Ekvador

Güney Amerikanın kuzeybatı kıyısında yer alan bir devlet Kuzeyinde Amerika'nın güney yarısını oluşturan kıta Pasifik Okyanusu'nun doğusunda, Atlantik Okyanusu'nun batısında, Kuzey Amerika'nın güneyinde ve Antarktika'nın kuzeyinde bulunur

Kolombiya, doğu ve güneyinde

Peru, batısında ise Büyük Okyanus yer alır Peru Cumhuriyeti Güney Amerikanın batı kıyısında 0°3-18°24 güney enlemleri ve 69°55-81°21 batı boylamları arasında yer alan ve kuzeybatısında Ekvador, kuzeydoğusunda Kolombiya, doğusunda Brezilya ve Bolivya, güneyinde Şili ve batısında Pasifik Okyanusu ile çevrili bağımsız bir Lâtin Amerika ülkesi

Büyük Okyanus kıyılarına yaklaşık 1000 km mesâfedeki BÜYÜK OKYANUS Alm Pazifischer Ozean (m), Pazifik (m), Fr Ocean Pacifique (m), İng Pacific Ocean Dünyâdaki okyanusların en büyüğü Kuzey kutbundan güney kutbuna kadar uzanan Büyük Okyanus, Asya kıtasının ve Avustralyanın doğu sınırları ile Amerika kıtasının batı kıyıları tarafından çevrilmiştir 166000000 km2 olan yüzölçümü, kıyı denizleriyle berâber 180130000 km2yi bulur Bu rakam dünyâdaki sularla kaplı sahanın yaklaşık yarısını teşkil eder

Galapagos adalar topluluğu da Ekvadora âittir Ülke topraklarının genişliği kuzey-güney doğrultusunda 720 km, doğu-batı doğrultusunda ise 640 kilometredirTârihiOn beşinci asrın ilk yarısında, dağlık bölgelerdeki beş yerli kültürü ile, kıyıdaki iki yerli kültürü birleşerek Quito Krâliyeti kuruldu Burası daha sonra İnkalar tarafından işgâl edildi Quito mühim bir İnka şehri hâline geldi 1531 senesinde İspanyol Galapagos Adaları - Büyük Okyanus`unun batısında Ekvador`a bağlı takımadalar

Francisco Pizarro bugünkü Ekvador kıyılarına ayak bastı Burayı fetheden İspanyollar, sömürgeleri olarak Lima genel vâliliğine bağladılar Resim:Francisco PizarrojpegFrancisco Pizarro

Latin Amerika bağımsızlık savaşlarında Simon Bolivar ve Jose Antonia de Sucre liderliğinde Ekvadorun bağımsızlığı için mücâdele eden halk, 1822de İspanyol sömürgesi olmaktan kurtuldu 1830 senesine kadar kendisi gibi yeni bağımsızlığına kavuşan Venezuella ve Kolombiya ile berâber Büyük Kolombiya Devletini meydana getirdiler 13 Mayıs 1830da Ekvador kendi bağımsızlığını îlân etti 1832de Galapogos Adaları tamâmen Ekvadora geçti Çeşitli karışıklıklar ve sınır anlaşmazlıklarından doğan savaşlar ülkeye istikrâr kazandırmadı 1941-1942 yıllarında meydana gelen bir sınır anlaşmazlığı savaş netîcesinde, topraklarının yaklaşık yarısını kaybetti Ekvadorun temel gâyesi o zaman kaybettiği toprakları elde etmekti 1963te yapılan ihtilalle bir cunta kuruldu 1966da yeni bir askerî darbe oldu 1968de başkan seçilen JM Valisco anayasayı kaldırarak ülkeyi diktatörlükle idâre etmeye başladı 1972de o da devrildi Ülke sivil idâreye ancak 1978 yılında kavuşabildi Halen sivil hükûmet başta bulunmaktadırFizikî YapıAnd Dağları, kuzey-güney istikametinde ülkeden geçer Sıradağların batısı alçak kıyı bölgesidir Costa adı verilen kıyı bölgesi, yer yer alçak ve bataklık veya tepe ve kuşak teşkil eden dağlık bölgelerden meydana gelir


