Teokrasi Nedir? Devlet Yönetim Biçimlerinden Teokrasi Nasıl Bir Yönetim Şeklidir?

Teokrasi Nedir? Devlet Yönetim Biçimlerinden Teokrasi Nasıl Bir Yönetim Şeklidir?
Teokrasi Nedir? Devlet Yönetim Biçimlerinden Teokrasi Nasıl Bir Yönetim Şeklidir?
Teokrasi
Vikipedi, özgür ansiklopedi

En genel şekilde, din adamları sınıfı ta*rafından dinsel kurallarla yönetilen toplum*ların yönetim biçimi olarak tanımlanabilen teokrasi kavramı birbirinden farklı anlam*lara gelmektedir Theos (ilâh-Tanrı) ve Kratos (kuvvet-güç) kelimelerinden oluşan teokrasi kavramı, tann kuvvetiyle idare edilen devlet anlamını vermektedir Yöne*timin dine bağlı olduğu toplumlara teokra*tik toplum, devlete teokratik devlet ve siyasî-idarî sisteme de teokrasi denmekte*dir
Teokrasi ile kavramlaştırılan dine bağlı siyasî idarî sistemlerde din, toplumsal siste*mi belirleyen tek kuvvet olup siyasî iktidar din adamlarının elinde ve tekelindedir Toplumda bütün düzenlemeler din tarafın*dan yapılmakta ve idarî kadrolar din adam*larınca kullanılmaktadır Toplumsal ilişki*leri ve örgütlenmeyi düzenleyen bütün hu*kuk normları, dine dayandırılmış olup dinin dışında hiçbir şey hukuka kaynaklık ede*memektedir Devletin siyasî ve idarî ku*rumlan ile hukuk yapısı dinden ayrılmış bu*lunmamaktadır
İnsanlık tarihinin en eski toplumları bi*rer teokrasidirler Eski teokratik toplumlar*da siyasî iktidarın başında bulunan siyasî şef, aynı zamanda bir üstün din adamı idi dinsel liderlikle siyasî liderlik bir kişinin şahsında birleşmişti Hatta, eski Mısır yö*neticileri olan Firavunlarda görüldüğü gibi, siyasî lider bir Tann (Theos) olarak kabul edilmiştir Afrika'nın klanik toplumlarında topluluğun şefi olan kişi, siyasî iktidarı şah*sında topladığı gibi geleneksel dinin en üs*tün temsilcisi ve Tanrısal nitelikleri haiz ka-rizmatik bir lider olarak kabul edilmiştir Bolluk, kıtlık, yağmur vb tabiat olaylarının düzenleyicisi olarak görülen bu şef, bir tür "Theos" olarak algılanmıştır
Kendini ilah (theos) yerine koyan, ken*disine tabiatüstü kuvvetlerin izafe edildiği siyasal liderlerin toplumları yönetmelerine de teokrasi denmiştir Eski Firavunlar, Ja*pon kralları, çağdaş bazı liderler tabiatüstü kabul edilen ve bu nitelikleriyle toplumları yöneten kişilerdir Bir bakıma tanrı yerine konmuş olduklarından bunların yönetimle*ri bir tür teokrasi olarak değerlendirilebilir Diğer yandan bazı liderlere tabiatüstü bir kuvvet izafe edilmemekle beraber tabiatüs*tü kuvvet tarafından toplumu yönetmek için görevli olduğu iddiası öne sürülür ve bu kişi tarafından toplum keyfî şekilde yönetilirse, bu durumda da teokrasi söz konusu olur
Aslında, bütünüyle Tanrı gücü île idare edilen, dünyevî güçlerin hiçbir etkisinin bu*lunmadığı toplumlar yoktur Teokrasiler*de, siyasî ve idarî liderler, dini, daha çok meşrulaştıncı bir yapı olarak kullanmakta ve kendi düzenlemelerini dinî motiflerle su*narak otorite sağlamaktadırlar
Kendini bir teo (Tanrı) olarak topluma kabul ettiren firavunların teokratik yöne*timlerini bir tarafa bırakırsak teokrasilerin Batı Hıristiyan toplumlarında ortaya çıktığı görülür IV yüzyılda Roma împaratorlu-ğu'nda yayılma imkânı bulan Hıristiyanlık, kısa zaman içinde Avrupa'da güçlü bir din haline geldi ve giderek taraftarları çoğaldı İmparator Dioclatianüs'un yönetim organizasyonunu izleyerek benzer biçimde örgüt*lenen Hıristiyanlık kilise yapısı içinde piramidal biçimde güçlü bir örgüt haline geldi ve güçlenmesiyle beraber siyasal-yönetsel