Hint Okyanusu

Hint Okyanusu


Büyüklük bakımından Büyük Okyanus ve Atlas Okyanusu'ndan sonra üçüncü sırada yer alan Hint Okyanusu, 73555715 km2'lik bir alanı kaplar Batısında Afrika, kuzeyinde Hindistan ve doğusunda Avustralya vardır Güneyde ise Antarktika'ya kadar uzanır Bilinen en derin noktası 7450 metre ile Cava'nın güneyindedir




Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus'ta da olduğu gibi, yüzey suları iki büyük anafor oluşturur Güney akıntıları alize rüzgârlarının etkisiyle ters saat yönünde Avustralya'dan batıya yönelerek Madagaskar'a, oradan da güneye iner (bak ALİZE RÜZGÂRLARI) Buradan batı rüzgârlarıyla Ümit Burnu'ndan doğuya yönelerek Avustralya'ya, oradan da yeniden kuzeye, başlangıç noktasına gelir Kuzeydeki dolaşım ise Bengal Körfezi ye Umman Denizi'ndedir Kışın ters saat yönünde olan bu dolaşım, yazın güneybatı muson rüzgârlarının etkisi altında saat yönünde hareket eder Eskiden ticaret gemileri Umman Denizi'ndeki bu mevsimlik akıntıları izlerdi

Ticaret gemileri Hint Okyanusu'na batıda Süveyş Kanalı ve Kızıldeniz, doğuda ise Singapur ve Malakka Boğazı yoluyla girer Buradan Hindistan, Pakistan ve Basra Körfezi'ne geçilir Kızıldeniz yoluyla gelen bazı gemilerle Güney Afrika'dan dolaşanların çoğu da Hint Okyanusu'nu geçerek Avustralya'ya gider

Hint Okyanusu'nun güney yarısında Madagaskar ve Sumatra dışında büyük ada yoktur Kuzey yarısında ise Sri Lanka ve Sokotra'nın yanı sıra birçok küçük ada bulunur Madagaskar ile Hindistan arasında iki ayrı ada kümesi vardır İlk kümede Seyşeller, Mauritius ve Reunion adaları, ikinci kümede de Lakkadiv, Maldiv ve Chagos adaları bulunur Andaman ve Nikobar takımadaları da doğudadır

HİNT okyanusu, okyanusların en küçüğü, Afrika, Asya, Avustralya ve Antarktika arasında; yaklaşık 75 milyon km2

Hint okyanusu, görece küçük boyutlarıyla, büyük bölümünün Güney yarıkürede yer almasıyla ve K'den Asya'yla sınır-lanmasıyla öbür okyanuslardan ayrılır G'de Antarktika etkisine açık olan Hint okyanusu, K'de Asya musonunun etkisinde kalır Büyük iktisadi merkezlere ve araştırma merkezlerine uzaklığı, bölgenin geri ları arasında Antarktika levhasının genişlemesiyle oluşan güney havzaları hem daha küçüktür, hem de Kerguelen, Croze platoları ve bunların deniz dibi uzantılarıyla Güney okyanusu'ndan kısmen ayrılmıştır

Kıta kenarları'nın büyük bölümü edilgen tiptedir Kıta platformları, güney-batı (Madagaskar bölgesi), kuzey (Basra körfezi ve Dekkan'ın B'sı) ve Endonezya'yla Avustralya arasındaki alan (Timor, Arafu-ra denizleri ve Carpentaria körfezi) dışında genellikle dardır Kıta yamaçları dikleş-miş ve yer yer genişlemiş plato kenarlarıyla (Afrika önünde Mozambik, iğnebur-nu, Avustralya'nın B'sında Wallaby ve Naturaliste) uzayıp gider Kıta şevleri Umman denizinde (indus konisi) Himalayalar'dan gelen ırmakların katkısıyla büyük miktarda alüvyon oluşturur ve Bengal körfezinde (Ganj konisi) çok büyük boyutlara ulaşır Güney-doğu Asya yarımadaları ve ada yaylarının aşağısında kalan kenarlar etken depremli tek kenar tipidir Hindistan -Avustralya levhası okyanus diplerinin Asya kıtasının altına daldığı, Sumatra ve Cava hendekleriyle kanıtlanmaktadır Anda-man, Nicobar ve Mentavai ada yaylarının ardında, kıta kabuğunun genişlemesi ve çökmesi sonucu birbirinden ayrılan kenar havzaları (Andaman denizi) ortaya çıkmıştır

• Hidroloji, ikili bir etki altında kalan sula kalmışlığını ve yeterince tanınmamasını açıklar
• Jeomorfoloji Hint okyanusu üçgen biçimindedir; ters Y biçimindeki okyanus sırtları (bunların yayılması eski Gondvana kıtasının parçalanmasına yol açtı) bu üçgenin kenar ortaylarıdır Okyanus havzaları eşitsiz üç bütüne ayrılır Güney-batı ve Kuzey-batı (ya da Carlsberg) sırtları arasındaki batı (ya da Afrika) havzaları, Afrika levhasının genişlemesiyle oluşmuştur Bunlar, küçük abisal ovaların kapladığı, depremsiz sırtlara ayrılmış ve hemen hemen kuzey-güney yönünde uzanan çanaklardır (Somali, Madagaskar, Mozambik, Natal, iğnebumu çanakları); bu sırtların başlıcası, su yüzeyine yakın mercan yapılı bir kireç tabakasıyla kaplı Seychelles-Mascareignes platosunu oluşturur Carlsberg sırtı, Aden körfezine girmiş, Kızıldeniz'in açılmasına ve Arap yarımadasının dönme hareketi gerçekleştirmesine yol açmıştır

