İvo Andriç Drina Köprüsü

Ivo Andriç Drina Köprüsü
ıvo andriç
İvo Andriç, 1892 yılında Bosna'da dünyaya gelmiştir İvo Andriç, babasının ölümünden sonra, annesi ile Drina ırmağı yakınındaki Vişegrad'a taşınmıştır Çocukluğu burada geç-miştir Viyana, Zagreb, Krakov ve Graz üniversitelerinde öğ-renim görmüştür Felsefe, Slav tarihi ve edebiyatı okumuştur Politika ile yakından ilgilenen İvo Andriç, Slav ulusunun kur-tuluşunu sağlamaya çalışan devrimci gençlik örgütüne gir-miştir Bir yıl kadar hapiste yatmıştır İkinci Dünya Savaşına kadar konsolosluk ve elçilik yapmıştır Başlıca eserleri: Ali Cercelez'in Yolu, Travnik Kroniği, Matmazel, Hapishane Anı-ları'dır
DRİNA KÖPRÜSÜ
İvo Andriç'in en ünlü eseridir Pek çok kez basılan bu ro-man 1961 yılında Nobel Edebiyat Ödülü almıştır
Romanın başkişisi Drina köprüsüdür Köprünün kaderiy-le benzer kaderi olan insanların hayatı, gelenek ve görenek-leri, inançları anlatılmaktadır Eserde köprü vesilesiyle Os-manlı İmparatorluğunun çöküş süreci ve Birinci Dünya Sa-vaşı da işlenmektedir

Başlıca Kahramanlar
Abid Ağa: Osmanlı İmparatorluğunu yıkılışa sürükleyen beceriksiz idarecilerdendir Zalim, bencil, makam hırsıyla do-lu, sert, katı yürekli bir yöneticidir
Mimar Tosun: Sonradan Müslüman olmuş bir Rum'dur Abid Ağa'nın yardımcısıdır
Arif Bey: Abid Ağa görevden alındıktan sonra Drina köprüsünü inşa etmekle görevli mimardır Dürüst, ince, yu-muşak, iyi niyetli bir kişidir
Yelisey ve Mile: Suçsuz yere başları kesilen iki efsane-vi, saf köylüdür
Davut Ağa: Hanın yöneticisidir Akıllı, azimli, inatçı, va-tanı için delice çalışan biridir
Molla İbrahim: Müslüman cemaatin lideridir Rahip Nikola ile çok iyi geçinen, bilgili bir kişidir Kekeme, merha-metli, zengin biridir
Rahip Nikola: Ortodoks cemaatinin lideridir Hoşgörü-lüdür, Molla İbrahim'le dosttur
Davit Levi: Kasabanın hahambaşısıdır Zengin, zayıf, güçsüz, biraz da korkak bir kişidir
Yoso: Rahip Nikola yaşlandıktan sonra yanına aldığı yardımcısıdır
Fato: İstemediği bir gençle evlenmek zorunda bırakıldığı için intihar eden güzel bir Boşnak kızıdır
Lotika: Kasabada bir restoran işleten, güzel, çalışkan, otoriter bir Yahudi kadınıdır
Ali Hoca: Kasabanın eskiden zengin, önde gelen ailele-rinden birine mensup olan Ali Hoca, dürüst, bilgili, mantıklı bir insandır

