Nisa (Nysa) Aydın

Nisa (Nysa) Aydın

Aydın il merkezine 1 km kadar uzaklıktadırSultanhisar ilçesinin kuzeyindeki Malgaç Dağı eteklerinde zeytin bahçeleriyle dolu yamaçlara kurulmuş antik kentdir Sel yatağından dolayı iki kısımdan oluşan kent Atymbra isimli eski bir yerleşmenin üzerine Selekvos Kralı I Antiochus tarafından kurulmuş ve kralın eşinin adını almıştır Nysa‘da yetişmiş olanAristodem’in kurduğu iki katlı kütüphane, Hellenistik çağa ait su deposu, Roma dönemine ait stadyum ve köprü, halk meclisi ve Acharaka yolu üzerindeki şehir nekropolü görülebilecek başlıca yapı kalıntılarıdır İsmi Karia dilinde at ve zafer anlamına gelen ALA ve BANDA sözcüklerinden oluşmuş bir Karia kentidir



Helenistik ve Roma dönemlerinden kalma kuleli sur, tiyatro, senato, halk meclisi binası, Agora ve anıt mezar görülebilecek kalıntılardandır Ayrıca güney yönündeki Kemer Deresi üzerinde Roma yapısı bir su kemeri uzanır Çağının önemli piskoposluk merkezi olan antik kent Prienne, Milet’in kuzeyinde, dik açılarla kesişen bir geometrik düzene göre kurulmuşturKentin en önemli yapısı kentin tepesine kurulmuş olan Athena Tapınağıdır Bundan başka kentin kuzeydoğusunda bulunan ve Helenistik devirde yapıldığı belirtilen tiyatroda görülmeye değerdir Yenihisar ilçesi, Balat köyü yakınlarındadır Milet’te ilk yerleşimin MÖ 2000 ortalarından başlamak üzere Myken kolonisi varlığı ile görüldüğü bilinmektedir Daha sonra Milet, Atina Kralı Kodros’un oğlu Nekus önderliğindeki İonialılar tarafından tekrar kurulmuştur İonia’nın en önemli şehir limanlarından birisidir Dört limanı vardır

Nysa‘nın kuruluşu hakkındaki bilgileri Augustus devrinin ünlü gezgin ve coğrafyacısı Amasya’lı Strabon (MÖ 64-MS 21) ile tarihçi Byzantion’lu (İstanbul) Stephanus’un (MS 6yüzyıl)anlattıklarından öğreniyoruz Nysa, Eski Çağ’da özellikle eğitim alanında ünlü olan bir kentti ve Strabon da bu kentte eğitim görmüştüAntik kentteki Gymnasion ile kütüphane kalıntısı Nysa‘daki bu eğitim yapılarını oluşturmaktaydı Nysa adı özellikle Helenistik devir krallık ailesi kadınları arasında oldukça sık rastlanan bir addırByzantion’lu Stephanus,Ethnica adlı eserinde Eski Çağ’da Nysa adını taşıyan on kentten Karia bölgesindekinin Suriye kralı Seleukos’un oğlu IAntiochos Soter (MÖ 281-261) tarafından eşi adına kurulduğunu belirtir Strabon’a göre Nysa Poleponnes’teki (Yunanistanın güneyindeki yarım ada=Mora yarımadası) Sparta’dan gelen Athymbros, Athymbrados ve Hydrelos adlı üç kardeş tarafından kurulan üç ayrı küçük yerleşmenin sonradan büyük bir kent halinde birleşmesi ile olmuştur ve Athymbros da bu yeni kentin kurucusu olarak anılmıştır Bu nedenle antik kent başlangıçta Athymbra olarak adlandırılmış ve zaman zaman da Antiocheia olarak tanınmıştır Kentin adının MÖ 2yüzyılın başlarında Nysa olduğu bilinmektedir Nysa‘nın tarihi konusunda çok şey bilinmemektedir Bununla birlikte, Seleukosların Anadolu’da kurdukları askaeri koloniler halindeki kentlerin yanında, küçük yerleşmelerin synoikismos (birleşme) yoluyla tek bir sivil kent halinde oluşturdukları kent kurma politikasına uygun bir şekilde kurulmuş olan Nyssa’nın Kral IIIAntiochos (MÖ223-187) tarafından ele geçirildikten sonra Asyl (sığınma) hakkı istenilen bir kent olma ayrıcalığını elde ettiği bilinmektedir

