Çekim Eki Çeşitleri Nelerdir

Çekim eki çeşitleri nelerdir

Çekim Eki:

Türkçe'de bir ismin sonuna gelip kelime kökü ile anlam bakımından ilişkili yeni bir kelime oluşturan ektirBasit yapılı bir kelime başına gelirse yapısını değiştirmezSadece çekim eki alan isimler basittir

Kip:

Dilbilgisinde fiilin kök veya gövdelerinin zaman ve şekillere göre girdikleri kalıplara denir Türkçe'de bütün fiiller, iki büyük kipte toplanır Bunlar Haber (bildirme) kipleri ve dilek kipleridir

Bir fiilin (eylemin) yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını haber verirler Haber kiplerinin ekleri fiil köklerine zaman kavramı kazandırırlar Bunlara zaman kipleri de denir Ekleri: -acak, -(a)r, -di, -miş, -yor olan zaman kipleri beşe ayrılır:



Gelecek zaman

Türkçe'de -acak, -ecek ekleriyle oluşturulur

Örnek: anlat-acak-sın

Geniş zaman

Türkçe'de -(a)r ekiyle oluşturulur

Örnek: tıka-r-sın, sor-ar

Görülen geçmiş zaman

Türkçe'de -dı, -di ekleriyle oluşturulur

Örnek: gir-di-m örnek: yap-tı-m örnek: Ödevimi daha dün yaptım örnek: Ömer'i bir kaç gün önce parkta gördüm

Öğrenilen geçmiş zaman

Türkçe'de -mış, -miş ekileriyle oluşturulur

Örnek: al-mış-sın

Şimdiki zaman

Türkçe'de -yor ekiyle oluşturulur

Örnek: yap-i-yor-lar

İstenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz Ekleri: -meli, -se, -e ve eksiz emir haliyle birlikte dilek kipleri dörde ayrılır:

Emir kipi

Emir kipinin eki yoktur Emir kipinde çekilen bir fiilde yalnızca fiil kökü ve şahıs eki bulunur Bütün dillerde bu kip, âcil durumlarda da kullanıldığından fiilin en kısa şeklidir Örnek: gel, gel-sin, gel-iniz; git, git-sin, gid-iniz

Sayfanın başlığı=== Dilek-şart kipi === Türkçe'de -sa, -se ekileriyle oluşturulur

Örnek: gül-se, git-seyap-sa-uyu-sa-sev-se g

Gereklilik kipi

Türkçe'de -malı, -meli ekileriyle oluşturulur

Örnek: düş-meli, git-meli

İstek kipi

Türkçe'de -a, -e ekileriyle oluşturulur

Örnek: gel-se, gid-e

Çekimli fiiller

Kip eki almış bir fiilin altı şahısta söylenmesi veya yazılması demektir Çekimli bir fiillerde sırayla şu üç bölüm bulunur:

Fiil kök veya gövdesi,

Kip eki,

Şahıs eki

Kip ekleri, fiil kökünden sonra gelerek ona zaman mânâsı veya tsarlanan, istenen bir hareketle ilgili mânâ kazandırır Bu durumda fiil, yalnız üçüncü teklik şahıs ifâde eder Emirde ise kök veya gövde halinde kalır ve ikinci teklik şahsı verir

Çekim örneği:

Şahıs Çekimi

1 tekil

çalış-ı-yor-um

2 tekil

çalış-ı-yor-sun

3 tekil

çalış-ı-yor

1 çoğul

çalış-ı-yor-uz

2 çoğul

çalış-ı-yor-sunuz

3 çoğul

çalış-ı-yor-lar

Bir çekimli fiilde bir kip eki olabildiği gibi iki kip eki de bulunabilir Kip eklerinin sayısına göre çekimli fiiller ikiye ayrılır:

1-Çekimli fiil 2-Çekimsiz fiil

Basit zamanlı çekimli fiiller

Tek kip eki alan çekimli fiillere verilen addır Basit zamanlı fiillerin hepsinin bileşik zamânı yoktur

Bileşik Zamanlı Fiiller

İki kip eki alan çekimli fiillere denir Bileşik çekimlerde -imek fiili, -idi, -imiş, ise (-yse) şekilleriyle kullanılır

Hikâye kipi

Türkçe'de -dı, -di eklerini alarak oluşturulur

Örnek: görür idi = görür-dü

Rivâyet kipi

Türkçe'de -mış, -miş eklerini alarak oluşturulur

Örnek: bakacak imiş = bakacak-mış

Şart kipi

Türkçe'de -sa, -se eklerini alarak oluşturulur

Örnek: koşuyor ise = koşuyor-sa

Emir kipinin de basit zamanlı fiiller gibi hiç bileşik zamanı yoktur Dilek kiplerininse hikâye ve rivayeti vardır; şartı yoktur Yine -di'li geçmiş, yani görülen geçmiş zamânın rivâyeti yoktur