Kimya İle İlgili Önemli Bilgiler

Maddeyi oluşturan tanecikler (atomlar, moleküller, iyonlar) en hassas terazilerle bile tartılamayacak kadar hafiftir Bu nedenle madde miktarını karşılaştırmada bunların gerçek kütleleri kullanılamaz Ancak karşılaştırma yoluyla bir atomun diğer bir atomdan kaç kat ağır ya da hafif olduğu belirlenebilir Bilim adamları karbonun doğada en çok bulunan atomunu (C-12 izotopu) karşılaştırma atomu olarak seçmişler ve diğer atomların kütlelerinin karşılaştırma atomunun kütlesinin kaç katı olduğunu gösteren bir kütle birim sistemi geliştirmişlerdir Bu sistemde C-12 izotopunun kütlesi 12,0000 kabul edilmiş ve bunun 1/12 sine 1 atomik kütle birimi (akb) denilmiştir Buna göre karbonun atom kütlesi 12 akb dir Karbon atomundan 12 kez hafif olan hidrojenin atom kütlesi 1 akb, 2 kat ağır olan magnezyumun atom kütlesi 24 akb dir
kimya ile ilgili önemli bilgiler
Atomların C-12 atomunun kütlesine göre belirlenen kütlelerine bağıl atom kütlesi denir Elementlerin bağıl atom kütleleri birimsiz olarak da verilebilir C:12, Mg:24, O:16, Ag:108 gibi

Molekül Kütlesi

Bir bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların bağıl kütleleri toplamına bileşiğin molekül kütlesi denir Örneğin; suyun molekül kütlesi 2 tane H ve 1 tane O atomunun bağıl kütleleri toplamına eşittir

H2O nun molekül kütlesi = 2x1 +1x16 = 18 akb

Formül Kütlesi

İyonik bileşiklerin en basit birimi molekül değil iyonlardır Bu nedenle iyonik bileşikler için molekül kütlesi terimi çok doğru değildir Bunun yerine tüm bileşikler için molekül kütlesi yerine formül kütlesi terimini kullanmak daha doğrudur

KNO3 ün formül (molekül) kütlesi = 1x39+1x14+3x16=101 akb

Mol ve Avogadro Sayısı

İtalyan bilim adamı Avogadro C-12 atomunun atom kütlesine eşit gram miktarında (12,0000 g) 6,02x1023 tane atom bulunduğunu saptamıştır 6,02x1023 sayısına Avogadro sayısı denir ve NA ile gösterilir

Daha sonra tüm elementlerin bağıl atom kütlesine eşit gram miktarlarında 6,02x1023 tane atomun bulunduğu saptanmıştır

12 g C = 6,02x1023 tane C atomu

16 g O = 6,02x1023 tane O atomu

6,02x1023 sayısının maddenin içerdiği tanecik sayısını ölçmede kullanışlı olduğunu gören kimyacılar bu sayıyı mol olarak adlandırmışlardır Mol, deste, düzine gibi bir sayma birimidir Herhangi bir maddenin Avogadro sayısı (6,02x1023) kadar taneciğine 1 mol denir

6,02x1023 tane C atomu = 1 mol C atomu

6,02x1023 tane H2O molekülü = 1 mol su molekülü

Mol Kütlesi

Bir elementin 1 mol atomunun gram olarak kütlesine o elementin mol kütlesi (ya da 1 atom-gramı) denir Mol kütlesi MK ile gösterilir, birimi g/mol dür Bir elementin mol kütlesi, sayıca o elementin atom kütlesine eşittir Örneğin; sodyumun bağıl atom kütlesi 23, sodyumun mol kütlesi 23 g/mol dür

6,02x1023 tane H atomu = 1 mol H atomu = 1g [ MK=1g/mol]

Bir bileşiğin 1 mol molekülünün gram olarak kütlesine o bileşiğin mol kütlesi (ya da 1 molekül gramı) denir Bir bileşiğin mol kütlesi, o bileşiğin molekül kütlesinin gram olarak değerine eşittir Örneğin; suyun molekül kütlesi 18 (akb), mol kütlesi 18 g/mol dür

6,02x1023 tane CO2 molekülü = 1 mol CO2 molekülü = 44 g [ MK(CO2)= 44 g/mol]