ÖZET
Drina, sarp dağlar arasında akan bir ırmaktır Drina'nın sağ tarafında Vişegrad kasabası bulunmaktadır Sol kıyısında ise bir başka mahalle vardır Kasaba ve mahalleyi birbirine bağlayan çok güzel bir köprü vardır: Drina köprüsü Köprü, Bosna'yı Sırbistan'a, Osmanlı İmparatorluğuna, hatta İstan-bul'a bağlayan biricik bağdır Köprünün sol tarafında yaşa-yan Hıristiyanlarla sağ tarafında yaşayan Müslümanlar iç içe yaşamaktadır
Köprü yapılmadan önceki devirlerde, köprünün hayalini ilk kez, buradan 1516'da İstanbul'a götürülen bir oğlan çocu-ğu kurmuştur Bu çocuk, Osmanlı'nın ünlü sadrazamı Sokul-lu Mehmet Paşa'dır Drina yakınlarında bir köyde Hristiyan bir aileye mensup olan Sokullu Mehmet Paşa on yaşlarında devşirme olarak Osmanlı sarayına, götürülmüş, kısa sürede yükselmiş, Osmanlı İmparatorluğunun genişlemesinde çok büyük katkıları olmuştur
Sokullu Mehmet Paşa, hâlinden çok memnun olmakla birlikte bazen asıl memleketini ve Drina'yı hatırlamakta, için-de buruk bir acı hissetmektedir Bu acıyı dindirmek için, Drina'ya çok mükemmel bir köprü inşa ettirmeye karar verir
Sokulu Mehmet Paşa'nın karar verdiği yılın ilkbaharında inşaat başlar Kasabaya çok kalabalık bir kafile gelir Köp-rünün mimari Abid Ağa'dır Geldiği ilk gün halkı, acımasız-lığıyla korkutur Sonbahara kadar inşaat devam eder, köprü-nün birinci kısmı sona erer Abid Ağa, baharda geri dönece-ğini, döndüğünde köprüyle ilgili en ufak bir zarar olursa hal-kın tamamını cezalandıracağını söyler
İlkbaharda yanında Dalmaçyalı taşçılarla yeniden gelir İşçilerin çokluğu kasabayı huzursuz etmekte; fakat kasabalı korkudan ses çıkaramamaktadır Abid Ağa, halktan pek çok kişiyi köprüde karşılıksız çalışmaya zorlamaktadır Köylüler is
yan etmeye başlar, köylülerden Radisav adında biri halkı ga-leyana getirmektedir Gece, geç saatlerde hıncından köprüye zarar verir Radisav yakalanır Radisav'in önce tüm vücudu-na kızgın zincirler vurulur, halkın önünde kazığa geçirilir Bu olay, Abid Ağa'nın katı yürekliliğini ve korkunçluğunu köylü-ye daha iyi gösterir Gece olunca işkenceden ölen adamı ya-kınları gizli bir şekilde Drina'nın yakınlarında bir mezara gö-merler Aralık ayındaki sert kışla işkenceler ve inşaata tekrar ara verilir ve Abid Ağa kafılesiyle köyden ayrılır
İlkbaharda inşaat için gelen Abid Ağa değildir Abid A-ğa'nın köyde yaptığı eziyetler sadrazamın kulağına gitmiş, sadrazam Abid Ağa'yı sürgüne göndermiştir Abid Ağa'nın yerine gelen Arif Bey, yine bir kafileyle gelir Arif Bey, son hızla köprünün yapımı için uğraşırken herkese hakkını öde-mektedir
Yıllar geçmekte, köprü ve yanında yapılan han çok ya-vaş ilerlemektedir Kasabadakiler yavaş yavaş köprüden ümitlerini kesmişlerdir Bu arada kasabalının hemşehri olarak gördüğü Sadrazam Mehmet Paşa öldürülmüştür Bir cuma maiyetiyle birlikte camiye giderken meczup bir derviş sadaka istemek için sadrazama elini uzatır Sadrazam para verilmesi için emir verip arkasına döndüğünde derviş bir kasap bıçağı ile sadrazamı öldürür Kasaba bu olayı duyduğunda çok üzülür Drina üzerindeki muhteşem köprü ve han onun eseri olarak sonsuza dek yaşayacaktır
Köprü yapıldığından bu yana, bir yüzyıl geçmiştir XVII yüzyılın sonlarında kasabada değişiklikler olmaya başlar Türk orduları Macaristan'dan çekilmektedir Bosna'da sadece bu olay konuşulmaktadır Askerlerin çekilmesiyle buralardaki vakıf malları imparatorluğun sınırları dışında kalır Han ve köprüdeki hizmetkârların parası ödenmemekte, bu binalar gittikçe bakımsızlaşmaktadır Hanı, Davut Hoca idare etmek-te, yardım için başvurduğu her yerden eli boş dönmektedir

