Türk Halk Edebiyatının Genel Özellikleri Nelerdir? Türk Halk Edebiyatı Hakkında

Türk Halk Edebiyatının Genel Özellikleri nelerdir? Türk Halk Edebiyatı Hakkında
Türk Halk Edebiyatının Genel Özellikleri nelerdir? Türk Halk Edebiyatı Hakkında
TÜRK HALK EDEBİYATI
Kaynağını geleneklerden, halkın kültüründen alan bir edebiyattır Halk Edebiyatı, İslamiyet öncesi sözlü edebiyatın uzantısıdır Halkın yarattığı sözlü eserlerden oluşur Dil, biçim, konular, duyarlıklar bakımından halk kültürüne sıkı sıkıya bağlıdır
Halk Edebiyatı; edebî zevk, düşünce ve anlatım gücüne ulaşmış âşık ve tekke tarzı sahibi belli eserlerle, malzemesi dile dayalı destan, efsane, halk şiiri, mani, ağıt, türkü, bilmece, masal, halk hikâyesi, fıkra, atasözü, deyimler, tekerlemeler gibi sözlü gelenekte yaşayıp kuşaktan kuşağa aktarılan anonim ürünlerden oluşur
Halk Edebiyatı kavramı içinde toplanan bu türlerin bir bölümü günümüzde de bazı bölgelerde dinamik olarak yaşamaktadır
Doğu Anadolu bölgesinde canlı olarak devam eden Âşıklar geleneği, kahvelerde, düğünlerde, bayramlarda, sohbetleri zenginleştirirken, aynı zamanda dinleyenleri düşündürmekte ve eğlendirmektedir
Nasrettin Hoca, Bektaşî, Laz ve benzeri tipler etrafında teşekkül etmiş ve etmekte olan fıkralar güldürürken düşündürmekte toplumu ve kişileri eleştirirken anlatanı ve dinleyenleri daha iyiye, daha güzele yöneltmektedir
Bilmeceler yetişen genç nesillerin zihin gelişimine yardımcı olmaktadır
Atasözleri ve deyimler eski nesillerin tecrübelerini ve tavsiyelerini yeni nesillere aktarmaktadırlar
Millet hayatındaki, savaşlar, göçler, destanlarda anlatılmış, ölenlerin ardından yakılan ağıtlar ve her konuyu işleyen türküler kederi, neşeyi ve sevgiyi yansıtmaktadır
Dini yaşayıştaki heyecan ve vecd ilâhîlerle anlatılmış, âşıklar Türk dilinin anlatım gücünü, inceliğini musiki ile dile getirerek yüzyıllarca yaşatmışlardır
HALK EDEBİYATI’NIN GENEL ÖZELLİKLERİDil ve anlatımda süslü söyleyişe yöneliş yoktur Genellikle yalın anlatım kullanılır
Söylendikleri, yaşatıldıkları devir ve çevrenin yaygın Türkçesi kullanılmıştır
Halkın içinden doğan eserler, konu, tema ve duyarlık bakımından halkın hayatına sıkı sıkıya bağlıdır
Şairler, genellikle okumamış kişilerdir
Aşk, doğa, ayrılık, özlem, ölüm, din, tasavvuf konularının yanı sıra toplum hayatını ilgilendiren sorunlara da sık sık eğilen şairler, bunlarla ilgili eleştiriler getirirler Daha çok somut konular işlenir Biçimden çok konuya ağırlık verilmiştir
Âşık edebiyatı şiir ağırlıklı bir edebiyattır
Âşık veya saz şairi denilen sanatçılar tarafından daima müzik eşliğinde söylenir Şair şiirlerini saz eşliğinde, belli bir ezgi ile söyler
Âşıklar, bu edebiyatın mensur kısmını oluşturan halk hikâyelerinin oluşumu, gelişimi ve aktarılmasında da önemli rol oynarlar
Şiirde nazım birimi dörtlüktür Yaygın olarak hece ölçüsü kullanılmıştır Hecenin en çok 7’li, 8’li ve 11’li kalıpları kullanılmıştır Fakat şehirde yaşamış, medrese eğitimi almış bazı ozanlar aruzu da kullanmışlardır
Şiirler işledikleri konuya göre güzelleme, koçaklama, ağıt ve taşlama, ilahi… gibi adlar almışlardır
Koşma, türkü, mani, destan, semâî… gibi değişik nazım şekilleri kullanılmıştır
Âşık edebiyatı doğaçlamaya (irtical) dayanır Âşıklar, eserlerini bir ön hazırlık olmaksızın, doğrudan sözlü olarak meydana getirirler Bu yüzden şiirlerde derin bir anlam, kusursuz bir biçim görülmez
Dinî-tasavvufî edebiyatın etkisinde kalmıştır
Halk deyimlerine ve güzel halk söyleyişlerine yer verilir
Azda olsa benzetmelerden faydalanılmıştır (Boy serviye, yüz aya, kaş kaleme, diş inciye, yanak güle)
Şiirlerin başlığı yoktur, Nazım şekilleri ile adlandırılır
Genellikle yarım kafiye kullanılır Daha çok redifle ahenk sağlanır Kafiyenin yanı sıra “ayak” da söz konusudur
Konu, şekil ve dil bakımından dış tesirlerden uzaktır
Nesir alanında da eserler verilmiştir Nesir halk edebiyatında nazma göre çok çok önemsiz kalmıştır Çünkü duygu ve düşüncelerin kalıcılığı şiirle daha kolay sağlanmaktadır
Nesir örnekleri arasında halk masalları, halk hikâyeleri, efsaneler, atasözleri, deyimler, halk tiyatrosu, bilmeceler, fıkralar sayılabilir
Bunlardan en yaygınları -tür olarak- masallar, hikâyeler ve efsanelerdir
Atasözü, bilmece ve deyimler zaten -halkın ürünü olmakla beraber- her alanda herkes tarafından kullanılmaktadır
Halk edebiyatı gözleme dayalıdır Benzetmeler somut kavramlardan yararlanılarak yapılır Söyledikleri her şey gerçek yaşamdan alınmadır
Özellikle 18 yüzyıldan itibaren halk şairleri, divan şairlerinden etkilenerek aruzun belirli kalıplarıyla şiirler yazmayı denemişlerdir Hatta divan şiirinin mazmunlarını da kullanmışlardır Bu durumun ortaya çıkmasında halk şairlerinin, aydınlar ve divan şairlerince hor görülmelerinin, değersiz ve güçsüz sayılmalarının etkisi de vardır
Halk edebiyatı, ortaya konan ürünlerin gösterdiği biçim ve içerik özelliklerine göre üç bölüme ayrılır:
a) Anonim (Ortak) Halk edebiyatı
b) Âşık Edebiyatı (Saz Şiiri)
c) Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı