Edmond Halley

Londra, Haggerston'da doğdu Aynı adı taşıyan babası Edmond Halley zengin bir sabun yapımcısı idi Çocukken matematik ile çok ilgiliydi İlk olarak St Paul's School'da okudu, 1673'ten itibaren Oxford'daki The Queen's College'a devam etti Bu sıralarda 17 yaşındaydı Daha öğrenci iken güneş sistemi ve güneş lekeleri ile ilgili makaleler yayımladı 1675'te Kraliyet astronomu Flamsteed'in yanında çalışmaya başladı ve hem Oxford hem de Greenwich'deki gözlemlerde ona yardımcı oldu Merkür'ün tutulmasını gözlemledi


1676 yılında, bitirme sınavlarına girmeden Oxford Üniversitesi'ni bıraktı[1] Güney yarıküre yıldızlarını incelemek amacı ile güney Atlas Okyanusu adalarından St Helena'ya gitti Kasım 1678'de İngiltere'ye geri döndü Ertesi yıl, 341 güney yıldızının ayrıntılarını içeren Catalogus Stellarum Australium adlı eseri yayımladı Yıldız haritası'na yaptığı bu katkılar onun Tycho Brahe ile karşılaştırılacak kadar ünlenmesine yol açtı Oxford'dan diplomasını aldı ve Kraliyet Cemiyeti üyeliğine (Fellow of the Royal Society) seçildi


1686'da seyahatinin ikinci bölümünü yayımladı Bu bölümde alize rüzgarları ve muson yağmurlarını konu alan bir makale ve harita yer alıyordu Burada güneş ısısının dünya atmosferinin hareketlerindeki etkisini gösterdi Aynı zamanda barometrik basınç ile deniz seviyesinden yükseklik arasında bir ilişki olduğunu da gösterdi Haritaları, yeni gelişmekte olan, bilgiyi görselleştirme tekniklerine önemli katkı sağladı


1682'de Mary Tooke ile evlendi ve Islington'a yerleşti Zamanının büyük kısmını ay gözlemleri ile geçirmesine rağmen yer çekimi ile de ilgilendi Kepler'in gezegensel hareket yasaları'nın kanıtlanması kafasını kurcalayan bir problem idi Ağustos 1684'te Cambridge Üniversitesi'nde Isaac Newton ile bunu tartışmak üzere buluştu Newton problemi çözmüş ama çözümü yayımlamamıştı Halley onu yayımlamaya ikna etti Newton Philosophiae Naturalis Principia Mathematicayı (1687) yazdı ve Halley'in parası ile yayımladı Yaptığı birçok katkının yanında Newton'u Principiayı yazmaya ikna etmesi ve masraflarını ödeyerek yayımlanmasını sağlaması, birçokları tarafından bilime yaptığı en büyük katkı sayılmaktadır[2]


1693'te nüfus kayıtlarının düzenliliğiyle tanınan Alman-Polonya kenti Breslau'nun (Wroclaw) ölüm yaşı kayıtlarını analiz ettiği bir makale yayımladı Bu makale, İngiliz hükümetine hayat sigortası fiyatlarını alıcının yaşına bağlı olarak ayarlama imkânı verdi Halley'nin çalışmaları aktüeryanın gelişimine büyük katkıda bulundu John Graunt'ın daha ilkel çalışmalarından sonra gelen Breslau hayat tablosu, demografi tarihinde önemli bir olay olarak değerlendirilmektedir


1690'da uzun süre su altında kalabilen ve sualtı araştırmaları için penceresi bulunan bir araç olan dalma çanının planlarını tamamladı Halley'in dalma çanında hava, yüzeyden gönderilen ağırlık bağlanmış varillerle sağlanıyordu


1698'de Dünya manyetizmasını kapsamlı olarak incelemek amacı ile HMS Paramore adlı geminin komutasına getirildi Bu görevi, Atlas Okyanusu'nda iki sene süren ve 52° kuzey ilâ 52° güney enlemlerine uzanan bir yolculukla tamamladı Sonuçlar Pusula Sapmasının Genel Haritası (General Chart of the Variation of the Compass) (1701) adlı kitapta yayımlandı Bu, türünün ilk haritası ve isogonlar (ya da halley çizgileri) içeren ilk haritaydı


Kasım 1703'te Oxford Üniversitesi'nde geometri profesörlüğüne getirildi ve 1710'da fahri hukuk doktoru ünvanı aldı 1705'te tarihsel astronomi yöntemlerine dayanarak 1406, 1531 ve 1697'de görülen kuyruklu yıldızların farklı değil tek bir kuyruklu yıldız olduğunu ve bu yıldızın 1758'de geri döneceğini öne sürdüğü Synopsis Astronomia Cometicae'yi yayımladı Kuyruklu yıldız hesaplanan tarihte geri döndüğünde Halley Kuyruklu Yıldızı olarak anılmaya başlandı


1716'da Halley, Venüs'ün Güneş'in önünden geçiş süresinin hassas bir şekilde ölçülerek Dünya ile Güneş arasındaki uzaklığın hesaplanmasını önerdi 1718'de kendi astrometrik hesaplarını eski Yunanlılarınki ile karşılaştırarak "sabit" yıldızların hareket ettiklerini keşfetti


1720'de John Flamsteed'in varisi olarak ölümüne kadar sürdüreceği Kraliyet Astronomu görevine getirildi Londra'nın güneydoğusunda bulunan Lee'deki St Margaret's Kilisesi'nde defnedildi


1692'de Halley içi boş Dünya fikrini ortaya attı Bu fikre göre Dünya 800 km kalınlığında bir kabuktan, eşmerkezli iki iç kabuktan ve en içte yaklaşık Venüs, Mars ve Merkür'ün çaplarında bir çekirdekten oluşuyordu Bu iki kabuk atmosfer tarafından birbirinden ayrılıyordu ve her birinin ayrı manyetik kutupları vardı Küreler değişik süratlerde hareket ediyordu Halley bu düzeni anormal pusula ölçümlerini açıklamak için ortaya attı İçerideki atmosferi ışık saçan bir şekilde hayal etmişti ve kaçan gazların kutup ışıkları'nı oluşturduğuna inanmıştı


Principia'nın ortaya çıkmasında Halley'in katkısı büyüktür O sıralarda gezegenlerin elips şeklinde yörüngeler izlediği biliniyor ama nedeni bilinmiyordu Halley, iki bilimadamı (Robert Hooke ve Sir Christopher Wren) ile bu konuda iddiaya girdi ve konu ile ilgili bilgi almak üzere Isaac Newton'a başvurdu Bu buluşma hakkındaki bilgileri Newton'un sırdaşı Abraham DeMoivre'ın notlarından öğreniyoruz


Sorunun temeli matematiğin ters kare yasası ile ilgilidir Newton, Halley'e bunu hesapladığını söyler ama hesaplarını bulamaz Halley'in ısrarları üzerine problemi tekrar çözer ve iki yıl inzivaya çekilerek şaheseri Principia'yı tamamlar Halley'in katkısı Principia'yı yazması için Newton'a baskı yapmak ile sınırlı kalmaz Maddi durumu çok iyi olmamasına rağmen kitabın basım masraflarını karşılar ve Newton ile bazı bilimadamları arasında çıkan anlaşmazlıklarda arabuluculuk yapar


Halley adını taşıyan kuyrukluyıldız sanılanın aksine Edmund Halley tarafından keşfedilmemiştir Halley, sadece 1406, 1531, 1697 yılında başkaları tarafından gözlemlenen kuyrukluyıldızların aslında tek ve aynı kuyrukluyıldız olduğunu anlamış ve 1758 yılında geri döneceğini tahmin etmişti Kuyrukluyıldız geri döndüğünde Halley hayatta değildi ama astromomi dünyası tarafından Halley Kuyrukluyıldızı olarak anılıyordu