And Dağlarının Ekvadordan kalan kısmının teşkil ettiği dağlık bölgeye Sierra bölgesi denir Doğu ve batı dağları arasında yüksek platolar bulunur Bâzı coğrafyacılar bu dağları iki parelel zincire benzetirler Ekvador Andlarının bâzı zirveleri kıtadaki en yüksek tepeler arasındadır Eskiden bu bölge volkanikti Bu volkanik dağlar arasında Chimboraze (6850 m), Tungurahua (5500 m), Cotopaxi (6440 m, dünyâdaki en yüksek faal volkandır) ve Sangay (5810 m) gibi dağlar yer alır Bu volkanik bölgede pekçok kaplıca ve mineral kaynak vardır Andların güney bölümü ile Kolombiya arasında en alçak geçit bulunur Arâzi sulak ve nehirlerin olmasına rağmen pek azı taşımacılığa elverişlidir Güney Amerikanın Büyük Okyanus (Pasifik) kıyılarının ve Ekvadorun en mühim nehir şebekesi Guayas ve kollarından meydana gelir Bu nehir Büyük Okyanus kıyıları boyunca güneye akan Guayaquil akıntısına karışır Emeraldes Nehri daha küçük olup, kuzeye doğru pasifik istikâmetinde akar Latin Amerika Latin dilleri konuşan Amerika kıtası ülkelerine ve çevresine işaret eder Diğer bir deyişle bu bölgenin Anglo-Amerikan ve Germen dilleri konuşan bölgeler ile zıtlık oluşturduğu da söylenir

Amazonun kollarından olan Nepo ve bunun kolları ise kaynağını And içlerinden ve doğudaki dağlık bölgeden alır Pekçok küçük göl vardır Fakat en mühimi SadedirİklimiKıyıdaki düz bölgeler, sıcak ve rutûbetli olup, sıcaklık 24°C-30°C arasında değişir Guayaquilin batısı sıcak ve kuraktır İç bölgelerde sıcaklık 32°C, yüksek platolarda 10°Cdir Dağların etek kısımlarında yatağan karlar vardır (2310-2772 m) arasında değişen And Dağları arasındaki düz bölgelerde iklim serin bir bahar havası niteliğinde olup, ahâlinin çoğu burada yaşar Buralarda bütün sene boyunca sıcaklık pek az değişir İki mevsim vardır: Aralıktan mayısa kadar yağışlı geçen mevsim ve hazirandan kasıma kadar süren kurak mevsimTabiî KaynaklarıYüksek And Platoları ve ülkenin Pasifik kıyılarındaki bölgeler hâriç, çok orman vardır Umûmî olarak ormanlık bölge denizden başlayıp, 3000 m yüksekliğe kadar devâm eder Bu ormanlık bölgelerde çok çeşitli ağaçlar bulunur En mühimlerinden birisi, hafifliği ve mukâvemeti sebebiyle talep gören balsa ağacıdır Jeolojik şartlar ekvatordaki mineral kaynakların çokluğunu gösteriyorsa da, bu kaynaklar bakımından Ekvador pek zengin sayılmaz Petrol, sülfür, altın, ticâret bakımından mânâ ifâde eden kaynaklar arasında yer alırNüfus ve Sosyal HayatNüfûsu, Amerindolar (yerli halk) ile melezler meydana getirir Azınlık olarak zenciler de bulunur Nüfus yoğunluğu dağlık bölge (Sierra) ve kıyı bölgesinin (Costa) bâzı yerlerinde fazladır Kızılderili olan yerli halk yüksek bölgelerde tarımla uğraşırlar Doğu bölgelerde göçebe olarak yaşayanlar da vardır Doğudaki balta girmemiş ormanlarda yaşayan Jivarolar ile Saparoslar hakkında iyi bir inceleme yoktur Nüfûsun % 27si Kızılderilidir, % 54ü melezdir İspanyollar % 8 gibi bir azınlığa sâhip olmalarına rağmen ülke hâkimiyeti ellerindedir Nüfûsun büyük bir kısmı dağlarda yaşar Doğu kısımlarla alçak yerlerde nüfus azdır Resmî dili İspanyolcadır İlköğretim 6-12 yaşları arasında mecbûri olmasına rağmen bu kânun genellikle tatbik edilmemektedir Ülkede okuma-yazma oranı yüksektir Dört adet üniversitesi mevcuttur Bunlar Quito, Quayaguil, Cuenca ve Lojadadır


