Baraj

Baraj


Akışını denetim altına almak amacıyla bir akarsuyun önüne yapilan sete baraj denir Barajların sulama, taşkınları önleme, kentlere su sağlama, elektrik üretme gibi çok çeşitli yararları vardır

Bir akarsu dağlardaki kaynağından denize doğru yol alırken mevsimlik özelliklere bağlı olarak, bazen cılız bir dere gibi akar, bazen coşkun bir ırmak olur; bazen de yatağından taşarak çevresini su altında bırakabilir Böyle bir ırmak üzerinde yapilan bir baraj, ırmağın suyunu denetim altına alarak su baskını ve taşkınları önler Barajın ardında oluşan baraj gölünde yağışlı mevsimde topların sulardan kurak mevsimde yararlanılır

Kimi büyük ırmakların yatağının bir bölümü, kayalık kumlu bir yaylada açılmış derin bir vadiden geçer ve çevredeki topraklar çorak bir çöl gibi kalır Aynı ırmak, yatağının aşağı bölümlerinde alçak bir ovada kıvrılarakakarken çevresindeki alanlarda bataklıklar oluşabilir; yağışlı mevsimlerde ırmak taşarak geniş alanları su altında bırakabilir Taşkınların denetim altına alınmasının büyük önem taşıdığı alanlardan biri ABD'de Mississippi Havzası'dır Bu amaçla, ırmağın kıyıları boyunca setler yapılmış {bak Bent), Mississippi ve kolları üzerinde, küçüklü büyüklü birçok baraj gölü oluşturan bir dizi baraj kurulmuştur

Yeri doğru seçilmiş bir baraj, ırmağın geçtiği bütün bölgeyi geliştirebilir Barajın ardında yeterli su toplarıınca geniş alanlar sulanarak verimli hale getirilebilir Irmağın suyunun çok fazla olduğu dönemlerde baraj gölünde su tutularak ırmağın aşağı kesimlerinde düzenli bir akış sağlanır, taşkınlar önlenir ve zamanla bataklıklar kurutulur Daha binlerce yıl önce Mısır'da Nil Irmağı ve Babil'de Dicle Irmağı boyunca sulama amaçlı barajlar yapılmıştı

Elektrik enerjisi üretiminde de barajlardan yararllanılır Aşağı akabileceği yüksek bir yerde toplarımış olan su bir enerji kaynağıdır Yüksekten aşağı akan su, bir su çarkını ya da onun günümüzdeki gelişmiş türü olan bir su türbinini döndürmek için kullanılabilir Su türbinine bağlı olan bir üreteç (jeneratör) aracılığıyla da elektrik elde edilir {bak ELEKTRİKjıNERJİSİ; Su ENERJİSİ; TÜRBİN) Elazığ'daki Keban Barajı elektrik enerjisi üretiminin büyük önem taşıdığı bir barajdır 1975'te yapımı tamamların barajın yıllık elektrik üretimi 6 milyar kilovat saattir Bu miktar Türkiye'nin 1987'deki toplam elektrik enerjisi üretiminin yedide biri dolayındadır

Barajların bir başka yararı, ırmağın barajın gerisinde kalan kesimlerinin derinleşmesi ve dolayısıyla ırmağın yukarı çığırında akışın yavaşlamasıdır Artan derinlik ve daha yavaş akış, ırmağın daha önce ulaşıma elverişli olmayan kimi yerlerinde ulaşım olanağı sağlar Ayrıca, baraj gölleri balık yetiştirmek için de kullanılabilir


Birçok yeri çorak ya da bataklık olan bir bölgedeki büyük bir ırmak üzerine baraj yapıldığında, çorak topraklar sularııp bataklıklar kurutularak geniş alanlar tarım ve hayvancılığa elverişli duruma getirilebilir Aynı zamanda kentler ve köyler için içmesuyu ve elektrik enerjisi sağlanabilir Barajın kendisi de ırmağın bir kıyısından ötekine geçmek için yol olarak kullanılabilir