Nysa, Romalıların yönetimi altında sikke bastırmıştır ve antik kentte basılan Kistophoros türü sikkeler MÖ133-111 yılları arasında tarihlenmektedir Birinci Mithridates savaşı sırasında Nysa‘lı Chairemon adlı varlıklı bir kişi Romalıları desteklemiş ve bunun üzerine Mithridates tarafından yakalattırılıp, öldürülmüştürNysa‘da çok varlıklı ailelerin olduğu bilinmektedir Örneğin, Chairemon’un akrabalarından Pythodoros bunlardan birisiydi ve Pompeius ile Caesar’la da yakın dostluğu vardı Marcus Anonius’un kızlarından birisi ile evlenen Pythodoros’un bu evliliğinden olan kızı Pythodoris ise önce Pontus sonrada Kapodokya kraliçesi olmuştu Strabon, Pythodoris’i iyi bir yönetici olarak tanımlar Kentin gelişmesi özellikle Roma İmparatorluk çağı içerisinde, Strabon’un ölümünden sonraki dönemdedir


MS ki ilk 3 yüzyılda, yani Roma İmparatorluk çağı içerisinde Nysa‘da neler olduğu konusunda çok fazla bir bilgimiz bulunmamakla birlikte bazı yazıtlarda İmparator Vespasian, Hidrian, Pius, MarcusAurelius ve Commodus’un adlarının yanısıra İmparator Gallienus’un Küçük oğlunun adına da rastlanmıştır Bizans çağında kent 12 yüzyılda Selçukluların yönetimi altına geçmiş, ancak kısa bir süre sonra yine Bizanslıların hakimiyeti altına girmiştir Nysa‘nın 1402 yılında Timurleng tarafından istila edilmesinden sonra kent yavaş yavaş önemini kaybetmiştir Kentte bugün görülen kalıntıların büyük çoğunluğu Roma ve Bizans çağlarına aittir


Kentten günümüze halk arasında ” üç göz” olarak bilinen yapı ve kuzeydeki tiyatroya ait bir kalıntı olan cavea gibi az sayıda eser kalmıştır 1997 yılından itibaren burada arkeolojik kazılara başlanmış olup, Roma dönemine ait bir hamam, Hellenistik Roma ve Bizans dönemlerinde kullanılmış bir Arsenal yapısı ve bir Bizans dini yapısı açığa çıkarılmıştır Bu kent Antik Çağın önde gelen mimarlık, sanat, heykeltıraşlık ve tapınma merkezlerindendir Karacasu ilçesinin 12 km güneydoğusunda bir Karia kenti olarak kurulan Afrodisyas altın çağını Roma döneminde yakalamıştır Bu dönemde olağanüstü güzellikte mermer heykeller ve yapılar inşa edildi Yapılan arkeolojik araştırmalar sonucunda kentte mimarlık ve heykeltıraşlığın yanı sıra tıp ve astronomi alanlarında da çalışmalar yapıldığı belirlenmiştir


Kentte görülebilecek başlıca yapı kalıntıları, MS 12 yyda İmparator Hadrianus zamanında yapılan hamam, büyük havuzlu agora, MÖ 100 yıllarında tanrıça Afrodit için yapılan tapınak, stadyum, tiyatro, hamam,odeon, psikopos sarayı, felsefe okuludur Kuşadası Davutlar beldesindedir Antik Dönemde, İon kentleri birliğinin merkeziydi İonlar burada toplanıp, kararlar alırlardı Kuşadası’nın hemen yakınında, Yılancı Burun denilen yerdedir İlçenin ilk antik yerleşimi olarak bilinir Miletos’un 18 km güneyindedir Antik çağın kehanet merkezidir Apollon tapınağı en önemli eserlerindendirTapınak dipteros planlı (çift sıra sütun) olup, hiçbir zaman bitirilememiştir Söke’nin 18 km güneyindedir İyon birliğine ait önemli bir kıyı kenti idi Didim ilçesi yakınlarında bulunmaktadır


Bu antik kent, Dionysos şarap tanrısı adına inşa edilmiş tiyatro ve burada yapılan festivaller ile bir müzik ve tiyatro kenti olarak ün kazanmıştır Çine ilçesi yakınındadır Kaidelerden koparak düşmüş dev boyutlu insan heykelleri ile “Gerga” yazılı yapılar dikkat çekicidir Karpuzlu ilçesi yakınındadır Kraliçe Ada’nın granit kentidir 35 sıralı bir tiyatro, iki katlı kule, agora ve surlar önemli kalıntılardır Nazilli ilçesi yakınındadır Eskiden para basılan ticaret merkezlerinden biriydi Ören yerinde sur, tiyatro, su kemeri ve bazı yapı kalıntıları vardır


Germencik ilçesi, Ortaklar beldesi yakınındadır Önemli olaylara sahne olduğu için “olaylar kenti”olarak tanımlanır MÖ3 yya ait Artemis ve Zeus tapınakları, agora, hamam, tiyatro, gymnasium, stadium ve Bizans surlarına ait kalıntılar mevcuttur Yenipazar ilçesi yakınındadır Menderes vadisine bakan bir tepede Akropolü mevcuttur Sultanhisar ilçesi, Salavatlı köyü yakınındadır Sağlık merkezi olarak bahsedilir Plutonium tapınağı ve içindeki şifalı su ve gazlar bulunan Charonium mağarasından bahsedilir