Yaban Mersini

Yaban Mersini ılıman iklim kuşağına adapte olmuş bir meyve türü olup botanik olarak gerçek üzümler gurubunda yer almaktadır Ekonomik olarak kültürü yapılan Yüksek boylu Yaban mersini (highbush blueberries) (Vaccinium corymbosum), alçak boylu Yaban mersini (lowbush blueberries) (Vaccinium angustifolium) ve tavşan gözü Yaban mersini (rabbiteye blueberries) (Vaccinium ashei) olmak üzere üç farklı türü vardır Alçak boylu çalı formunda olan Yaban mersinlerinin yetiştiriciliği daha zordur Amerika başta olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde binlerce hektarlık alanlarda tarımı yapılmaktadır

Günümüzde ticari olarak yetiştirilen Yaban mersini 1906 yılından itibaren Amerika Birleşik Devletlerinde başlatılan seleksiyon çalışmalarının ürünüdür Bu çalışmalarla seçilen Yaban mersini tipleri daha sonra kendi aralarında melezlenerek yeni çeşitler elde edilmiştir Çok hızlı bir şekilde üretilerek satışa sunulan Yaban mersinleri Dünyada en popüler meyvelerden biri iken ülkemizdeki yetiştiriciliği İkibinli yıllarda Rize’de başlatılmıştır

Islah çalışmaları ile geliştirilen yeni yaban mersini çeşitleri doğada bulunan formlarına göre çok daha iri, daha sulu ve daha tatlı meyveler verirken hastalık ve zararlılara da daha dayanıklıdırlar Bu yönleriyle daha geniş alanlara adapte olabilmektedirler Tavşan gözü Yaban mersinleri yüksek boylu Yaban mersinlerine göre daha geniş yetişme alanı bulmuştur İklim isteği bakımından Doğu Karadeniz Bölgesindeki illerden Artvin, Rize, Trabzon ve Giresun’un genelde rakımı yüksek dağ ve yaylalarında yabanı formları bulunmakta ve yöre halkı tarafından taze olarak, reçel veya pekmez yapılarak tüketilmektedir Yaban mersinleri asitli toprakları tercih ederler (pH=45-50) ve genel bir ifade ile yabanisinin olduğu yerlerde, defne, çam, kızılağaç veya beyaz sedirin karışık olarak yetiştiği nispeten meyilli alanlarda kültür çeşitleri rahatlıkla yetişebilmektedir (Prits ve Hancook, 1992; Gough, 1995 ve 1996; Strik ve ark, 1993) Rize’de LİKAPA, Trabzon’da LİGARBA, Rize Pazar ilçesinde KASKANAKA, Ardeşen ilçesinde ise ÇERA, Artvin’de MORSİVİT veya MAHABAK olarak isimlendirilen ve yöre insanı tarafından doğadan toplanan yabani meyveleri beğenilerek tüketilen Yaban mersini henüz ticari olarak yetiştirilmemektedir

Yaban mersini çok farklı amaçlar için kullanılabilmektedir Taze meyve olarak, meyve suyu sanayisinde (tek başına veya diğer meyve suları ile kokteyl yapılarak), ilaç sanayisinde (kuru meyvesi, çiçek, kök ve yaprakları), süt ve süt ürünleri teknolojisinde (dondurma, yaban mersinli süt, yoğurt vs), kuru meyve teknolojisinde, meyveli ekmek, çörek, kek, puding ve pastalarda, baharat sanayisinde, meyve salatalarında, reçel, marmelat, jel ve konserve sanayisinde, çay (kuru yaprağı ve kuru meyvesi), diyet mönülerinde, şarap yapımında (Sibirya) ve bitkisi kulp (sap) yapımında kullanılmaktadırYaban mersininin insan sağlığı ile beslenmesi üzerine yararları ile ilgili dünya çapındaki bilimsel dergilerde yüzlerce araştırma makalesi yayınlanmıştır

Yapılan araştırmalarda bir bardak Yaban mersini meyvesinin 145 gram geldiği ve 21 gram Karbonhidrat, 1 gram protein, 0,5 gram yağ, 19 miligram C-VİTAMİNİ, 145 IU A- VİTAMİNİ ve 85 KALORİ içerdiği belirtilmektedir Ayrıca, 100 gram yenilebilir Yaban mersininin %83’ünün su, %07’sinin protein, %05’inin yağ, %15’inin karbonhidrat, %15’unun lif olduğu ve 62 kalori sağladığı saptanmıştır Mineral ve vitaminlerce zengin olan yaban mersini sodyum içermezken potİnsan sağlığı açısından da çok yararlı olan LİKAPA’nın aşağıdaki özellikle sahip olduğu bilimsel araştırmalarla ortaya konulmuştur

