Ren Geyiği

Ren geyiği



Ren geyiği

Korunma durumu: Asgari endişe (LC)

Bilimsel sınıflandırmaAlem:Animalia (Hayvanlar)
Şube:Chordata (Kordalılar)
Sınıf:Mammalia (Memeliler)
Takım:Artiodactyla Çift toynaklılar
Alt takım:Ruminantia (Gevişgetirenler)
Familya:Cervidae (Geyikgiller)
Cins:Rangifer
CH Smith, 1827Tür:R tarandus
Binominal adıRangifer tarandus
Linnaeus, 1758

Ren geyiği (Rangifer tarandus), geyikgiller (Cervidae) familyasından arktik ve subarktik bölgelerde yaşayan bir geyik türüdür


Yaşam alanı [Ren geyiği dünyanın kuzeyy bölgelerinde birçok bölgede yayılmıştır: Norveç, İzlanda, İsveç'in kuzey bölgeleri, Finlandiya, Rusya'nın Avrupa bölümündeki kuzey bölgelerden Büyük Okyanus'a uzanan bölümü, Alaska, Kanada ve Grönland Ren geyiği doğal olarak 10 yüzyıldan beri soyu tükendiği İskoçya'ya 1952 yılında yeniden getirilmiştir

Evcil ren geyiklerine daha çok kuzey İskandinavya ve Rusya'da rastlanır, doğada serbest olarak yaşayan ren geyikleri ise Kuzey Amerika, Grönland ve 18 yüzyılda insanlar tarafından getirildiği İzlanda'da rastlanır Avrupa'da doğada serbest olarak yaşayan son ren geyiklerine Norveç'in güneyinde rastlanır Doğal yaşam alanı yaklaşık olarak 62° enlemin içinde kalır

Fiziksel özellikler [Dişi geyiğinin ağırlığı 60 ile 170 kg arasında değişir Ren geyiğinin kimi alt türlerinde erkek dişiden çok az büyüktür, diğerlerinde ise 300 kilograma kadar varabilir Erkeğin de, dişinin de boynuzları bulunur İskandinavya ren geyiklerinde yaşlı erkeklerde boynuzlar Aralık ayında düşer Genç erkeklerde ilkbahar başında, dişilerde ise yazın boynuzlar düşer Boynuzlar genellikle aşağıda ve yukarıda olmak üzere iki ayrı öbek hâlinde çatallaşır Evcil ren geyikleri doğada serbest yaşayanlara oranla daha kısa bacaklı ve ağırdır Kuzey Amerika ren geyikleri saatte 80 km hızla koşabilir ve yılda yaklaşık 5000 km yol alabilir

Kışları genel olarak likenlerle özel olarak da ren geyiği yosunu adı verilen Cladonia rangiferina ile beslenir Aynı zamanda söğüt, ve kayın yapraklarıyla birlikte sazlık ve otlarla da beslenir Ayrıca kimi durumlarda yaban sıçanı[1], alp alabalığı ve kuş yumurtaları[2] ile beslendiğine ilişkin birtakım kanıtlar bulunmaktadır




Ren geyiği boynuzları her yıl kadife adı verilen yumuşak bir deri katmanının altında büyür Yukarıdaki ren geyiğinin boynuzlarından biri üzerindeki kadife katmanı kalkmak üzere


Ren geyiklerinin burunlarının içinde bulunan özel kemikler yüzey alanını oldukça artırır Soluk alınırken gelen soğuk hava ciğerlere girmeden önce hayvanın vücut sıcaklığı ile ısınır, soluk verilirken çıkan havadan da su yoğunlaşarak burunda kalır ve içeri giren havayı nemlendirmek için kullanılır, aynı zamanda büyük olasılıkla mukus dokudan emilerek kana geçer

Ren geyiklerinin toynakları mevsime uygun olacak şekilde değişir Yazları, tundra yumuşak ve nemli iken toynakların altı süngerimsi bir yapı kazanarak ek bir çekiş gücü sağlar Kışları ise toynakların altı büzülerek sıkışır ve toynakların sert olan uçları buzu keserek hayvanın kaymasını engeller

Ren geyiğinin iki katmanlı bir kürkü vardır Altta yoğun, yüne benzer bir katman bulunur ve bunun üzerinde de daha uzun içi boş ve hava dolu kıllar vardır Ren geyiği oldukça kolay ve hızlı yüzer Göç eden sürüler geniş bir gölü ya da akarsuyu yüzerek geçmekten kaçınmaz

