Tacikistan Hakında Bilgi Ve Açıklamalar

TACİKİSTAN

DEVLETİN ADI: Tacikistan Cumhûriyeti
BAŞŞEHRİ: Duşanbe
YÜZÖLÇÜMÜ: 143100 km2
NÜFUSU: 5358000
RESMİ DİLİ: Tacikçe
DİNİ: İslâmiyet
PARA BİRİMİ: Ruble
Orta Asya’da yer alan bir devlet Doğuda Çin, güneyde Afganistan, batı ve kuzeyde Özbekistan ve Kırgızistan’la çevrili Tacikistan toprakları Asya’nın dağlık iç kesimlerinde yer alır

Târihi

İran kökenli bir halk olan Tacikler, mîlâttan önce sırasıyla Perslerin, Büyük İskender’in ve onun ardından kurulan devletlerin hâkimiyetleri altında kaldılar Yedi-sekizinci asırlar arasında Müslüman Araplar Taciklerin yaşadığı bölgeyi fethettiler ve buralara Mâverâünnehr ismini verdiler Kısa zamanda Müslümanlığı kabul eden Tacikler, bölgeye hâkim olan Türklerin kültür ve dillerinden büyük ölçüde etkilendiler

Tacikler 15 asırdan 18 asrın ortalarına kadar Buhara Hanlığının hâkimiyeti altında yaşadılar Daha sonra Ceyhun Irmağının güneyinde ve güneybatısındaki toprakları ele geçiren Afganlar, Taciklere hâkimiyetlerini kabul ettirdiler Tacik topraklarının büyük bölümü 1860’lı yıllarda Rusların eline geçti Buhara Hanlığı ise 1868’de Rusya’nın hâkimiyetini kabul etti

Rusya’daki 1917 Ekim Devriminden sonraTaciklerin yaşadığı toprakların bir bölümü 1918 Nisan’ında kurulan Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhûriyetine bağlandı Bugünkü Tacikistan topraklarının böyük bölümünü içine alan Buhara Hanlığında 23 Ağustos 1920’de yönetime el koyan devrimciler, Ekim ayında Buhara Sovyet Halk Cumhûriyetini kurdular Devrimciler 1921 başlarında Duşanbe ve Kulyab’ı ele geçirdiler Yeni yönetime karşı ayaklanan halk, kanlı bir şekilde bastırıldıysa da ayaklanmacılar İbrâhim Bek idâresinde mücâdelelerine 1931’e kadar Doğu Buhara’da devam ettiler

Buhara Sovyet Halk Cumhûriyeti ile 1924’te Türkistan Sovyet Sosyalist Cumhûriyetine bağlı Tacik toprakları birleştirilerek Tacikistan Özerk Cumhûriyeti kuruldu İdârî olarak Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhûriyetine bağlıydı 1929’da Sovyetler Birliğini meydana getiren 15 cumhûriyetten biri hâline getirildi

Sovyetler Birliğinde 1989’da başlayan reformlar Tacikistan’da da köklü değişikliklere sebep oldu İlk çok partili seçimler yapıldı Ülke yeni bir siyâsî ve ekonomik döneme girdi Tacikistan 1991’de bağımsızlığını îlân etti ve aynı sene Bağımsız Devletler Topluluğuna katıldı

Tacikistan bağımsızlığını îlân eder etmez, ülkedeki belli başlı üç muhâlif grup başta bulunan yöneticilerle mücâdeleye başladı Bunlar batı taraftarı Demokratik Parti, Tacikistan’a İslâmî idâreyi yeniden getirmek isteyen Rastohen Millî Cephesi ve kurulur kurulmaz yasaklanan İslâmî Yenilik Partisiydi Yapılan protesto gösterileri neticesinde muhâlefetin birçok istekleri kabul edildi Komünist Partisi yasaklandı ve İslâmî Yenilik Partisi kânûnî statüye kavuştu Seçimler sırasında Nabiyev cumhurbaşkanlığı görevinden ayrıldı Fakat 24 Kasım 1991’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerini Nabiyev kazandı Üç muhâlif partinin desteklediği Eski Sinema İşçileri Sendikası başkanı Davlat Hudonazaov seçimlere hile karıştığı iddiasında bulundu