Dekkan ve Avustralya kalkanları K'ye doğru kaydıkça Avus-tralya-HIndistan levhasını karşılayan kuzey ve doğu havzaları oluşmuştur Havzalar geniş ve derindir (Seylan, Batı Avustralya, Güney Avustralya havzaları) ve hemen hemen kuzey-güney yönünde ya da kuşak halinde uzanan depremsiz sırtlarla (Chagos-Lakdiv-Maldlv; Nonantest ya da Doğu-Hint) birbirlerinden ayrılırlar Güney -batı ve Güney-doğu Hint okyanusu sırtrın hareketi, öbür okyanuslardakinden karmaşıktır 1 Güney sisteminin (10° G enleminin G'inde) temel özelliği, rüzgârların, sıcaklıkların (hava ve su), tuzluluğun ve yüzey akıntılarının düzenli bir kuşak halinde dağılmasıdır

20 ve 30 enlemler arasında uzanan devingen antisiklonların yönlendirdiği, genellikle sert rüzgârlar saat yelkovanı hareketinin ters yönünde bir dolaşıma yol açar Akıntı çevrimi Batı Avustralya (G-K), Güney Ekvator (D-B), Mozambik (K-G) akıntıları ve yarı tropikal cephenin ötesinde Güney akıntısından (B-D) oluşur Derinlerde, şu su kütleleri alt alta sıralanır ve K-B'ya doğru akar: yarı tropikal cephe yakınında oluşan orta Hint okyanusu su kütlesi; kutup cephesinin altına sokulan Antarktika ara kütlesi; Antarktika'nın kıta kenarlarından gelen Antarktika dip suyu

2 "Muson" sistemi, Hint okyanusu'nun bütün geri kalan bölümünü kaplar Bu sistemi harekete geçiren güç, muson rüzgârlarının mevsime bağlı olarak ters yönlerde esmesldir Rüzgârların ve akıntıların hızı, havanın ve suyun sıcaklıkları, tuzluluk, çok büyük değişmeler (genliği Asya kıtasına doğru artar) gösterir Kışın K-D'dan tropiklerarası yakınsaklığa doğru esen alize, öbür okyanuslarınkine benzeyen yapay bir yüzeysel dolaşıma yol açar: batı bileşenli hareketle (K-D musonu akıntısı adı verilen akıntı, Somali akıntısı) birlikte, D'ya doğru bir dönüş hareketi (ekvator karşı akıntısı, Cava akıntısı) ve rüzgâr altındaki kıyılarda soğuk su yükselmeleri de görülür Yazın, Asya alçak basınç alanlarının çektiği sıcak, nemli ve kararsız rüzgârlar (siklonlar), hem suların yeniden ısınmasına ve tuzluluğun biraz azalmasına, hem de Endonezya kıyısı dışında (Cava akıntısı) daha çok D'ya yönelen (G-B muson akıntısı) akıntıların bir ivme kazanmasına (özellikle Somali akıntısı için) yol açar Derinlerde Antarktika ara su katmanı düzeyinde, Kızıldeniz ve Basra körfezinden çıkan tuzlu ve yoğun sular G-D'ya doğru akar (Bk haritalar)

• Yaşam Hint okyanusu, yaşamı kolaylaştıran düşey değişimlerden yoksun yüzey sularının düşük üretkenliğiyle öbür okyanuslardan ayrılır Sadece, mevsime bağlı olarak gerçekleşen soğuk su yükselmelerinden etkilenen bölgeler bu yoksulluktan kurtulur Bununla birlikte akıntılar, genellikle, besleyici maddeleri ancak Uzakdoğu'dan (Japonya, Tayvan, SSCB) gelen açık deniz balıkçı gemilerinin ulaşabildiği uzaklıklara sürükler Suların yüksek sıcaklığı mercan kayalarının ve yer yer atol-ların bulunduğu mercan platformlarının oluşumunu kolaylaştırır (Maldiv, Chagos, Lakdiv, Seychelles, Komor takımadaları) Büyük deltaların ağzındaki döküntüleri kapsayan sular; bölgesel bir verimlilik sağlar

Mercanlarla kaplı ya da çamurlu dipler ve kıyılar düşük verimli, gelişmemiş yöntemlerle balıkçılık yapılan alanlardır XV yy'dan başlayarak (Vasco da Gama), çoğunlukla kökeni Hint okyanusu olmayan deniz uygarlıkları (Mısırlılar, Fenikeliler, Çinliler, Araplar), büyük sömürge ticaretinin başlaması ve Portekizliler, Hollandalılar, İngilizler ve Fransızlar'ın ticaret acentaları kurmasıyla alt üst oldu Bugünkü ticaret yolları, daha çok dışsatıma yöneliktir: Hindistan yolunun yerini, Basra körfezinden yüklenen hidrokarbürlerin taşındığı Cape yolu almıştır Çok sayıda ada ve kıyı, Hindistan'dan gelen göçmen dalgalarının istilasına uğramıştır