Han, gittikçe bakımsızlaşmakta, ziyaretçileri her geçen gün azalmaktadır Bu yüzyılda, Drina için önemli olaylardan biri de, kasabayı birkaç yıl gerisine sürükleyen sel felaketidir
Sırbistan'daki ayaklanmalar Bosna'yı da etkilemektedir Asiler kasabadaki Müslüman ve Hıristiyanları aynı derecede rahatsız etmektedir Kasabaya dışardan gelenler bir karakol ve kulübe yaparlar Sırp isyanı bastırılmasına rağmen bu toprak-larda, devlet ciddi tedbirler almaktadır Bu yüzden, masum misafirler olan Yelisey ve Mile, karakol tarafından halkın gözü önünde öldürülür Böylelikle halk sindirilmiş olmaktadır Dri-na köprüsü, bu cesetlerin atıldığı bir yer olmuştur Kasabalı artık bu köprünün yanından dahi geçmek istememektedir
XIX yüzyılın ortalarıdır Osmanlı, gitgide sınırlardan çe-kilmekte, siyasi dengeler değişmektedir Bu değişikliklerle bir-likte kasabada veba ve kolera salgını olur Bununla birlikte, halk bu etrafına kapalı kasabada sessiz, sakin yaşamaktadır Bununla birlikte, kasabada bazı olağan dışı olaylar cereyan etmektedir Olay, Velyi Lug'la Nezuka'nın hikâyesidir Velyi Lug, kasabanın en önde gelen ailelerindendir Avdaga Osmanagiç ise hatırı sayılır bir toptancıdır Yeni evlenme çağına gelmiş bir kızı vardır Kızı Fato, güzelliğiyle ün salmış bir genç kızdır Kasabadaki bütün gençler, kızın kibarlığından bahset-mektedir Pek çok kişi evlenme teklif etmiş; fakat ret cevabı almıştır Nezuka köyünde de Hamziç kardeşlerin evleri bulun-maktadır Avdaga Osmanagiç, kızını Hamziçlerden biri ile ev-lendirmek isteyince Nezuka kendini Drina köprüsünden ata-rak intihar eder

Kara Corc isyanından sonra Sırbistan'da isyan çıkmıştır Sınır boylarında Sırp ve Müslüman evleri yanmaya başlar Osmanlılarla Sırplar arasındaki savaş bir süre yatışsa da içten içe bu alanlar kaynamaktadır Avusturya ordusunun Bos-na'ya gireceğine dair söylentiler baş gösterir Bosna'yı padi-şahın hiç karşı koymadan bıraktığı söylentileri yayılmaya baş lamıştır Yalnız, Plevlie müftüsü Avusturyalılara direneceğini söyleyerek Drina'ya gelir, amacı yardımcılar toplamaktır Mü-tevelli Ali Hoca, bu isyana karşı çıkar Kasabanın eskiden zen-gin, önde gelen ailelerinden birine mensup olan Ali Hoca, dü-rüst, bilgili, mantıklı bir insandır Silahlı bir direnişin ancak hal-ka zarar vereceğine inanmaktadır Ona Plevlie müftüsü, "ga-vur, vatan haini" ithamlarında bulunur Aralarındaki kavga gittikçe büyür Halkı galeyana getiren müftü, Ali Hoca'nın ku-lağından köprüye çivilenmesini sağlar Ali Hoca hareket ettik-çe canı yanmaktadır Ancak Avusturya ordusunun kasabaya girmesiyle bir hasta bakıcı sayesinde kurtulur

Kasabaya Avusturya birlikleri hâkim olmuştur Müslü-man evlerinde umutsuzluk, Hristiyan evlerinde ise güvensiz-lik vardır Kasabadaki din temsilcileri İbrahim Molla, Müder-ris Hüseyin Efendi, Rahip Nikola, Hahambaşı Davit Levi A-vusturya albayını karşılamak üzere çağrılmıştır Dördü de çok korkmaktadır Onları neyin beklediğini bilmemektedirler Hepsi hoşgörü içinde yaşayan bu farklı din temsilcileri aynı zamanda birbirleriyle dosttur Albay, kasabada düzenin ko-runması gerektiğini, aksi takdirde cezalandırılacaklarını söy-ler Hepsi derin düşüncelere dalmış şekilde evlerine dönerler