Popülasyon



Koşan bir ren geyiği (Rangifer tarandus) Lappland - İsveç


Doğada serbest yaşayan ren geyikleri doğdukları yer ile kışın yaşadıkları yer arasında büyük sürüler hâlinde göçeder Geniş toynakları karda ve tundrada hareket etmelerine yardım eder, yüzerken de hayvanın ilerlemesine yardımcı olur Alaska'da yaklaşık bir milyon ren geyiği yaşar, Kanada'nın kuzeyinde de benzer sayılarda ren geyiği bulunur
Avrasya'da çoğunluğu evcil olmak üzere beş milyon kadar ren geyiği olduğu tahmin edilmektedir Genetik olarak evcilleşmemiş olan ren geyikleri son olarak Norveç'in ortasında Rondane, Dovrefjell-Sunndalsfjella, Hardangervidda ve Setesdalsheiane dağlık bölgelerinde bulunur
Erkek ren geyikleri genellikle gruptan ayrılır ve yalnız dolaşır Geride kalan sürü çoğunlukla dişilerden oluşur ve anaerkil bir yapı görünür

Hastalıklar ve tehditler [Ren geyiklerinin karşı kaldığı doğal tehditler içinde çığ ile birlikte kurt, ayı sansarı, vaşak ve ayı gibi avcı hayvanlar bulunur Kaya kartalı altı aylığa kadar olan ren geyiği yavrularının ciğerlerini pençeleriyle delerek öldürür Kuzgun ise ren geyiği yavrularının gözlerini yiyerek dolaylı yoldan öldürür

Büvelek, sivrisinek, miyaz sineği, bağırsak solucanı ve tenya gibi asalaklar ile bruselloz, parmaklar arası nekrobasilloz, ve keratit (kornea yangısı) gibi hastalıklar ren geyiklerini etkiler
Doğada serbest yaşayan ren geyikleri, özellikle mayıs sonunda olan yavrulama döneminde ve bunun iki ay öncesinde insanlar tarafından verilen rahatsızlıklardan çok etkilenir Kanada'da özellikle aşırıya kaçan ağaç kesimi ren geyiklerini tehdit etmektedir Hayatta kalmak için boreal ormanlara gereksinim duyan ren geyiği buraların yokedilmesi ya da çok az korunması nedeniyle soyunun tükenmesi tehdit altına girmektedir Ağaçların kesilmesi ve açılan yollar diğer geyikleri de buraya çeker ve beraberinde avcıları, kurtları ve ayıları da bölgeye getirir

Alt türler [Orman ren geyiği (R tarandus caribou), bir zamanlar Alaska'dan Newfoundland'a kadar Kuzey Amerika taygasında ve New England ile Washington kadar da güneyde bulunan bu ren geyiği türü doğal yaşam alanının güney kısmının tamamında ortadan kaybolmuş ve bulunduğu yerlerde de tehdit altında bir tür olarak görülmektedir Kanada'nın British Columbia eyaletindeki Cariboo ilinin adı bir zamanlar bu bölgede bulunan ren geyiğinin (Kuzey Amerika'da ren geyiğinin adı karibudur, (İngilizce) : Caribou) yaygın olması nedeniyle verilmiştir ancak son yüzyılda bu bölgede bir tek orman karibusu bile kalmamıştır Alberta'da Karibu Dağları'nda koruma altında bir sürü bulunmaktadır

• Arktik ren geyiği (R tarandus eogroenlandicus), 1900'lere kadar doğu Grönland'da bulunan ama artık soyu tükenmiş olan bir ren geyiği alt türüdür
• Fin orman ren geyiği (R tarandus fennicus), doğada serbest hâlde yalnızca Kuzey Avrupa'da Finlandiya ve İskandinavya Yarımadası'nda iki bölgesinde bulunur: Fin/Rus Karelia, ve güney Finlandiya'nın ortasında küçük bir popülasyon vardır
• Grant ren geyiği (R tarandus granti) Alaska'da ve Kanada'nın Yukon Kuzeybatı Toprakları'nda bulunur
• Grönland ren geyiği (R tarandus groenlandicus), Kanada'nın Nunavut ve Kuzeybatı Toprakları'nda ve Grönland'ın batısında bulunur
• Peary ren geyiği (R tarandus pearyi), Kanada'nın Nunavut bölgesinin kuzey adalarında ve Kuzeybatı Toprakları'nda bulunur
• Svalbard ren geyiği (R tarandus platyrhynchus), Norveç'in Svalbard adalarında bulunur, en küçük ren geyiği alt türüdür
• Dağ ren geyiği (R tarandus tarandus), Avrasya ve Kuzey Amerika'nın arktik tundralarında bulunur

