Divan Edebiyatında Nesir

Divan Edebiyatında Nesir

divan edebiyatı nesirlerinin özellikleri - divan edebiyatı nesir türleri - divan edebiyatı nesir yazarları - divan edebiyatının genel özellikleri

Nesir (düzyazı), edebiyatımızda Batı etkisine gelinceye kadar şiirin yanında hep gölgede kalmıştırVerilen örnekler de bir düşünceyi iletmekten çok sanat yapmak amacıyla ortaya koyulmuştur

Divan edebiyatı döneminde iki tür nesir örneği görülür Birincisi bazı tercüme eserlerle, halk için yazılan kitaplarda, özellikle tarihlerde kullanılan sade nesirdir Gerçi mecazlı, cinaslı ve secili nesir Türk edebiyatında öteden beri görülen ve sevilen bir nesirdi En güzel örneklerini ise Dede Korkut Hikayelerinde görmekteyiz Diğeri ise özellikle Sinan Paşa’yla başlayan süslü nesirdir

15 yüzyılda Sinan Paşa’nın oluşturduğu nesirde İran edebiyatının etkisi görülür

Sinan Paşa Fatih’in sadrazamlığını yapan ilim sahibi biridir En önemli eseri Tazarruname adlı münacat (Allah’a yakarma) eseridir Ağır, sanatlı bir söyleyişi vardır Bundan daha sade ama yine secilerle yüklü diğer eseri ise didaktik, ahlaki bir eser olan Marifname’dir Bazı evliyaların menkıbelerini anlattığı Tezkiret’ül Evliya adlı eseri de önemlidir

Bu asırda Sinan Paşa’nın süslü nesrine karşı sade nesirle eserler yazan diğer bir sanatçı Mercimek Ahmet’tir Eserlerinde konuşma diline yakın bir dil görülür Yazarın en önemli eseri Farsça aslından çevirdiği Kaabusname adlı didaktik bir öğüt eseridir Eserde sosyal hayatla ilgili öğütler vardır

Bu asırda ayrıca tarih kitapları da yazılmıştır

Nesir alanında önemli edebi eserlerin verildiği diğer bir dönem de 17 yüzyıldır Bu dönemde genellikle sade nesir kullanılmıştır Dönemin en önemli edebi eseri ise Evliya Çelebi’nin “Seyahatname” adlı eseridir Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde birçok yer gezen Çelebi, gördüklerini biraz abartılı bir üslupla yazıya geçirmiş ve 10 ciltlik bir eser meydana getirmiştir

Devrin diğer nesircisi Katip Çelebi’dir Yazar bir edebiyatçı olmaktan çok, bilim adamıdır Tarih, coğrafya, tıp, biyografi gibi birçok alanda eser vermiştir Eserlerinde daha çok Arapçayı kullanan yazarın Fezleke adlı Türkçe tarih kitabı vardır

Divan edebiyatının son dönemi olan 18 yüzyılda nesir alanında daha çok gezi yazıları görülür Bunlar da özellikle Batı’ya giden aydınların gezdikleri yerlerle ilgilidir Bunlardan en önemlisi 28 Çelebi Mehmet’in yazdığı Sefaretname-i Fransa adlı eseridir

Edebiyatımızda modern anlamda nesir 19 yüzyılda Tanzimat Edebiyatı ile başlar

Tarihi gelişimini bu şekilde gösterebileceğimiz Divan edebiyatının genel özelliklerini şöyle maddeleştirebiliriz:

Temelinde İslam dininin bulunduğu Türk, Arap ve İran edebiyatlarının karışımı, ortak kültürün bir ürünüdür

Dil, cümle yapısı bakımından Türkçe olmasına rağmen sözcükleri bakımından Arapça, Farsça, Türkçe karışımıdır

Şiirde aruz ölçüsü kullanılmıştır

Nazım birimi olarak beyit kullanılmıştır; ancak tuyug, şarkı ve rübailerde dörtlük kullanılır

Daha çok tam ve zengin kafiye kullanılmıştır

Konuya değil konunun işleniş biçimine önem verildiğinden aynı konu değişik dönemlerde birçok şair tarafından işlenmiştir Bu yüzden Leyla vü Mecnun, Yusuf u Züleyha adını taşıyan birkaç eser vardır

Divan şiirinde Arap ve Fars edebiyatlarından alınan belli semboller vardır Mazmun adı verilen bu semboller hiç değiştirilmeden kullanılır Gül deyince sevgili, bülbül deyince aşığın anlaşılması gibi Bunlar dışında Türklerin oluşturduğu semboller de vardır

Şiirde bütün güzelliğine değil parça güzelliğine değer verilir Hatta çoğu şair “Mısra-i berceste” adı verilen en güzel dizeyi oluşturmaya çabalar

Divan şiirinde gerçek hayat ya da insan, olduğu gibi değil idealize edilerek anlatılır Şiirin anlaşılması için sözcüklerin ötesindeki anlamlara dikkat edilmelidir

Gazel, kaside, mesnevi, rübai gibi ortak nazım şekilleri kullanılır

Daha çok aşk, ayrılık, hasret, ölüm, doğa sevgisi gibi kişisel konulara değer verilir

Temelinde din olan Allah aşkını, Peygamber sevgisini anlatan Divan şiirleri Tasavvuf edebiyatı adıyla incelenir