Büyük Patlamanın İlk Adımı Atıldı, Amacı Ve Sonucu

Hazırlıkları 10 yıldan bu yana 5 bin fizikçi ve mühendisin katılımıyla süren yüzyılın deneyi dün sabah CERN’de yarım saat gecikmeyle başladı 100 milyon protonluk paketlerin atıldığı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı sorunsuz faaliyete geçti Evrenin sırrını aydınlatacak büyük patlama deneyinde çarpışma en erken iki hafta sonra gerçekleşecek

Çalışmaları 10 yılda bu yana aralıksız süren ve 80 ülkeden 5 bin fizikçi ile mühendisin görev aldığı ‘Büyük Patlama Deneyi’ Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi CERN’de başladı Deneyin ilk aşaması sorunsuz gerçekleşti

137 milyar yaşındaki evrenimizin en derin sırlarını çözecek Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) faaliyete geçti Deney, evreni oluşturan büyük patlamadan hemen sonraki şartları oluştururak maddenin sır perdesini aralamayı hedefliyor

YERİN 100 METRE ALTINDA
Cenevre yakınlarında ve İsviçre - Fransa sınırındaki merkezde saat 0900’da başlaması planlanan deney, 28 dakika gecikmeyle start aldı Tüm dünyanın kilitlendiği merkezden yapılan açıklamada soğutucularda bir arıza meydana geldiği ancak giderildiği belirtilerek gecikmenin bundan kaynaklandığı kaydedildi

Deney, 100 milyon protonluk paketler parçacık hızlandırıcısı ‘Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’na kanallardan verildi

Yerin 100 metre altında ve 27 kilometre uzunluğundaki tünelde ve eksi 227 derecede hızlandırılan protonlar 8 bölme ve 4 dedektördeki turlarını başarıyla tamamladı Protonlar öğleden sonra saatin tersi yönünde dönüş yaptı Protonlar ALICE, CMS, LHCb ve ATLAS dedektörlerinin her birinde durdurularak tekrar hızlandırıldı Protonlar, tünelde saniyede 10 bin kilometre hızla hareket ettirildi

CERN yetkilileri ilk çarpışmaların en erken 15 gün sonra gerçekleşmesini bekliyor

SONUÇ SÜPER
Protonların tünellerdeki dedektörlerden teker teker geçişini izleyen CERN Genel Direktörü Robert Aymar da “Çok başarılı oldu sonuç süper LHC bir keşif aracıdır, insanlığın geleneksel sorularına cevap vermek üzere geliştirildi Bu deneye yıllarını veren binlerce bilim insanı adına çok mutluyum gururluyum, aşamalar tamamlandıktan sonra herşey güvenli olursa ki eminim olacak, protonları çarpıştıracağız” dedi

İŞTE DENEYİN ÜÇ AMACI
Deney sonunda 3 maddenin tanımlanması bekleniyor Bunlardan ilki Higgs yani diğer adıyla Tanrı Maddesi Diğer ikisi ise ‘Karanlık’ ve ‘ Anti’ madde Bu maddeler parçacık fiziği uzmanlarının ve felsefe filozoflarının yılların üzerine kafa yorduğu konular

Protonların çarpıştırılmasında asıl amaç ortaya çıkacak yüksek enerji ortamından protonların yayacağı quarkların da çarpışmasını sağlamak Saniyede 40 milyon çarpışma olacak Bunun sonundan ‘Tanrı Maddesi’ olarak da bilinen ‘Higgs’ maddesinin ortaya çıkması Varlığı bilinen ancak ‘30 sıfır saniye’ yaşadığı veya tek başına var olduğu için bir türlü bulunamayan görüntülenemeyen Higgs ile ilgilielde edilecek bilgiler bilimde yepyeni ufuklar açacak Çünkü Higgs kütleyi kütle yapan madde

Bulunması amaçlanan ikinci madde ise evrenin yüzde 30’unu oluşturan karanlık madde Karanlık maddenin ağırlığı biliniyor ancak gözle görülemiyor Hiçbir şekilde ışıkla, elektromanyetik kuvvetlerle temas haline geçmemesi nedeniyle bu isimle anılıyor Karanlık maddenin evrenin büyümeye devam etmesinde rolünün büyük olduğuna inanlıyor Radyolardan gelen cızırtıların sebebinin de karanlık madde olduğunu inanılıyor

Deneyde aydınlatılması hedeflenen üçüncü madde ise Melekler ve Şeytanlar kitabında da adı geçen ve dünyayı yok edebilecek enerjiye sahip olduğu düşünülen ‘karşı madde’ Evrenin ilk anlarında madde ile birlikte var olan karşı madde daha sonra yok oluyor Bu maddenin evrende neden olmadığı anaştırılacak

Uzmanların deneylerde önlerine koydukları diğer bir hedef ise bilinmeyenler üzerine LHC deneyinin henüz varlığından haberdar olmadığımız olgularla da bize tanıştırması bekleniyor

TARİHİ GÜNDEN GERİYE KALANLAR
İlk denemeler sonrası CERN merkezinden Japonya, Hindistan, ABD’deki bilim merkezlerine canlı bağlantı yapıldı

