Uzunca bir süre yiyeceksiz yaşayabiliriz, ama canlı ve sağlıklı kalmak için düzenli olarak ve sıkça su içmemiz gerekir Ayrıca, evlerde ve sanayide de sudan yararlanırız Ama bu suyun nereden geldiğini, nasıl dağıtıldığını pek düşünmeyiz

Su, bulutlardan yağış halinde iner, ırmaklarda, kuyularda ve baraj göllerinde toplanır Gelişmiş ülkelerde bütün bir "su çevrimi"ni (bak Yağmur) yönetmekle görevli olan çeşitli kamu kuruluştan vardır Bu kuruluşlar, evlere ve itfaiye merkezlerine su sağlamanın yanı sıra, atık suları toplayarak arıtma işleminden geçirir; arazilerin korunması amacıyla akaçlama sistemleri kurar; taşkınları önleyici önlemler alır ve çevre kirliliğini denetler
Yeryüzündeki toplam su miktarı sabittir; bu miktarın 1,36 milyar km3 olduğu sanılmaktadır Bunun yaklaşık yüzde 97'si, Dünya yüzeyinin neredeyse üçte ikisini kaplayan deniz suyudur ve tuzu aynlmadan içilemez İnsanlar her zaman tatlı su sağlama çabası içinde olmuş ve daha ilkçağlardan başlayarak köylerini, kasabalarını akarsuların yakınında kurmuşlardır

Başlangıçta aynı akarsular kanalizasyon atıklarının da akıtıldığı yerler olarak kullanılmış ve su kaynakiannı bu yoldan kirletmenin hastalıklara neden olduğu anlaşılıncaya kadar bu uygulama sürüp gitmiştir

Bugün kullanılansuyun büyük bölümü, çevredeki ırmaklardan beslenen baraj göllerinden (bak Baraj) ya da yeraltına sızıp "su tutan" katmanda toplanan sularla beslenen kuyulardan sağlanır Kuyu suları, gözenekli (süngersi) kayaç ve kum katmanlarından geçtiğinden belirli ölçüde süzülmüş ve temizlenmiş olur Toprağa yağmur sularından başka bir şey sızmadığı sürece bu sular kumlarından arındırılıp klorlarıdıktan sonra güvenle içilebilir (Ayrıca bak Artezyen Kuyusu)

Dünyanın az yağış alan kesimlerinde su denizden sağlanabilir ve tuzu giderildikten sonra içilebilir Deniz suyu, damıtma yöntemiyle tuzundan anndmlabilir Bu yöntemde, tuzun ayrılması deniz suyunun ısı kullanılarak buharlaştınlmasıyla (bunun için güneş enerjisinden yararlanılabilir) sağlanır; daha sonra buhar yoğunlaştırılarak an su elde edilir {bak BUHARLAŞMA; DAMITMA) Bazı Arap ülkelerinde bu yöntemle deniz suyunun tuzunu gideren tesisler vardır; bu tesislerde günde yaklaşık 34 milyon litre içme ve kullanma suyu elde edilebilmektedir Üzerinde duruları projelerden biri de, buzdağlarının çekilerek kurak ülkelere taşınmasıdır (buzdağlarının tuz oranı oldukça düşüktür)
Baraj gölleri, yağışlı mevsimlerde biriktirilen suyun kurak dönemlerde kullanılabilmesine olanak sağlar Bu tür su depolan, musluklara kadar ulaşan suyun doğal olarak arıtılmasında önemli bir başlangıç aşamasını oluşturur Suyun görece durgun olması, büyük katı katışkıların dibe çökmesini, geniş yüzey alanı da havadaki oksijenin öbür katışkılar üzerinde arıtıcı bir etkide bulunmasını sağlar Daha sonra baraj gölünden alman su çeşitli antma işleminden geçirilir Arıtma yöntemleri değişebilir, ama uygularıan işlem temelde aynıdır; bu işlemler aslında doğal süreçlerin yapay olarak tekrarından başka bir şey değildir

Antma işlemine, suyun bir dizi süzme yatağı ya da havuzundan geçirilmesiyle başlamr Burada amaç, suyun içindeki küçük taneciklerin birbirine yapışarak topaklarımasıdır; bunun için suya bir kimyasal madde, örneğin alüminyum sülfat katılır Su daha sonra, saatte yaklaşık 6 metrelik bir hızla iri kum tanelerinden oluşan bir katmanın içinden geçirilir ve böylece topakların kuma takılıp kalması sağlanır Bu ön süzmenin son aşaması olarak su, iri çakıllardan oluşan bir katmandan geçirilir ve buradan da delikli borulara alınarak bir başka birime aktanlır Suyu süzen kum ve çakıl yataklarının her gün temizlenmesi gerekir Bunun için önce delikli borulardan basınçlı hava püskürtülerek atıklar gevşetilir, sonra da ters yönde (yukan doğru) su sıkılarak atıklar yıkanır Bu basit yıkama işlemi yanm saat kadar sürer ve sonra süzme işlemi yeniden başlar
İkinci süzme işlemi de aynı ilkeye dayalı olarak gerçekleştirilir, ama bu kez daha ince kum tanelerinden oluşan bir katmandan yararlanılır Kumdaki canlılar sudaki bakterilerle beslenir ve böylece suyun arıtılmasına katkıda bulunur Su yatağın içinden geçerken atıklar katmanın üst bölümünde toplanır; bu nedenle yatağın 25 milimetrelik üst bölümü belirli aralıklarla sıyrıl ıp yıkanır, temizlenen kum yeniden kullanılır Bu temizleme sırasında su son arıtma işlemine alınır

Suyun arıtılmasındaki son işlem klorlamadır Bunun için su kapalı bir tanktan geçirilir; bu tanktaki klor sudaki hidrojenin bir bölümüyle birleşir ve açığa çıkan oksijen yanmaya benzer bir süreç sonunda kalanbütün bakterileri yok eder (bak Yanma) Suyun yumuşatılması, yani kay açlardan eriterek aldığı kalsiyum karbonat ve magnezyum hidroksitten arındırılması için de kimyasal yöntemlerden yararlanılır; yumuşatılmamış "sert su" kaynatıldığında, içindeki bu maddeler boruların içine ve çaydanlıkların dibine çökerek taşlaşır Bütün bu işlemlerden geçen su artık içilebilecek kadar temiz ve güvenlidir; tüketicilerce kullanılmak üzere dağıtım ağına pompalanabilir
ABD ve İngiltere'nin bazı yerlerinde, çocukların dişlerini güçlendirmek ve diş çürümelerini azaltmak amacıyla suya bir miktar flüorür katılır (bak RÜOR VE FLÜORÜR) Arıtılmış su, yeraltına ya da yerüstüne döşenen ana boruhattıyla dağıtım kulelerine ya da tanklarına iletilir Daha sonra buradan, yolların altına döşenmiş büyük borulardan oluşan bir dağıtım ağıyla evlere ulaştırılır; ev girişlerindeki bağlarıtı borularının çapı genellikle 13 mm kadardır (bak Su TESİSATI) Suyun binaların üst katına kadar çıkabilmesi için belirli bir basınca sahip olması gerekir; örneğin dört katlı bir bina için basınç santimetre kareye yaklaşık 2,9-3,6 kg olmalıdır

Halk sağlığı açısından her gün su örnekleri alınarak incelenir Bu örnekler arıtma işleminin her aşamasından toplanır Su idaresi, sistemdeki kirliliğin sürekli olarak denetim altında tutulmasından sorumludur (Ayrıcabak AKAÇLAMA; KANALİZASYON)