Şirketler Muhasebesi Ve Maliyet Muhasebesi

Şirketler muhasebesi
Şirketlerde kuruluş işlemleri, kar ve zararın dağıtılması sermaye değişiklikleri, tasfiye, iki şirketin birleştirilmesi işlemlerinin muhasebeleştirilmesi işlemlerine denir

Şirket kişilerin ekonomik amaçlarla bir araya gelerek, emek, para ve mallarını ortak bir amaca ulaşmak için, belirli bir sözleşme ile birleşmeleridir

Şirketlerin temel amacı, tanımları gereği ekonomiktir


Bir işletmenin şirket olabilmesi için;
- Ortak sayısı en az iki olmalıdır
- Ortak bir amaca ulaşmak için kurulmalı,
- Ortak amaca ulaşmak için sözleşme yapılmalı,
- Ortak amaca ulaşmak için para, mal, emek gibi varlıkların sermaye olarak kurulması gerekir

Şirketlerin sınıflandırılması
1 Ticaret şirketleri ( TTK göre )

a) Şahıs şirketleri

- Kollektif şirketleri
- Adi komandit şirketleri

b) Sermaye şirketleri

- Anonim şirketleri
- Sermayesi paylaştırılmış komandit şirketler
- Limited şirketleri

2Diğer ortaklıklar

a) Kooperatifler
b) Adi ortaklıklar

Şahıs ve sermaye şirketlerinin karşılaştırılması

Kollektif şirketleri
En az iki gerçek kişi tarafından ticari bir işletmeyi belli bir ticaret unvanı altında işletmek üzere kurulan ortaklıklara kollektif şirket denir

Bu şirkette ortaklar, şirket borçlarından bütün malları ile zincirleme sorumludurlar Ancak bu sorumluluk, şirket mevcutlarının şirket borçlarına yetmediği zaman başlar, yani şirketten alacaklı olan kişi alacağını almak için önce şirkete başvurur Bu anda şirket mevcutları paraya çevirir Eğer mevcutlar borçları karşılamaz ise alacaklı, ortaklardan herhangi birine başvurmak suretiyle alacağının tamamını ondan alabilir

Kuruluş:
Kollektif şirketlerin kurula bilmesi için ortakların imzalarını taşıyan yazılı bir mukaveleye lüzum vardır Mukaveledeki imzalar notere Tasdik ettirilir Noterce Tasdik olunan mukavelenin ticaret siciline kayıt ve ilanından sonra şirket tüzel kişiliğini kazanmış olur

Yönetim:
Genel olarak bütün ortaklar şirketi yönetme hakkına sahiptirler Uygulamada ise bu iş mukavelede belirtildiği şekilde veya ortak çokluğunun isteklerine göre yapılır

Organları:
Kollektif şirketin organları denilince şirket ortakları ve yöneticileri akla gelmelidir

Sona ermesi:
Kendiliğinden, mahkeme kararı ile ve ortakların iradeleri ile 3 şekilde sona erer

Komandit şirketler
Şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya daha fazlası bütün varlıkları ile diğerleri koydukları kapital kadar sorumlu olduklarını gösteren mukavele ile gerçek ve tüzel kişileri ticari bir unvan altında birleştiren şirketlerekomandit şirket denir

Komandite ortakların mutlaka gerçek kişi olmaları gerekir Tüzel kişiler ancak komanditer ortak olabilirler
Kuruluş:
Komandite şirketin kuruluşu, kollektif şirketin kuruluşunun aynısıdır Ancak mukavelede şirketin komandit olduğu ile komandite ve komanditer ortakların isimleri, koydukları kapital ayrı ayrı gösterilir Mukavelede şirketin komandit olduğu belirtilmezse şirket kollektif sayılır Bu halde bütün ortakların sorumlulukları sınırsız ve zincirleme olur
Yönetim:
Komandit şirket, komandite ortaklar tarafından kollektif şirkette olduğu gibi yönetilir Komanditer ortaklar yılsonlarında kar veya zarardan paylarına düşene katılmakla beraber şirketin defter ve dosyalarını inceleyebilirler