Birkaç gün sonra hayat eski seyrini alır Fakat işgal altın-da yeni bir çağ başlamıştır Kasabanın her yerinde askerden daha bol bir şey yoktur Kasabanın görünüşü her geçen gün değişmektedir Kuruş ve para ile hesaplar görülmeye baş-lanmıştır Ağaçlar kesilmekte, yollar onarılmakta, yeni yollar yapılmakta, belediyeye ait binalar inşa edilmekte, mağazalar açılmaktadır Taş Han ise yıktırılmıştır Yerine bir kışla yapıl-mıştır Kasabada tek değişmeyen ve ayakta kalan şey "Drina Köprüsü "dür

Kasaba gece gündüz aydınlık, modern bir şehir görünü-mü almıştır On iki yıl önce kasabaya gelen Milan, kasabada-ki eğlencelerden faydalanan kişilerin en önde gelenidir Mi
lan, kumar oynayarak bir gecede tüm servetini kaybetmiştir Buna dayanamayan Milan intihar eder Cenazesinin Hristi-yan mezarlığına gömülüp gömülmeyeceği sorun olur Rahip Nikola'nın hoşgörüsü Hristiyan mezarlığına gömülmesini sağlar

Zorunlu askerlik uygulaması kasabadaki gençleri etkile-miş, işgal yıllarında işaretlenen evlerdeki gençler zorla askere alınmıştır Önce dehşetle karşılanan bu olay zamanla kasaba-da olağan bir hadiseye dönmüştür

19yüzyılın sonlarında kasabada bir sükûnet baş göster-miştir Kasabada çeşitli imkânlar serilmiştir Kasabadaki Sırp-lar ve Yahudiler giyimleri ve davranışları ile yabancılara ben-zemeye çalışmaktadır Kasabaya yerleşen memurlar hayatı etkilemektedir Halk farkında olmadan fazlaca vergi ödemek-tedir Müteahhitler, mühendisler, işçiler gelmektedir Kasaba-da para artmakta; fakat alım gücü azalmaktadır Bir de kasa-baya otel açılmıştır Oteli açan Debore ve Mina'dır Lotika, oteldeki eğlenceleri yürütmektedir Zengin ve hovarda genç-ler, bu otelin müdavimleri olmuştur Lotika, oldukça popüler bir kişidir Otelde patırtı çıkaran müşterilere gereken ceza ve-rilmektedir Bu arada Tekgöz isimli saf bir adam, kasabanın en güzel kızı Paşa'ya âşık olur Paşa, zengin bir adamla evle-nince dünya başına yıkılır Drina'nın buz tutmuş yüzeyinde yürür fakat ölmez

İşgal altında yirmi yıl geçmiştir Avusturya-Macaristan Krallığında bazı olaylar yaşanmaktadır Kraliçe Elizabeth bir İtalyan tarafından öldürülür Bundan kasabada tek etkilenen kişi İtalyan Pietro Usta'dır Kasabadaki halk bu suçsuz adama sırf İtalyan olduğu için katil damgası vurur Kasabadaki de-mir yolu yapımı bitmiştir Ali Hoca, bu demir yolundan dola-yı aşırı kaygı duymaktadır

1908 yılıdır Fiyatlar yükselmiş, kâğıt para, hisse senetle-ri iniş çıkışlara başlamıştır Sırbistan'da taht değişikliği baş göstermiştir Kasabada askeri otorite etkisini gittikçe artırmaya başlar Demir yolunun yapılması kasabaya daha çok askerin gelmesine neden olmaktadır Dünyadaki savaşlar bu kasaba-da da etkisini hissettirmektedir Osmanlı İmparatorluğunun parçalanması Müslüman halkı derinden üzmektedir Sırplar ise çok rahattır Kasabanın gençleri, Viyana, Prag, Zagrep gi-bi üniversitelerde öğrenim görmeye başlamıştır Kasabaya döndüklerinde direniş için toplanmaktadırlar Kasabadaki otel de artık iyi işlememektedir

1914'te, Drina köprüsü üzerindeki hikâyenin son yılı ge-lir Arkası kesilmeyen bombardıman yüzünden köprüden ar-tık hiç kimse geçmemektedir Köprünün etrafındaki mahalle-ler de bombardıman yüzünden boşalmıştır Fakat Ali Hoca, bütün uyarılara rağmen dükkânını terk etmez Evine döner-ken Ali Hoca "Allah'ın Drina'yı terk ettiğini" düşünürken yol-da can verir