Bir elementin mol kütlesi, bu elementin 6,02x1023 atomunun kütlesine eşittir Bu elementin bir tek atomunun kütlesine gerçek atom kütlesi denir Bir elementin gerçek atom kütlesi mol kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesiyle bulunur

Örneğin; demirin mol kütlesi 56 gramdır Demir atomunun gerçek kütlesi; 56/6,02x1023=9,3x10 -23 gramdır

Benzer şekilde bir molekülün gerçek kütlesi, mol kütlesinin Avogadro sayısına bölünmesiyle hesaplanır Örneğin; su molekülünün kütlesi; 18/6,02x1023 ≈ 3x10 -23 gramdır

Kütle – akb İlişkisi
C atomunun mol kütlesi 12,0000 g olduğuna göre, bir C atomunun kütlesi; 12/NA gramdır C atomu kütlesinin 1/12 si 1 akb dir O halde 1 akb nin gram olarak eşdeğeri; 12/(NA x12) =1/ NA dır Buna göre;

Molar Hacim

Bir maddenin 1 mol ünün hacmine molar hacim denir Katılar ve sıvıların molar hacimleri maddeden maddeye değişir Ancak aynı koşullarda bütün gazların molar hacimleri birbirine eşittirSıcaklığın 0°C (273 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara normal koşullar; sıcaklığın 25 °C (298 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara oda koşulları denir Bütün gazların molar hacimleri, normal koşullar altında (NKA) 22,4 litre, oda koşullarında 24,5 litredir

Buraya kadar öğrendiklerimizi birkaç gaz için şöyle özetlenebilir

6,02x10 23 H2 molekülü = 1 mol H2 molekülü = 2 g = 22,4 L (NKA)

6,02x10 23 CH4 molekülü = 1 mol CH4 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)

6,02x10 23 SO2 molekülü = 1 mol SO2 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)

Aynı koşullarda gazların molar hacimlerinin eşit olması, hacimleri eşit olan gazların mol sayılarının eşit olması demektir Başka bir deyişle aynı koşullarda bulunan iki gazın hacimleri oranı, gazların mol sayıları oranına eşittir

Not: Soy gazların dışındaki gaz halinde bulunan elementler (H2, O2, N2, Cl2…) doğada çift atomlu moleküller halinde bulunur Bu nedenle oksijen gazının formülü O değil O2, hidrojen gazının formülü H2 dir

Formül Türleri

Bileşiklerin formüllerle gösterildiğini biliyorsunuz Kimyada üç tür formül vardır Bunlar basit formül, molekül formülü ve yapı formülüdür Basit formül: Bir bileşiği oluşturan atomların türlerini ve sayıca birleşme oranlarını gösteren formüldür Basit formüle kaba formül veya ampirik formül de denir

Molekül formülü: Bir bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların türlerini ve gerçek sayılarını gösteren formüldür Örneğin; benzen molekülü 6C, 6 H atomundan oluşur ve molekül formülü C6H6 dır Benzende C ve H atomlarının birleşme oranı 6/6 ya da 1/1 dir C6H6, atomların birleşme oranını gösterecek şekilde (CH) yazılarak bileşiğin basit formülü elde edilebilir C2H4 ve C3H6 bileşiklerinin basit formülleri aynı olup CH2 ‘ dir

(Basit formül) x n = Molekül formülü (n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, …)

Örneğin; benzen için; (CH) x n = C6H6 oluğundan n=6 dır

Yapı formülü: Bileşiği oluşturan atomların birleşme şekillerini gösteren formüldür Örneğin; suyun basit ve molekül formülleri H2O, yapı formülü H – O – H tır Yapı formülü bileşik hakkında en ayrıntılı bilgiyi veren formüldür

Bir bileşikteki atomların cinsi, bağıl birleşme oranları ve bileşiğin kütlece yüzde bileşimi basit formül, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla bulunabilir Ancak bileşiğin mol kütlesi, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla hesaplanabilir

Bileşiklerin Yüzde Bileşimi

Bir bileşiğin 100 gramında bulunan elementlerin kütlelerine, bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri denir Örneğin; 100 g CaCO3 bileşiğinde 40 g Ca, 12 g C ve 48 g O vardır Bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri; %40 Ca, %12 C ve %48 O dur