Teoride Yanardağlar

Teoride yanardağlar

Oluşum

Yeryuvarlağının iç kesimlerinin çoğu gibi , magmanın hareketleri ve dinamikleri de fazla iyi anlaşılamamıştır Ancak, bir püskürmenin,, odacıktaki magma yukarı doğru itilir ve gezegenin yüzeyine lav olarak yayılır ya da yükselen magma civardaki yer şekillerinde bulunan suyu ısıtır ve patlamalı buhar çıkışlarına neden olur Bu çıkışlar ya da magmadan kaçan gazlar, kaya, kül, volkanik cam ve/veya volkanik külün kuvvetli bir şekilde fırlatılmasına yol açar Püskürmeler daima kuvvetli olmasa da, akıntı veya büyük patlamalar şeklinde olabilirler

Depremlere ve volkanik püskürmeye yol açan yokedici marj diyagramı

yanardağın altında bulunan katı bir tabakaya (dünyanın kabuğuna) doğru magmanın hareket ederek bir "magma odacığı"nı işgal etmesinin ardından geldiği bilinmektedir Sonunda

Karada bulunan çoğu yanardağ yokedici plaka marjlarında oluşurlar , yani okyanus kabuğu, daha yoğun olduğu için kıta kabuğunun altına itilir Hareketli bu plakaların arasındaki sürtünme okyanus kabuğunun erimesine neden olur ve düşen yoğunluk yeni oluşan magmanın yükselmesine yol açar Magma yükseldikçe kıta kabuğundaki zayıf alanlardan geçer ve bir veya daha çok yanardağ olarak püskürür Örneğin, St Helens Yanardağı,, karadadır

Duman olarak düşünülen, su buharı ve çoklukla kükürt buharlarıyla karışmış çok büyük miktarlarda ince tozdur Ateş gibi görünen ise püsküren maddelerin parlamasıdır Parlamanın nedeni, yüksek sıcaklıktır ve bu parlama toz ve buhar bulutlarından yansır ve bu yansıma da ateşe benzer

Bir yanardağın en şüpheli bölümü, genellikle kabaca dairesel olan ve içindeki menfez(ler)den (yarıklardan) gaz, lav ve püskürtü şeklinde magma çıkan krateridir Bir kraterin boyutları büyük olabilir ve bazen derinliği de çok fazla olabilir Bu tarzda çok büyük şekillere genellikle kaldera denir Bazı yanardağlar yalnızca kraterlerden oluşurlar ve dağları neredeyse hiç yoktur,, inanılmaz yüksekliklere ulaşabilen dağın tepesindedir Ana bir kraterle sonlanan yanardağlara genelde konik denir

Yanardağ konileri genelde daha küçük boyutlarda, arada püskürmelerle havaya fırlatılan (püskürtü) kaya kütlelerinin de bulunduğu seyrek külden oluşmuş yapılardır Yanardağın kraterinde içinden sürekli buhar çıkışı ve kül ve kaya püskürmesi olan birden fazla koni bulunabilir Bazı yanardağlarda bu koniler dağın derinliklerindeki yarıklarda yer alabilir

okyanus plakası olan Juan de Fuca Plakası ve kıta plakası olan Kuzey Amerika Plakası arasındaki marjdan içeride fakat çoğu kez krater

Püskürmeleri tahmin etmek

Bilim , henüz yanardağ püskürmelerinin tam olarak ne zaman meydana geleceğini tahmin edememektedir, ancak geçmişte püskürme olasılığını tahmin etmekte ilerlemeler kaydedilmiştir

Volkanbilimciler , püskürmeleri tahmin etmek için aşağıdaki belirtileri kullanırlar:

Sismisite

Yanardağlar uyanırlarken ve püskürmeye hazırlanırlarken her zaman sismik hareket (küçük depremler ve sarsıntılar) gösterirler Bazı yanardağlar sürekli düşük düzeyde sismik faaliyet gösterirler ama bu faaliyetteki bir artış, patlamaya işaret edebilir Ortaya çıkan depremlerin türleri, nerede başlayıp bittikleri de önemli sinyallerdir Volkanik sismisite üç ana biçimde görülür: kısa dönemli depremler, uzun dönemli depremler ve dalgalı sarsıntı

Kısa dönemli depremler fay depremleri gibidirler Bunlar, magma yukarı doğru çıkarken gevrek kayanın kırılmasından ortaya çıkarlar Bu kısa dönemli depremler magmanın yüzeye yakın bir yerde büyüdüğünü işaret eder

Uzun dönemli depremlerin, bir yanardağın "tesisat sistemindeki" gaz basıncının artışına işaret ettiği düşünülür Bu depremler, ev tesisatlarında bazen duyulan tangırtıları andırır Bu salınımlar, yanardağ kubbesinin altındaki magma odacıkları düşünülürse, bir bölmedeki akustik titreşimlere eşdeğerdir

Dalgalı sarsıntı, yüzey altında sürekli bir magma hareketi olduğu zaman ortaya çıkar

Sismik örüntüler, karmaşık ve yorumlanması zor olgulardır Ancak, artan faaliyet, özellikle de uzun dönemler baskın olmaya başlayınca ve dalgalı sarsıntılar ortaya çıkınca korku yaratırlar

Aralık 2000'de, Meksika'daki Ulusal Felaket Önleme Merkezi'ndeki bilimadamları, Meksika Kenti dışındaki Popocatépetl Yanardağı'nın püskürmesini iki gün öncesinden tahmin ettiler Tahmin, İsviçreli bir volkanbilimci olan M Chouet tarafından yapılan ve uzun dönemli salınımların artışı üzerine sürdürülen araştırmalar sonucunda yapıldı Hükümet 10 binlerce kişiyi şehirden uzaklaştırdı 48 saat sonra, yanardağ püskürdü Bu püskürme, Popocatépetl Yanardağı'nın bin yıl boyunca karşılaşılan en büyük püskürmesiydi

Yer Şeklinin Bozulması

Yanardağın şişmesi , yüzeye yakın bir yerde magma biriktiğini gösterir Etkin bir yanardağı gözlemleyen bilimadamları genellikle dağın eteklerindeki eğimi ölçer ve şişmedeki değişim oranını gözlerler Artan bir şişme oranı,, özellikle de kükürtdioksit çıkışlarında ve dalgalı sarsıntılarda bir artış varsa kısa bir süre içinde gerçekleşebilecek bir püskürme ya da patlamayı işaret eder