Kuzey Kutup Bölgesi'nin en tanınmış iri yapılı hayvanlarından biridir Genellikle tek bir tür (Rangifer tarandus) altında toplanan bu çifttoynaklı memeliler günümüzde İskandinavya ve Kuzey Kutbu'na en yakın ada gruplarından biri olan Spitzberg' den (Svalbard) Doğu Sibirya'ya kadar uzanan bölgede, ayrıca Kuzey Amerika'nın kuzey kesimlerinde yaşar Ama tarihöncesi çağlarda bu hayvanların Avrupa'da yaygın biçimde bulunduğu, İskoçya'nın kuzeyinde 12 yüzyıla kadar varlığını sürdürebildiği bilinmektedir Kuzey Amerika'dakiler dışında, rengeyikleri bazı yörelerde evcilleştirilmiştir

Geyikler arasında yalnız rengeyiklerinin hem erkeği, hem de dişisinde gelişmiş boynuzlar vardır Boynuzlar yayvan, kalın ve çok dallıdır Omuz yükseklikleri 0,7-1,4 metre arasında değişirken ağırlıkları 300 kilogramı bulabilir Rengeyiğinin kalın postunda iki kıl tipi ayırt edilir Bunlardan dış örtü tüyleri kaba ve uzun, ısı yalıtımı sağlayan iç Örtü tüyleri ince, sık ve yünsüdür Dış örtü tüylerinin rengi yazın koyu kahverengi ya da koyu boz, kışın açık kahverengi ya da açık bozdur Ayrıca boynundan aşağıya doğru uzun ve beyazımsı kıllar sarkar Yayvan toynakları karda ya da bataklık yerlerde dolaşmasını kolaylaştırır Çok iyi yüzebilen bu hayvanların yazın ve kışın yaşadıkları yerler arasındaki göçleri ünlüdür

Rengeyikleri yaz boyunca iç kesimlerdeki otlaklarda büyük sürüler halinde otlar, içlerinden bazı sürüler sonbaharda kıyılara inerek deniz yosunlarıyla beslenir Kış geldiğinde yeniden geriye dönerek, karların vadiler-deki kadar derin olmadığı tepelik yerlere çıkar, buralarda toynaklarıyla karı temizleyerek ortaya çıkan likenleri yerler Kuzey Ame-rika'daki rengeyikleri yiyecek bulmak amacıyla genel olarak sonbaharda güneye, ilkbaharda kuzeye göç eder Erkeklerin boynuzları yılın son ayında, dişilerinki ise bahar aylarında düşer Üreme mevsimi sonbahara rastlar ve erkekler haremlerini korumak için kıyasıya dövüşürler


Rengeyiği evcilleştirilmiş tek geyik türüdür Norveç, İsveç ve Finlandiya'nın en kuzey bölgelerinde yaşayan Laponlar ile Sibirya'nın kuzeyinde yaşayan insanlar soğuğa atlardan ve sığırlardan çok daha dayanıklı olan bu geyikleri evcilleştirmişlerdir Sütünü sağıp etini yemenin ve derisinden çadır, koşum takımları, bot ve başka giyecekler yapmanın yanı sıra, boynuz ve kemiklerinden de çeşitli aletler yaparlar Ayrıca rengeyiklerini kızakları çekecek ve yük taşıyacak biçimde eğitmişlerdir Kuzey Amerika'daki Eskimolar ise avladıkları rengeyiklerinin etinden ve derisinden yararlanırlar
1986'da yüksek dozda radyasyon aldığı için çok sayıda rengeyiği öldürüldü SSCB'nin Ukrayna bölgesindeki bir nükleer reaktörden yayılan radyoaktif maddelerle yüklü bulutlar rüzgârla Laponya'ya sürüklenmiş ve buralarda rengeyiklerinin beslendiği likenleri de etkilemişti