yapıyı etkilemeye başladı Kilise, dinsel alanın yanısıra siyasal ve yönetsel alanda da giderek fonksiyonlarını artırdı ve Roma İmparatorluğundan sonra Frankların Merovenjler döneminde (481-751) Kilise'deki görevlilere (din adamları) yönetimde yer verildi Karolenjler döneminde (754-978) ise Kilise'nin siyasal etkisi iyice artü, kral*ların iktidar olmalarında Papa etkin rol oynamaya başladı Charmagne zamanında (742-814) Kilise'nin başı olan Papa Kral se*viyesine yükseltildi ve siyasal sistem gide*rek dinin etkisine girdi Feodal çağda, güçlü imparatorlukların dağılarak çok sayıda prensliklerin ortaya çıkması dinin bu devletlerdeki etkisini artırmada olumlu işlev gördü Kilise yönetimlere hâkim olarak bü*tün siyasal ve yönetsel kadroları ele geçirdi; böylece Avrupa'da Kilise devletleri doğdu Kilise'de görevli din adamları (ruhban sınıfı Clericus) tarafından din kurallarına göre yönetilen bu devletler teokratik sistemlerin başlıca örneklerini teşkil ettiler Bu çağda Kilise (Ruhban sınıfı) tarafından savunulan "doğrudan iktidar teorisi", dinin siyasal-yö*netsel sisteme egemen olmasını dile getire*rek teokrasinin teorik temellerini oluştur*maya çalıştı
Ortaçağ'da Kilise'nin gücUne ve siyasal alandaki etkisine karşı ciddi muhalefet ha*reketleri gelişti Kilise'nin kendini yenile*mek zorunda kalmasıyla gelişen reform ha*reketleri Kilise'nin birliğini ve gücünü sar*sarken yönetimde giderek etken olmaya ça*lışan yeni toplumsal sınıflar ortaya çıktı Burjuva sınıfının büyük bir başarısı olan Fransız ihtilali (1789) ile Avrupa'da teokra*tik yönetimler iyice geriledi ve batıda Kilise'nin tamamen devletin dışına bırakıldığı laik yönetimler kuruldu
İslâm dünyasında batıdakine benzer te*okratik yönetimler kurulmamakla birlikte, İslâm dini kurallarına göre örgütlenen siya*sal sistemler yaşama imkânı buldular İslamî yönetimlerin Batıdakilere benzeme*mesi, öncelikle İslâm dininin Özgün yapı*sından ve kuruluşundaki özelliklerden kay*naklanmıştır Hz Muuhammed dönemi tipik bir teokrasi olarak kabul edilebilse de batı teokrasilerinden oldukça farklı özel*likler göstermektedir Hz Muuhammed'den sonra ise İslâm yönetimleri, hiç bir şekilde bir din adamları sınıfının egemen olduğu si*yasal yapılar değildir Sadece toplumun Kur'ân'ın ortaya koyduğu kurallara göre dü*zenlendiği bir hukuk devleti olarak ortaya çıkmışlardır
İslâmiyet, kendisinin dışında bir dün*yevî gücü (Sezar- Melik) kabul etmediğin*den, Hıristiyan toplumlarında görülen Kilise-Kral çatışmasına benzer bir mücadeleye tanık olunmamıştır İslâm dini, toplumsal ve siyasal hayatın her alanında "Tevhid" il*kesinin geçerli olduğunu savunmuş ve top*lumun örgütlenmesini tek bir güce vermiş*tir Toplumda siyasal iktidarı, elinde tuta*nın din adamı olmasına ihtiyaç olmamakla birlikte dinsiz olması da kabul edilmemiş*tir Samimi bir müslüman olmasının yanın*da bazı özel nitelikler aranmıştır
Yönetim-din ilişkileri açısından Os*manlı Devleti'nin bir teokrasi olduğu iddia olunmakla birlikte bir "Yarı-dini Sistem" olduğu savunulmaktadır Osmanlı yöneti*minde dinin yönetime bağlı oluşu, şeyhülis*lamlık örgütünün kamu bürokrasisi içeri*sinde yer alması, din gücünün siyasal güç tarafından denetlenmesi ve benzeri yapısal nitelikler Osmanlı'yı bir teokrasi olarak de*ğerlendirmeye imkân vermemektedir Cumhuriyet Türkiye'si de anayasal olarak laik ise de, aslında "Yan Dinî Sistem" olma özelliğini nisbeten korumakta olduğunu söylemek daha anlamlı görülmektedir