Orta Asya cumhûriyetleri arasında en fakiri olan Tacikistan’da ekonominin kötü durumu huzursuzluklara sebep olmaktadır

Fizikî Yapı

Tacikistan topraklarının büyük bölümü dağlarla kaplıdır Toprakların yarısından fazlasının yüksekliği 3000 metreden fazladır Kuzeyde Tanrı Dağlarının batı uzantıları, orta kesimde aynı dağların güney uzantıları, güneydoğuda ise Pamir-Alay dağ silsilesinin buzullarla kaplı dorukları yer alır Güneydeki dağlar arasında geniş vâdiler bulunur Topraklarının tamâmı zelzele kuşağında yer aldığından, ülkede sık sık zelzele olur

Ülkedeki göller Pamir bölgesinde toplanmış olup sayıları çok azdır Göllerin en büyüğü denizden 3960 m yükseklikte yer alan Karakul Gölüdür Dağlardan kaynaklanan sular Sır Derya ve Amu Derya nehirlerinin kollarını meydana getirir Amu Derya (Ceyhun), cumhûriyetin güney sınırının büyük bölümünü çizer Diğer önemli akarsu cumhûriyetin orta kesiminden geçen Zerefşan Irmağıdır

İklimi

Tacikistan’da sert kara iklimi hüküm sürer Vâdilerde Astropik bir iklim görülür Yazlar çok sıcak ve kurak geçer Yağış miktarı genelde düşüktür Senelik ortalama yağış miktarı 150-250 mm arasında değişir Dağlık bölgelerde kışlar çok soğuk olup, sıcaklığın zaman zaman -46°C’ye düştüğü görülür Dağlık bölgeler vâdilere nazaran daha az yağış alır Yağış ortalaması 60-80 mm arasında değişir

Tabiî Kaynaklar

Mâdenler: Yeraltı zenginlikleri bakımından zengin olan Tacikistan’da demir cevheri, kurşun, çinko, antimon, cıva, altın, kalay, tungsten, petrol, doğalgaz ve kömür yatakları vardır

Bitki örtüsü: Yeryüzü şekilleri ve iklim şartları sebebiyle son derece zengin bir bitki örtüsüne ve hayvan varlığına sâhiptir Ülke topraklarında beş binin üzerinde çiçek türü vardır

Nüfus ve Sosyal Hayat

Tacikistan nüfûsu 5358000 olup, nüfus yoğunluğu 37’dir Ülkede nüfus artışı çok yüksektir Tacikistan nüfûsunun % 62’sini Tacikler, % 24’ünü Özbekler, % 8’ini Ruslar, % 6’sını diğer milletler meydana getirir Ülkenin en büyük şehirleri Duşanbe ve Leninâbad’dır Nüfûsun büyük kısmı kışlak adı verilen küçük köylerde yaşamaktadır Kışlakların çoğunda okul, sağlık, alışveriş ve kültür merkezi vardır

Eğitim: Eğitim parasız olup 7-17 yaş arasında mecbûridir Ülkede meslekî eğitim veren çok sayıda orta öğretim kurumuyla yüksek okul vardır Tacikistan İlimler Akademisi 1951’de kurulmuş olup, 18 enstitüsü mevcuttur

Ekonomi

Tacikistan ekonomisinde tarım birinci plânda yer alır Başlıca tarım ürünü pamuktur Pamuk ekiminin büyük bir kısmı sulama ile yapılır Ayrıca üzüm, susam, buğday, arpa, kavun, sebze yetiştirilir Hayvancılık da ülke ekonomisinde önemli yer tutar Küçükbaş hayvan besiciliği ve ipekböcekçiliği yaygın olarak yapılır Çiçek yetiştiriciliği yaygındır

Mâdencilik, hidroelektrik enerji üretimi, petrol çıkarma ve pamuk işleme başlıca sanâyi kuruluşlarını meydana getirir Ayrıca gıdâ işleme makinaları, kimyevî maddeler ve halıcılık, sanâyide önemli yer tutar Örme eşyâ üretimi, ipekli kumaş, halıcılık gibi hafif sanâyi kollarının yanında güç transformatörleri ve kabloları, tarım âletleri üretimi gibi orta ve ağır sanâyi kolları da vardır

Tacikistan haritası