Plastikler- Günümüzde Plastikler

Plastikler- Günümüzde Plastikler

Plastikler, genellikle ısı ve basınç uygulanarak, kalıba dökme, haddeleme gibi yöntemlerle biçimlendirilen yapay maddelerdir Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen plastikler kimyasal olarak, polimer denen, zincire benzer çok uzun moleküllerden oluşur Bu poli-merler de monomer denen çok sayıda küçük molekülün uç uca bağlanmasıyla oluşmuştur {bak Polimer)

Plastiklerin öyküsü, Alexander Parkes'ın (1813-90) yeni keşfettiği selüloz nitratı 1862 Londra Sergisi'nde tanıtmasıyla başladı Par-kes, "parkesin" adını verdiği bu maddenin patentini 1855'te almıştı Daha sonra "selüloit" adı verilen bu yeni maddeyi ABD'li John Wesley Hyatt geliştirdi Selüloit dayanıklı ve uzun ömürlü, ama çok yanıcı bir maddeydi İlk kuru fotoğraf filminin yapımında kullanılan selüloit, tarak, bıçak sapı, yapay takı ve hatta giysilerde yaka yapmak için de kullanıldı ve yıllarca tek plastik türü olarak kaldı
19 yüzyılın sonlarında selüloite oldukça benzeyen, ama ondan farklı olarak yanma özelliği bulunmayan selüloz asetat ve kolayca boyanabilen kazein plastikleri ortaya çıktı

Bütün bu plastik maddeler doğal hammaddelerden yapılıyordu; selüloz plastikleri için linter pamuğu ya da odun hamuru, kazein plastikleri için de süt proteini kullanılıyordu Selüloitten ve kazein plastiklerinden, günümüzde de masatenisi topu ve düğme yapılır Diş fırçası sapı ve gözlük çerçevesi gibi kalıplanarak biçimlendirilen maddeler ve saydam ambalaj kâğıdı yapılan selüloz asetat ise daha geniş bir alanda kullanılır Dokumacılıkta kullanılan selüloz asetat lifleri reyon adıyla bilinir {bak DOKUMACILIK)

Günümüzde Plastikler

Günümüzdeki plastik sanayisinin temellerini 1907'de Leo Baekeland (1863-1944) atmıştır ABD'de çalışan bir Belçikalı olan Baekeland, yapay bir gomalak ya da reçine elde etmeye uğraşıyordu Sonunda kimyasal maddeleri birbirine karıştırarak, tümüyle yapay ilk reçine olan fenol-formaldehit'i üretti ve bu maddeye "bakalit" adını verdi Yepyeni bir yalıtım maddesi olan fenoplastlar hızla gelişmekte olan elektrik ve radyo sanayisinde bir devrime yol açtı 1926'da, fenoplastlardan farklı olarak, renklendirilebilme özelliği olan üre-formaldehit, 1935'te de melamin-formal-dehit üretimine başlandı Dayanıklı ve dekoratif bir yüzey kaplama gereci olarak kullanılan melamin-formaldehit, formika gibi ticari adlarla tanınır

Önemli bir hammaddesi amonyak olduğu için üre-formaldehit ve melamin-formaldehit, aminoplastlar adıyla bilinir 1950'lere gelene kadar sanayi ürünü öbür organik kimyasal maddelerin pek çoğu gibi, fenoplastlar ve aminoplastlar da bir yan ürün olarak kömürden elde edilirdi

1920'lerde uzun polimer zincirlerinden yeni plastik maddeler yapılabileceğini ortaya koyan araştırmalar yapıldı 1930'larda bilim adamları bugünkü dev plastik sanayisinin temelini oluşturan üç madde ürettiler Bu maddeler polietilen (ya da politen), polivinil klorür {PVC) vepolistiren'di Kimyacılar hem PVC'yi hem de polistireni 19 yüzyılda labo-ratuvar deneyleri sırasında keşfetmişlerdi; ama bunların nasıl kullanılacağını bilmiyorlardı 1933'te İngiltere'de yapılan araştırmalarda keşfedilen polietilen ise en basit ve kolay anlaşılır polimer zincir yapısına sahiptir

Bu üç plastik ısılyumuşar (termoplastik) plastiklerdir Bu plastikler ısıtılınca erimeden yumuşar, kolayca biçimlendirilebilir ve soğutuldukları zaman biçimlerini koruyarak sertleşir Isılyumuşar plastikler bu özellikleriyle öbür temel plastik grubu olan ısılsertleşir (termoset) plastiklerden ayrılır Isılsertleşir plastiklere ısı ve basınç uygulandığı zaman kimyasal bir tepkime gerçekleşir; yan yana olan polimer zincirleri birbirine çapraz biçimde bağlanarak, yeniden biçimlendirilmesi olanaksız, katı bir ağ oluşturur Fenoplastlar, aminoplastlar ve başka birçok plastik bu türdendir Ama ısılyumuşar plastiklerin kullanım alanları çok daha geniştir

En önemli üç ısılyumuşar plastik olan polietilen, PVC ve polistiren günümüzde çok büyük miktarlarda üretilir ve toplam plastik üretiminin büyük bölümünü oluşturur Böylesine çok üretilen başka tek plastik türü, 1954'te İtalya'da keşfedilen ve kimyasal yapısı polietilene yakın olan polipropilen'dir Özel amaçlar için kullanılan ve küçük miktarlarda üretilen birçok başka plastik türü de vardır