Felsefede Eleştiri: Kritisizm - Salt Aklın Eleştirisi, Diyalektik Aklın 5 Eleştirisi

**Şengül Şirin** · 06-07-2009

Kanttan önce, XVIII

yy

'da, eleştiri, bütün alanlarda (sanat, mantık, bilim ya da siyaset) herhangi bir ilkeyi ya da olayı derinlemesine incelemeye girişen sağduyulu bir insanın yaptığı iş olarak anlaşılırdı

Kant'ın, salt aklı (teorik ve pratik) bu tür bir serbest ve açık incelemeden geçirmesinden sonra, onun bu girişimini benimsemiş olan birçok filozof, bir şeyin düşünülebilmesi ya da genellikle bilginin olabilmesi için gerekli koşulların neler olduğu sorusunu sorageldiler

Kant'ın felsefesine eleştiricilik (kritisizm) denilmesinin

nedeni budur Örneğin, Kant şöyle der: "Salt aklı, onun kaynaklarını ve sınırlarını, salt akıl sisteminin bir propaideutik'ı (giriş, oaşlangıç) ele alıp incelemekle yetinen bir Dilim düşünebiliriz

Böyle bir bilime, bir öğreti denilemez, olsa olsa salt aklın bir eleştiri'si denilebilir ve onun soyut düşünle bakımından yaran, gerçekte ancak negatif bir yarardır; bu bilim, aklımızın sınırlarını genişletmemize değil, yalnızca onu aydınlatmamıza hizmet eder; ama bu bile çok büyük bir şeydir" (Kritik der reinen Vernunft [Salt Aklın Eleştirisi], "Giriş")

Demek ki, eleştiri, herhangi bir nesneyle ilgili her türlü dolaysız bilgiyi reddeder; yalnız ahlak konusu bunun dışındadır, çünkü burada bilinç özgürlük demek olduğundan, ahlak yasasının bilgisi dolaysız bır bilgidir

• Marxçılıkta eleştirinin ve eleştirel düşüncenin önemi, Marx'ın daha İ843'te sorduğu şu soruda kendini gösterir: "Eleştirinin silahı, silahların eleştirisinin yerini alamaz mı?" (Zur Kritik der hegelschen Rechtsphilosophie [Hegel'in hukuk felsefesinin eleştirisine katkı])

Marx, 1873'te aynı soruya yeniden dönerek, eleştiriye adını verir: diyalektik

Fransa'da Sartre, 1960'ta, kantçı ve marxçı akımların paylaştığı radikallik düşüncesini yeniden ele aldı ve bütünselleştirici olarak tasarlanan bir eleştiri düşüncesi aracılığıyla, marxçılıkla varoluşçuluk arasında bir bağ kurmayı denedi (Critique de la raison dialectique [Diyalektik aklın 5 eleştirisi])

Konu Araçları	Bu Konuda Ara
Yazıcı Çıktısını Göster Sayfayı E-posta ile Yolla	Bu Konuda Ara: Gelişmiş Arama
Görünüm Modları

06-07-2009	#1
Şengül Şirin	Felsefede Eleştiri: Kritisizm - Salt Aklın Eleştirisi, Diyalektik Aklın 5 Eleştirisi Kanttan önce, XVIII yy'da, eleştiri, bütün alanlarda (sanat, mantık, bilim ya da siyaset) herhangi bir ilkeyi ya da olayı derinlemesine incelemeye girişen sağduyulu bir insanın yaptığı iş olarak anlaşılırdı Kant'ın, salt aklı (teorik ve pratik) bu tür bir serbest ve açık incelemeden geçirmesinden sonra, onun bu girişimini benimsemiş olan birçok filozof, bir şeyin düşünülebilmesi ya da genellikle bilginin olabilmesi için gerekli koşulların neler olduğu sorusunu sorageldiler Kant'ın felsefesine eleştiricilik (kritisizm) denilmesinin nedeni budur Örneğin, Kant şöyle der: "Salt aklı, onun kaynaklarını ve sınırlarını, salt akıl sisteminin bir propaideutik'ı (giriş, oaşlangıç) ele alıp incelemekle yetinen bir Dilim düşünebiliriz Böyle bir bilime, bir öğreti denilemez, olsa olsa salt aklın bir eleştiri'si denilebilir ve onun soyut düşünle bakımından yaran, gerçekte ancak negatif bir yarardır; bu bilim, aklımızın sınırlarını genişletmemize değil, yalnızca onu aydınlatmamıza hizmet eder; ama bu bile çok büyük bir şeydir" (Kritik der reinen Vernunft [Salt Aklın Eleştirisi], "Giriş") Demek ki, eleştiri, herhangi bir nesneyle ilgili her türlü dolaysız bilgiyi reddeder; yalnız ahlak konusu bunun dışındadır, çünkü burada bilinç özgürlük demek olduğundan, ahlak yasasının bilgisi dolaysız bır bilgidir • Marxçılıkta eleştirinin ve eleştirel düşüncenin önemi, Marx'ın daha İ843'te sorduğu şu soruda kendini gösterir: "Eleştirinin silahı, silahların eleştirisinin yerini alamaz mı?" (Zur Kritik der hegelschen Rechtsphilosophie [Hegel'in hukuk felsefesinin eleştirisine katkı]) Marx, 1873'te aynı soruya yeniden dönerek, eleştiriye adını verir: diyalektik Fransa'da Sartre, 1960'ta, kantçı ve marxçı akımların paylaştığı radikallik düşüncesini yeniden ele aldı ve bütünselleştirici olarak tasarlanan bir eleştiri düşüncesi aracılığıyla, marxçılıkla varoluşçuluk arasında bir bağ kurmayı denedi (Critique de la raison dialectique [Diyalektik aklın 5 eleştirisi]) __________________ Arkadaşlar, efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, meczuplar memleketi olamaz En doğru, en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır