Belleğin Geliştirilmesi

Kümeleme ve bellek genişliği
Kısa süreli belleğin 7±2 formülüyle ifade ettiğimiz bir kapasitesi olduğunu daha önce söylemiştik Bu kapasiteyi arttırmak olanaksızdır Ne var ki kümeleme olayından yararlanarak her küme içine giren birimlerin sayısını arttırabiliriz Böylece kısa süreli bellek 7 birimlik bir kapasitede kalsa bile her birimin içeriği daha karmaşık ilişkilerin bulunduğu bir küme oluşturur Daha önce verdiğimiz örneği hatırlayın: 145319231989 dizisi 12 rakamdan oluşmakta ve kısa süreli belleğin kapasitesini aşmaktadır Fakat diziyi 1453,1923,1989 biçiminde kümeleyince 3 birimlik bir dizi haline getirmiş oluruz Bu durumda kısa süreli bellek tüm kapasitesine erişmek için yukarıdaki türden 4 veya 5 küme daha alabilir Gördüğünüz gibi sonuçta belleğin birim kapasitesi sabit kalırken birimleri kapasiteleri artar Kendi içinde karmaşık ilişkiler bulunduran her küme bir birim olarak algılanır
Bireyler kendi özel düzenlerine geliştirerek sayıları kümelemeyi öğrenebilirler ABD de yapılan bir araştırma SF harfleriyle belirtilen bir kişinin kendine göre bir kümeleme düzeni geliştirerek 79 sayılık bir diziyi bir duyuşta belleyebildiğini ortaya koymuştur Kendisi koşucu olduğu için SF sayıları bir birimlik koşu sürelerine bölmüş ve 4 sayılık her süreyi bir birim olarak bellemiş daha sonra kümeleri de kendi içinde üst kümelere koyarak bir yapı oluşturmuştur Önce üst kümeleri hatırlayan SF daha sonra her kümenin içini hatırlamaktadır
Hayal Etme (İmgeleme) ve Kodlama
Hayal etme yoluyla hatırlamayı kolaylaştırmak mümkündür Hatırlamayı kolaylaştırmak için hatırlanacak bilgiyi veya olayı kodlama sırasında belleğe yardımcı olacak bir düzenleme kullanmak gerekir Herkes kendine göre belleğe yardımcı bir düzen geliştirebilir Ancak en çok kullanılan 2 türü vardır 1: yer çağrışımlı yöntem 2: anahtar kelime yöntemi
Yer çağrışımlı yöntem iyi bilinen bir yerle öğrenilecek bilgi arasında bir çağrışım kurmayı gerektirir Şöyle bir örnekle yer çağrışımlı yöntemi açıklayalım Bir toplulukta konuşma yapacaksanız ve yapacağınız konuşmada 8 temel düşünceyi ifade etmeye karar vermiş bulunuyorsunuz Düşüncelerimizin sırasına hatırlamak için önemli çünkü bu düşünceleri ancak belirli bir sırada verdiğinizde dinleyicilerin anlamlı bir sonuca ulaşabileceğini düşünüyorsunuz Yer çağrışımlı yöntemi kullanmaya karar veriyorsunuz
İyi bildiğiniz bir yeri örneğin kendi evinizi belleğe yardımcı düzen olarak kullanmak istiyorsunuz Hayalinizden evinizin dış kapısına giriyorsunuz İyi bildiğiniz her yere konuşmadan kullanacağınız düşüncelerin birini koyuyorsunuz Dış kapıya ilk fikri misafir odasının kapısına 2 fikri misafir odasındaki TV ye 3 fikri odadaki koltukların her birine birer fikir bırakarak mutfağa geliyorsunuz ve mutfağın kapısına ve buzdolabına birer fikir bıraktıktan sonra listenizi tamamlamış oluyorsunuz Böylece iyi bildiğiniz bir bölgeyle konuşmada kullanacağınız fikirleri çağrışım haline getirmiş oldunuz
Anahtar kelime yöntemi yeni bir yabancı dil öğrenilirken sık sık başvurulan belleğe yardımcı bir yöntemdir Öğrenilmek istenen dildeki bir kelimenin anlamıyla Türkçe bir kelime arasında hayali bir ilişki kurulur Türkçe kelime her düşünüldüğünde bu hayal akla geleceğinden yeni dildeki kelimeyi hatırlatır
Örneğin İngilizce beer (bira) kelimesi Türkçe ‘bir’kelimesine benzer biçimde söyleniyor diye düşünüyor ve ‘bira fıçısı’ biçiminde yazılmış ‘1’rakamını hayal ediyorsunuz Anahtar kelime Türkçe ‘1’ rakamı olur Anahtar kelimenin söylenişi İngilizce kelimenin söyleniş biçimini size hatırlatır Hayal etme yoluyla da İngilizce kelimenin anlamı aklınıza gelir Yabancı dilde yeni kelimeler öğrenirken bu yöntemi kullanabiliriz
Ayrıntılama ve Kodlama
Ne kadar ayrıntılara gidilerek öğrenilirse bilginin o kadar daha rahat hatırlanacağını daha önce görmüştük En iyi ayrıntılama öğrenilecek bilgi yada olayla ilgili sorular sorarak sorularla ilişkili ayrıntıları bellemekle olur
Örneğin İstanbul’daki köPage Rankü altı çocuklarıyla ilgili bir konunun incelediğimizi düşünün Çocukların köPage Rankü altında kalmasına yol açan nedenleri ilişkin sorular sorabildiğiniz gibi ayrıca köPage Rankü altı çocuklarının İstanbul’u nasıl etkilediği ile ilgili sorularda sorabilirsiniz Bu çocuklar Türkiye’nin neresinden geliyor? Ana babaları dindar olma dereceleriyle çocuklarını sahipsiz bırakmaları arasında bir ilişki var mı ? İstanbul belediyesi ve valilik çocuklara gözden çıkarmış bir biçimde mi davranıyor, yoksa onlara sahip çıkıyor mu?
İncelediğiniz olayın sebep ve sonuçlarıyla ilgili sorular sordukça ayrıntılama yapmış olursunuz Ve öğrendiğiniz her ayrıntı bir ara-bul-geriye getir ipucu olarak belleğe yerleşir
Bağlam

Bir konu belirli bir yerde belirli saatlerde belirli bir süre için öğreniliyorsa o konu en iyi yine aynı koşullar altında hatırlanır Bu demektir ki her dersin sınavı o sınıfta aynı saatte aynı öğretmen tarafından verilirse en yüksek başarı elde edilir Ne var ki değişik nedenlerle bu olanak her zaman sağlanmaz Örneğin üniversiteye giriş sınavı sizin daha önce bulunmadığınız şehirlerde hiç gitmediğiniz okulların dershane veya salonlarında yapılmak zorundadır
Örgütleme (organize etme)
Öğrenme aşamasında öğrenilecek bilgiyi size anlamlı gelecek biçimde örgütlemektir Öğrenmekte olduğunuz bilgiyi size bir anlam ifade edecek şekilde yapılandırır ve konuları alt ve üst düzeylere yerleştirerek bir mertebeleme oluşturursanız bilgiyi hatırlamanız daha kolay olur
Ara-bul-geriye getir için alıştırma yapma

Bir bilgiyi kodlarken onu nasıl arayıp-bulup-geriye getireceğinizi planlar ara-bul-geriye getir ip uçlarını açık seçik belirterek alıştırma yaparsanız hatırlamanız o kadar kolaylaşır Örneğin sınav için bir derse çalışıyorsunuz Sınav 120 sayfalık bir konuyu kapsıyor Çalışmak için 3 gününüz var Bu üç günde 120 sayfayı belki 4 defa okuyabilirsiniz Ancak bunun size pek bir yararı olmayacaktır
Şöyle bir çalışma tarzı size daha yararlı olur İlk aşamada konunun tümünü kısaca gözden geçirin ve belli başlı temel ana başlıkları öğrenin Örneğin bellek konusundaki kısa süreli bellek, uzun süreli bellek olmak üzere 2 temel grup var Her temel konu kodlama, depolama ve ara-bul-geriye getir olmak üzere alt başlıklara bölünmüş Alt başlıkların altında da kısa süreli bellek kapasitesi görsel kodlama , işitsel kodlama gibi daha ayrıntılı düzeylerde kavramlar var
Değişik aşamalarda sorular hazırlarken sınavda sorulabilen türden sorular hazırlarsanız o dersten alacağınız not mutlaka yükselir En iyi çalışama yöntemi öğrenme anında ara-bul-geriye getir ip uçlarını göz önünde tutarak tekrar etmektir
Altı aşamalı bellek geliştirme yöntemi

Yöntemin altı adımı şöyledir:
Aşama 1 Gözden geçirin Öğrenmek istediğiniz malzemeyi gözden geçirerek malzemenin nasıl düzenlendiğini anlamaya çalışın Zamanınız varsa konunun ana hatlarını düzenleyerek kendi kelimelerinizle kısaca yazın Daha sonraki aşamalarda okuduğunuz bilginin düzenlediğiniz özetin neresinde yer aldığına sürekli hatırınızda tutun Daha önce söylediğimiz gibi öğrenmekte olduğunuz bilgileri örgütlemenin belleğe büyük yardımı olur Örgütleyerek organize bir biçimde konuyu çalışarak daha ilk adımda belleğinize büyük bir yardım sağlamış olursunuz
Aşama 2 Soru hazırlayın Örgütlediğiniz her konu bölümüyle ilgili sizin için anlamlı ve öğretmeninizin sorma olasılığı yüksek olan sorular hazırlayın
Aşama 3 Okuyun Hazırladığınız sorulara cevap ararcasına elinizdeki metni okuyun
Aşama 4 İlişkiler kurun Soruları cevapladıkça bölümler arasında ne gibi bir ilişki olduğunu anlamaya çalışın Metni yazan kişi belirli bir plan çerçevesinde bir dizi düşünceyi anlamlı bir biçimde anlatmaya çalışmış o yazarın kafasındaki planı keşfetmeye çalışın “konuların birbiriyle ilişkisi nasıl kurulmuş?” “konu tümüyle mantıksal bir bütün oluşturuyor mu?” Bu sorulara cevap bulmaya çabalayın
Aşama 5 Tekrar edin Her bölümü bitirince birkaç kere tekrar edin ve o bölümde hatırlamakta zorluk çektiğiniz kavramların farkına varın ve özellikle o kavramları gözden geçirin
Aşama 6 Yeniden gözden geçirin Konunun tümünü yeniden gözden geçirin ve yukarıdaki her adıma tam anlamıyla yapıp yapmadığınızı saptamaya çalışın O aşamada konunun temel bölümlerini ve her bölümdeki ana kavramları zorluk çekmeden hatırlayabilmeniz gerekir
Bu yöntem örgütleme, ayrıntılama ve ara-bul-geriye getir için alıştırma yapma ilkelerini kullanır Altı aşamalı bu yöntem okullarda ve diğer eğitim kurumlarında öğrenilmesi gereken değişik konular için başarıyla kullanılabilir