CERN çalışanları deney öncesinde de sonrasında da eğlendi Deneyin ilk aşamasının başarısı kutlayan CERN çalışanları bir gün önce de ‘Dünyanın Sonu Partisi’ düzenleyerek ‘Kıyamet’ senaryolarını tiye aldı

21 yüzyılın keşfi için umut veren deneyi çok sayıda televizyon canlı yayında izleyicilerine aktardı Televizyonlar haberi ‘Bakın işte kıyamet kopmadı, kara delik de oluşmadı’ yorumuyla verdi

Deneyin başlamasının ardından herhangi bir sorunun yaşanmaması ‘Kıyamet senaryolarını’ zayıflatsa da kimi çevreler asıl tehlikenin protonların çarpışmaya başlamasıyla meydana geleceğini söyledi

Hindistan’ın Madhya Pradesh eyaletinde ise 16 yaşındaki Chayya adlı genç kız ‘Kıyamet geliyor’ korkusuyla intihar etti Chayya tarım ilacı içerek hayatına son verdi

ŞAMPANYALI KUTLAMA
BÜYÜK deneyi dünya nefesini tutarak izledi İlk proton demetinin ilk turlarını başarıyla tamamlaması CERN uzmanları tafarından sevinçle karşılandı Proje ekibini lideri Lyn Evans, deneyin ilk safhasının başarıyla tamamlandığını açıklayınca bilim adamları şampanya patlatıp alkışlarla bu anı kutladı

PROTONLARIN İZİ HEYECAN VERDİ
California Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Doç Dr Gökhan Ünel deneyle ilgili şu bilgileri verdi: ‘’Bugün büyük hadron çarpıştırıcısı çalışmaya başladı Protonlar dedektörün içinden geçti ve dedektörün içinde bıraktığı izleri gördük ve bu bizi çok heyecanlandırdı’’ Ünel, bu demetlerin birbirinden bağımsız olduğunu dile getirerek, ‘’Akşam saatlerinde bu iki demeti birbiriyle çarpıştırmayı deneyeceğiz Bu, düşük enerji seviyelerinde olacak” dedi

Enerjinin 7 TeV seviyesine çıkmasının ardından ATLAS ve CMS deneylerinde yeni hızlandırıcı üzerinden 10-15 yıl veri toplamanın planlandığını ifade eden Ünel, şöyle dedi: ‘’Hızlandırıcı daha da güçlendirilecek Çarpıştırmaların Ekim ayı içinde 5 TeV seviyesine çıkması hedefleniyor 10 TeV seviyesine ulaşıncaya kadar veri toplayacağız Aralıkta ara verilecek”

HAWKING ŞİMDİDEN KAYBETTİ
1984 yılında Nobel fizik ödülü alan CERN’ün eski direktörü Carlo Rubia, Stephan Hawking’in “İlahi parçacık” bulunamayacak diyerek iş arkadaşlarıyla 100 dolar bahse girmesini eleştirdi Rubia, deney sonrasında düzenlenen basın toplantısında muhabirimiz Özcan Tikit’in Hawking’in iddiasıyla ilgili sorusunu, “Dünya bu proje için 6 milyar euro yatırdı, Hawking ise 100 dolar Bence Hawking şimdiden iddiasını kaybetti” şeklinde yanıtladı

"BİR SONRAKİ EVRENDE GÖRÜŞMEK ÜZERE"
İngiliz Independent gazetesi, CERN’deki deneyin dünyayı yutacak bir kara delik meydana getireceği endişelerini esprli bir manşetle yanıt verdi Okuyuclarına veda eden eden gazete, “Eğer bu satırları okuyorsanız yaşıyorsunuz demektir” cümlesiyle seslendi

Veda yazısında şöyle denildi: “İsviçre’deki deneyi son dakikada kamu güvenliği gerekçesiyle durdurma girişimlerinin reddedilmesi doğruydu Biraz risk alınmadan, tarihte hiçbir bilimsel gelişme sağlanamadı Ama yine de deney sırasında galaksimizde bir kara delik açılabilmesi ihtimaline karşı okuyucularımıza veda etmek istiyoruz Bir sonraki evrende görüşmek üzere”

KEŞKE ONLAR DA GÖREBİLSEYDİ
Deneyin ilk aşamasının başarıyla tamamlanmasının ardından CERN Bilim Teknolojileri Başkanı Wolfgang Von Rueden, ATLAS deneyinde yer alan ancak Isparta’daki uçak kazasında yitirdiğimiz Prof Dr Engin Arık ile ölen öğretim üyelerini andı Rueden, konuşmasında “Deneyde önemli bir aşamayı başarıyla tamamladık, çok mutluyuz, Isparta’daki kazada yitirdiğimiz Türk bilim insanları da bu coşkumuzu bugün paylaşmasını isterdik” dedi

Deneyde tek alan Türk fizikçi Yrd Doç Dr Bilge Demirköz ise, “Kimse endişelenmesin karanlık delikler oluşmayacak, parçacıklar dönmeye devam ediyor amacımız bunu saniyede 11 bine çıkarmak, evrenin sırlarına yönelik çok önemli bilgiler elde edeceğimize inanıyorum, bunu bulamasak da fizik konusunda bugüne kadar bilinen birçok şey değişecek Kaza sonucu hayatını kabeden Engin Arık ve diğer arkadaşlarımız da keşke bu anı görebilseydi” dedi (Akşam)