Ekvador halkı Hıristiyan olup, Katolik mezhebine bağlıdır Ülkede 1904 senesinden beri kilise devletten ayrıdır Önemli şehirleri; başkenti Quito, Guayaquil, CuencadırSiyâsî HayatHükûmet şekilleri, ABD ve Latin Amerikaya benzer Bağımsızlıklarını kazandıklarından beri on altıncı defâ siyâsî hayat değişmesine rağmen 1967 anayasası da asılda pek değişiklik getirmemiştir Târihine bakılacak olursa, Ekvador Cumhûriyetinin politik tekâmülü anayasa değişiklikleriyle düzelecek bir halde değildir


Millî hükûmet: Kuvvetlerin ayrılığı prensibine uyulur Oy verme hakkına sâhip olanlar tarafından 4 sene iş başında kalacak şekilde bir başbakan seçilir Bu başbakan bir daha seçilemez Bakanlar kurulu âzâları 2 sene müddetle seçilir Her il, en az iki âzâ seçer Her bir âzâ 80000 kişiyi temsil eder Dört sene müddetince iş başında kalacak şekilde her ilden iki senatör seçilir Buna ilâve olarak *****lı kuvvetlerden, üniversitelerden kıyı bölgelerindeki zirâat alanlarından ve "Sierra"lardan da toplamı 15 kişiyi tutacak kadar senatör seçilir Bu fonksiyonel temsiliyet sistemi birkaç anayasa değişikliğiyle berâber sürmüş olup, bunun başka bir memlekette benzeri yokturEkonomiZirâat başlıca geçim kaynağıdır Kıyıdaki alçak nehir yataklarında tropikal nebatlar yetişirken, yüksek nehir yataklarında, iç bölgelerdeki dağ yamaçlarında ise meyve ve sebzecilik ehemmiyet kazanır % 74,1i ormanlık, % 4,5u tarıma elverişli olup, geri kalan kısmı tarıma elverişsizdir Ana üretim maddesi kakaodur 1920den beri kakaonun hastalıkla mücâdelesinin zor olması, pekçok zirâatçiyi muz, kahve, pirinç vs yetiştirmek zorunda bırakmıştır Yılda 20 bin tonu geçen kakao üretimi vardır Bunun ekserisi ihraç edilir Dünyâda muz üretimi yapan ülkelerin başında Ekvador gelmektedir Pirinç, şeker, tütün, mısır, patates ve diğer sebzelerle, portakal, limon, ananas gibi meyveler üretilir Zirâatin dörtte birini teşkil eden Tagua fındığından başka, ormanlardan elde edilen maddeler arasında kapak lifi, kırmızı hindmeşesi (tanik asit elde edilir) ve pek az da kauçuk yer alır Hayvancılık önemlidir 1923 ve 1948 târihlerinde, Santa Elena Yarımadasında çıkan petrol, ülkenin ihtiyâcını karşıladığı gibi, önemli bir bölümü de ihrâç edilmektedir İkinci Dünyâ Savaşı sırasında altın çok çıkmıştır Bugün eski ehemmiyetini kaybetmiştir Altınla berâber, bakır, gümüş ve kurşun da elde ediliyorsa da pek önemli değildir Yılda 30000 ton sülfür üretilir Santa Elena Yarımadasında mutfak tuzu çıkarılır Endüstri malları olarak tekstil, ilâç, kimyevî maddeler, süs eşyâları, konfeksiyonculuk, bisküvi, kauçuk mâmulleri, selülozik maddeler ve çimento sıralanabilir Bunların yanında şeker, ayakkabıcılık, mobilya sanâyii, konservecilik, yemeklik yağlar, zımpara tozu, domuz yağı sayılabilir *****, tütün, tuz ve kibrit hükûmet tekelindedir Ekvador petrol ihraç eden ülkelerin meydana getirdiği OPECin tam üyeleri arasına girmiştir