Hareket

Hareket

Maddelerin zamanla yer değiştirmesine hareket denir Fakat cisimlerin nereye göre yer değiştirdiği ve nereye göre hareket ettiği belirtilmelidir Örneğin at üstünde giden bir yolcu ata göre yer değiştirmiyor, fakat yerde duran sabit bir noktaya göre yer değiştiriyordur

Doğrusal Hareket Çeşitleri

1 Düzgün Doğrusal Hareket

Doğrusal yolda hareket eden bir cisim, eşit zaman aralıklarında eşit yer değiştirmelere sahipse bu harekete düzgün doğrusal hareket, sahip olduğu hıza da sabit hız denir Bu hareket tipinde hız sabittir Dolayısıyla ivme sıfırdır

Yukarıdaki grafikler, pozitif yönde hareket eden araca ait grafiklerdir v sabit hızı ile düzgün doğrusal hareket yapan cismin aldığı yol

X= vt

bağıntısı ile bulunur

2 Düzgün Değişen Doğrusal Hareket

Doğrusal bir yolda hareket eden aracın hızı düzgün değişiyorsa bu harekete düzgün değişen doğrusal hareket denir Bu harekette ivme sabit olduğundan sabit ivmeli harekette denilir İvmenin sabit olması, aracın hızının her saniye ivme kadar artması ya da azalması demektir

a Düzgün Hızlanan Doğrusal Hareket

Bu hareket tipinde aracın hızı her saniye ivme kadar artıyordur Pozitif yönde düzgün hızlanan araca ait grafikler aşağıdaki gibidir

Konum – Zaman Grafiği

• Konum–zaman grafiğinde eğim hızı verir Eğimin değişimi nasılsa, hızın değişimi de o şekilde olur Ayrıca eğimin işareti hızın işaretini belirtir

• Eğimin ve hızın işareti hareketin yönünü belirtir Hızın işareti pozitif (+) ise, araç (+) yönde, negatif ise araç (–) yönde hareket ediyordur

Şekildeki konum–zaman grafiğinde,

• I aralıkta teğetin eğimi arttığı için hızda artıyordur Eğimin işareti (+) olduğundan (+) yönde hızlanan hareket yapıyordur
• II aralıkta eğimin işareti (+), büyüklüğü ise azaldığından, (+) yönde yavaşlayan hareket yapıyordur
  III aralıkta eğim sıfır olduğundan hız da sıfırdır Yani araç duruyordur
• IV aralıkta eğim (–) yönde arttığı için hareket (–) yönde hızlanandır
• V aralıkta eğim sabit ve işareti (–) olduğundan araç (–) yönde sabit hızlı hareket yapıyordur

Hız – Zaman Grafiği

• Hız–zaman grafiğinin eğimi ivmeyi verir Eğimin değişimi ve işareti ivmenin değişimini ve işaretini verir

I aralıkta eğim sabit ve işareti (+) olduğundan, ivme sabit ve işareti (+) dır Benzer yorumu diğer aralıklar için de söyleyebiliriz

• Grafik parçaları ile zaman ekseni arasında kalan alan yer değiştirmeyi verir

• Zaman ekseni üzerinde kalan (+) alan pozitif yöndeki yer değiştirmeyi, altında kalan (–) alan ise, negatif yöndeki yer değiştirmeyi verir Toplam yer değiştirme alanların cebirsel toplamından bulunur
• Hızın işaret değiştirdiği yerde araç yön değiştiriyordur

İvme – Zaman Grafiği

İvme-zaman grafiklerinin altında kalan alan hız değişimini verir Toplam hız değişimi alanların cebirsel toplamından bulunur Cismin ilk hızı v0, toplam hız değişimi Dv ise, son hız vS = v0 + Dv eşitliğinden bulunur

BAĞIL HAREKET

Bir cisim sabit bir noktaya göre zamanla yer değiştiriyorsa, bu cisim hareket ediyor demektir Cismin hareketi sabit bir yere göre değilde başka hareketli bir cisme göre sorulursa durum değişir Örneğin yan yana giden iki çocuk birbirlerine göre hareket etmezken, yerde duran sabit bir noktaya göre hareket ediyorlardır Otobüs içinde koltukta oturan bir yolcu, otobüse göre hareket etmiyor fakat, yere göre, ya da başka hareketli bir cisme göre hareket ediyordur

Buna göre, iki cismin birbirlerine göre, hareketine bağıl hareket, hızlarına da bağıl hız denir

Bağıl hız,V bağıl = V cisim - V gözlemci bağıntısı ile bulunur
vcisim: Cismin yere göre hızıdır
vgözlemci: Gözlemcinin yere göre hızıdır

Bir aracın yerdeki sabit noktaya göre hızına yere göre hız denir Hız vektörel bir büyüklük olduğundan, işlemler vektör kurallarına göre yapılacaktır Yukarıdaki bağıntıya göre, cismin hızı aynen alınıp, gözlemcinin hızı ters çevrilerek vektörel olarak toplanır Bileşke vektörün büyüklüğü bağıl hızın büyüklüğünü, yönü ise bağıl hızın yönünü belirtir