Ekonomik olarak Rize ilinde mevcut tarımsal ürünleri karşılaştırdığımızda LİKAPA (Yaban mersini) başta olmak üzere üzümsü meyvelerin çok üstün olduğu görülebilmektedir Nitekim 2003 yılında iç piyasaya taze veya dondurulmuş olarak sunulan Yaban mersini meyvesinin kilosu toptan 4000000-TL’ye satılmıştır Çiftçi bahçesinden çıkış fiyatı olan bu değer, yaban mersininin ORGANİK ÜRÜN kapsamında satışa sunulması ile çok daha yukarılara çıkacaktır Çünkü Birleşik devletlerden ithal edilerek İstanbul’daki gros marketlerde satışa sunulan ve ilaç ile ticari gübre kullanılan yaban mersini meyvesinin 250 gramı 5000000-TL’ye satılmaktadır Fındık, çay, ahududu, böğürtlen hatta Kividen elde edilen gelirden çok daha fazla gelir getirecek olan bir meyve olacaktır Nitekim ortalama olarak 1 dönüm fındık bahçesinden 300000000, çay bahçesinden 675000000, Böğürtlen-Ahududu bahçesinden 3000000000 TL gelir elde edilebilirken 2003 yılı fiyatları ile 1 kg yaban mersini 4000000 TL karşılığında üreticiden satışa sunulmuştur Bir dönüm yaban mersini bahçesinden 2 500 kg ürün alınmaktadır (bu miktar 7 500 kg’a kadar çıkabilmektedir) Dolayısıyla toplam elde edilen para miktarı 10000000000TL’dir LİKAPA (Yaban mersini) için söylenecek tek söz vardır, hem karlı hem de yararlı Karadeniz Bölgesinin yüksek kesimlerinde yabani olarak yetişmekte olan likapanın kültür çeşitlerinin bölge çiftçisine kazandırılmasına yönelik çalışmalar Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından başlatılmış, TÜBİTAK ve DPT tarafından yapılan çalışmalara destek alınmıştır Böylece Karadeniz Bölgesinde ürün çeşitliliğine LİKAPA (Yaban mersini) da eklenmiş olacak ve bu ürüne dayalı yeni sanayi kurulabilecektir

• Yaprak ve kuru meyvelerinden yapılan çay ishal giderici özellik taşımaktadır
• Yaban mersini çayının bayanlarda özel günlerin etkisini azalttığı ve düzene sokmaktadır
• Yaban mersini çayının idrar yolu enfeksiyonlarında antibiyotik etkisi göstermektedir
• Kansere karşı vücudu koruyan enzimleri aktive etmektedir
• Anti kanserojen ve antioksidan özelliğe sahiptir
• Yağlı bileşiklerin vücuttan atılmasını sağlar
• Taze olarak yenildiğinde kanı temizler
• Besleyici olmasına rağmen kalori ve sodyum içeriği düşüktür
• Kan şekerini düşürür
• Bağırsak metabolizmasını düzenleyen lifli özelliği vardır
• Kan kolesterolünü düşürür
• Pektin içeriği yüksektir
• Kalp krizi riskini azaltır
• Gece görüş kabiliyetini artırır
• HIV VİRÜSÜNÜN tekrarlanmasını azaltır
• Damar elastikliği ve gözlerin geçirgenliğini artırır
• Vücutta biyoaktif madde olarak kullanılan polifenoller, aktokyaninler, flavanoller ve tanenlerce zengindir
• Kansere karşı savaşan ELLAGIC-ASİT içeriği oldukça yüksektir
• Diyetlerin sağlıklı ve çok değerli bir parçasıdır
• Göz yorgunluğunu giderir, miyopluk ve şeker hastalığından kaynaklanan görme bozukluklarını engeller Kamaşma, kılcal damar çatlaması ve gece körlüğünü ortadan kaldırır
• Kabızlık, bulantı, mide kramplarını ve ülseri önler
• Damar sertliği oluşumunu engeller
• Varis ve basur’u (hemoroit) iyileştirir
• Sakinleştirici özelliği vardır
• Ağız içi yaralarını iyileştirir
• İltihaplar için dezenfektan özelliği taşır potasyum içeriği son derece yüksektir

Çiçeklenme Dönemi

Meyve Bağlama Dönemi

Meyvelerin Olgunlaşma Periyodu

Hasat Olumuna Gelmiş Meyve

Hasat Edilmiş Tüketime Hazır Meyve