Sona ermesi:
Kollektif şirketlerdeki gibidir


Anonim şirketler
Uzun vadeyi ve büyük kapitali gerektiren işlerin başarılması için bir unvan altında asıl sermayesi belli bir parayla bölünmüş, sınırlı sorumluluğa sahip şirketlere Anonim şirket denir

Ortakların sorumlulukları taahhüt ettikleri kapital payları (alacakları aksiyon ) ile sınırlıdır Bütün ortakların sorumlulukları böyle olduğuna göre şirketin sorumluluğu da mevcut mal ve hakları ile sınırlı olacaktır

Kuruluş:
Ticaret bakanlığından izin alınarak kurulan anonim şirketin esas sermayesi en az 5000 YTL ve paylara bölünmüştür

Yönetim:
Anonim şirketin yönetimi; genel yönetim ve denetim kurallarınca yapılır Bütün ortakların ( aksiyonerlerin ) katıldıkları toplantı genel kuruldur Genel kurul yılda en az 1 kere toplanarak yönetim ve denetim kurallarını seçer, aklar ve gerekirse görevine son verir Bunlardan başka şirket kapitalinin azaltılması, çoğaltılması veya şirketin sona erdirilmesi gibi kararlarda verir Yönetim kurulu esas mukavele ile veya genel kurulca en çok 3 yıl için seçilir ve 3 kişiden meydana gelir

Denetim kurulu, genel kurul tarafından en az 5 kişi olarak seçilir Seçilen deneticiler ortaklardan olduğu gibi dışarıdan da tayin olunabilir Denetim kurulu, her yıl şirketin gidişi ve hesapları hakkında genel kurula rapor verir


Sona ermesi:
Anonim şirketler aşağıda yazılı hallerde sona erer;
- Mukavelede yazılı müddetin sona ermesi ile,
- Şirketin amaca ulaşması ile veya amaca ulaşmanın imkânsız hale gelmesi,
- Şirket kapitalinin 3/2' sinin kaybolması ile,
- Ortak sayısının 5' ten aşağıya düşmesi ile,
- Şirketin diğer bir şirket ile birleşmesi ile,
- Genel kurulun dağılmaya karar vermesi ile,
- Mahkeme kararı ile,


Hisseli komandit şirketler
TTK' nun 475 maddesine göre sermayesi aylara bölünmüş komandit şirket sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan bir veya bir kaçı şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket, diğerleri anonim şirket ortağı gibi mesul olan şirket olarak tanımlanmıştır

Adi komandit şirketlerde olduğu gibi bu şirketlerde de iki eşit ortak bulunur Komandit şirketlerdeki gibi bir kısım ortakların sorumluluğu sınırsız, diğerlerinin koydukları sermaye ile sınırlıdır Ancak bu şirketin sermayesi paylara ayrılmış olup, sorumlulukları yatırdıkları sermaye ile sınırlı olan ortaklar kendilerine ait paylarını diledikleri takdirde devretmeye yetkilidirler Bu bakımdan bu şirketler kollektif şirkete benzerler

Kuruluş:
Anonim şirketlerin kuruluşunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığından izin alınması şart olduğu halde sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin kuruluşunda izin alınmasına gerek yoktur Şirketin kurulabilmesi için en az 5 kurucunun bulunması ve kuruculardan en az birisinin komandite olması gerekmektedir

Yönetimi:
Şirketi komandite ortaklar müşterek yönetir ve şirketin her türlü iş ve işlemlerinde temsil ederler Genel kurul, komanditer ortaklar arasında ya da dışarıdan bir ya da birden fazla denetçiyi en fazla üç yıl için seçer
Sona ermesi:
Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, sözleşmelerindeki fesih nedenlerinin tahakkuku ile sona ereler Şirket sözleşmesinde aksine hüküm bulunmayan hallerde anonim şirketlerin sona erme ve tasfiyesine ilişkin hükümler uygulanır
Limited şirketler
Sigortacılıktan başka kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik işlerle uğraşmak üzere en az iki, en çok elli gerçek ve tüzel kişi arasında yazılı bir mukaveleye dayanarak ve bir ticaret unvanı altında en az 500 YTL kapital ile kurulan ve ortaklarının sorumluluğu koymayı taahhüt ettikleri kapital kadar olan ortaklıklara Limited şirket denir

Ortaklar tarafından konulan kapital için aksiyon çıkarılmaz Limited şirketler sayesinde iki veya daha çok kişi arasında Anonim şirketlerdeki gibi sınırsız sorumluluğa bağlı olmadan sınırlı sorumlu ve küçük kapitalli şirketler kurulabilir
Kuruluşu:
Limited şirketlerin kuruluşu anonim şirketlerde olduğu gibidir Kapitalin tamamı taahhüt edilerek, mukavele ve diğer belgeler ticaret bakanlığına gönderilir
Yönetimi:
Limited şirketin yönetimi, genel kurul, müdürler ve deneticiler tarafından yapılır Genel kurul, yılda en az bir defa toplanır Bütün ortakların bulunduğu bu kurul şirket hakkında her türlü kara almaya yetkilidir
Şirketlerde birleşme:
Şirketlerin birleşmesi, iki ya da fazla şirketin kendilerini tasfiye ederek sona erdirip yeni bir şirket altında bir araya gelmesi veya birleşen şirketlerden birinin varlığını sürdürürken diğerlerinin kendini tasfiye etmesi suretiyle birleştirilme gerçekleştirilir
Birleşme şartları
1) Bileşen şirketler aynı aynı türden olmalıdır

2) Birleşme kararı alan şirketler ayrı ayrı oy birliği ile karar alıp, aldıkları kararları tescil ve ilan ettirmesi,

3) Birleşme kararı alındığı günden itibaren üç ay içerisinde alacaklılar tarafından itiraz edilmedikçe gerçekleşir

4) Birleşme kararı alan şirketin türü değiştirilecek ise yeni şirketin kuruluş formalitelerini yerine getirmesi şarttır

5) Birleşme kararı alan şirketler aralarında belirledikleri bilânçoyu ilan etmeye birleşme nedeniyle varlıkları sona eren şirketlerin borçlarının ne şekilde ödeneceklerine dair düzenleyecekleri beyannameler ile bilânçolarını ilan etmeye yükümlüdürler

Maliyet muhasebesi
Üretilen mal ve hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet giderlerini türleri, oluş yerleri ve ilgili oldukları mal ve hizmet türleri bakımından belirlenmesine ve izlenmesine olanak sağlayan bir hesaplama ve kaydetme sistemidir

Amaçları1) Mamul birim maliyetini hesaplamak

2) Maliye kontrolüne yardımcı olmak

3) Planlamaya yardımcı olmak

4) Fiyatın saptanmasına, Stokların değerlendirilmesine, faaliyet sonuçlarının çıkarılmasına ( kar-zarar belirlenmesine ) yardımcı olmak

Birim maliyetinin tespiti
Üretim dönemi sonunda kimi ürünlerin üretimi tamamlanır Bunlara mamul denir Kimi ürünlerin ise üretimi tamamlanmayabilir Bunlara yarımamul denir Birim maliyeti hesaplarken tamamlanmayan ürünlerde dikkate alınarak eşdeğer ürün maliyeti bulunur

Mamul satışı ile ilgili muhasebe kayıtları
ÖRNEK: Maliyet bedeli 8 YTL olan mamul peşin para ile % 18 KDV hariç 10 YTL' ye satılmıştır

____________/____________
620 Satılan mamul maliyeti 8
152 Mamuller 8
Mamul malı maliyet kaydı


___________/____________
100 Kasa 1180
600 Yurt içi satışlar 10
391 Hes KDV 180
Mamul malın satış kaydı

____________/____________
600 Yurt içi Satışlar 10
620 Satılan mamul mal 8 690 Dönem karı zararı 2
Dönem kar zararına devir
_________________________

ÖRNEK: Maliyet bedeli 100 YTL olan malı peşin fiyatına % 18 KDV dahil 177 YTL' sına satılmamıştır


____________/____________
620 Satılan mamul maliyeti 100 152 Mamuller 100
Mamul malı maliyet kaydı

____________/____________
100 Kasa 177
600 Yurt içi satışlar 150
391 Hes KDV 27
Mamul malın satış kaydı
___________/_____________
600 Yurt içi satışlar 150
620 Satılan mamul mal 100
690 Dönem karı zararı 50
Dönem kar -zararına devir