Talmud

Talmud Yahudilikte, Tevrattan sonra mukaddes olarak kabul edilen kitap Talmud "nizam, öğrenim" gibi mânâlara gelmektedir Musevilik'te önceleri Sözlü Tevrat olan Tora Şebealpe daha sonraları Mişna ismiyle yazılı hale getirilmiştir Allah'ın İsrailoğulları'na Musa Peygamber aracılığıyla bildirdiği din kurallarının bütünü Tektanrıcı büyük dinlerin en eskisi Musevîliktir Bu dine inanlara Yahudi denir İsrailoğulları Milattan 2 bin yıl önce Filistin'e yerleşmişlerdi Birkaç kabileye ayrıldılar Bunlardan Yahuda kabilesi sonradan ülkenin bütününü egemenliği altına aldı Bu kabilenin adından türeyen Yahudilik ve Yahudi sözcükleri, sonradan Musevîlik ve Musevi sözcükleriyle karşılandı

Mişna temel olarak Musevi Medeni ve Ceza hukuku olarak tanımlanabilir daha sonraları Hahamlarca Mişna'nın daha derinlemesine açıklamaları yapılmış ve buna Mişna משנה: Yahudilikde Medeni ve Ceza Hukuk'u olan Talmud'un ilk bölümü Sözlü kanunlar ilk defa olarak Haham Yehuda HaNasi tarafından derlenmiş ve Mişna (משנה) adı verilmiştir Mişna İbranice Şana kökünden gelir bu tekrarlayarak belleme anlamındadır İbranice olarak kaleme alınmıştır

Gemara adı verilmiştirMişnaSözlü kanunlar ilk defa olarak Gemara (גמרא): Talmud'un ikinci bölümü

Rabi Yehuda HaNasi tarafından derlenmiş ve Jehuda HaNasi (yahut Judah ha-Nasi, Yehudah haNasi) Yahudi tarihinin en muhim şahsiyetlerindendir Miladi ikinci asirda Roma í?mparatorluğu döneminde yaşamistir

Mişna (משנה) adı verilmiştir Mişna İbranice Şana kökünden gelir bu tekrarlayarak belleme anlamındadır İbranice olarak kaleme alınmıştır


Mişna 6 Bölümden oluşmaktadır bunlara İbranice (''sedarim'', tekili ''seder'' סדר) denir Bu altı bölümden her biri kendi aralarında 7 ila 12 alt bölüme ayrılır bu her alt bölüme de İbranice ''masehtot'' (tekili ''masehet'' מסכת) denmektedir Mişnada Toplam 63 altbölüm bulunmaktadır Bunlar:

Birinci Bölüm: ''Mişna משנה: Yahudilikde Medeni ve Ceza Hukuk'u olan Talmud'un ilk bölümü Sözlü kanunlar ilk defa olarak Haham Yehuda HaNasi tarafından derlenmiş ve Mişna (משנה) adı verilmiştir Mişna İbranice Şana kökünden gelir bu tekrarlayarak belleme anlamındadır İbranice olarak kaleme alınmıştır

Zeraim'' ("Tohumlar") 11 alt bölümden oluşur Tarımla ilgili kanunlar ve

Kohen, Levi, Fakir ve Hastaların payları ile ilgili bölüm
İkinci Bölüm: '' Moed'' ("Kutsal Günler") 12 alt bölümden oluşur Yahudi Takvimi, Bayramlar ve bunlarla ilgili hükümler
Üçüncü Bölüm: '' Naşim'' ("Kadınlar") 7 alt bölümden oluşur Evlenme, boşanma kadın erkek ilişkileri ve Nazirlik ile ilgili hükümler
Dördüncü Bölüm: '' Nezikin'' ("Zararlar") 10 alt bölümden oluşur Yahudi Ceza ve Medeni Hukuku ve Mahkemeler üzerinedir
Beşinci Bölüm: '' Kodşim'' ("Kutsal Şeyler") 11 alt bölümden oluşur Tapınakdaki kurban törenleri ve yenmesi yasak ve mübah olan yiyecekler hakkındadır
Altıncı Bölüm: '' Taharot'' ("Temizlik, Arılık") 12 alt bölümden oluşur Arınma ritüellerini ve kanunlarını hakkındadır


Biçim ve Üslubu

Mişna biçimi genellikle iki din bilgesininsoru cevabı biçimindedir Soru sorana ''makşan'' cevaplayana ise ''tartzan'' denir Bu fikir alışverişi de Gemaranın yapıtaşlarını oluşturur


Mişna metni yaklaşık MÖ 100 ile MS200 yıllarında yaşamış hahamların deyişlerini


içermektedir Bu hahamlara Tanaim, "öğretmenler" denir Bu gruba Rabi Şimon Ben


Zakay, Rabi Şimon Bar Yohay, Rabi Akiva ve Rabi Yehuda HaNasi gibi büyükler hahamlar dahildir

GemaraBundan yaklaşık 300 yıl kadar sonra Babilde ve İsrailde Büyük Hahamlar Komitesi toplanmış ve Mişnanın analizini yapmışlardır Bu analize '' Gemara'' (גמרא) adı verilir Ki bu da Tamamlama anlamına gelir Talmud Aramice olarak kaleme alınmıştır


Gemara metnini oluşturan Hahamlara Amoraim, "açıklayıcılar, ya da "yorumcular" denir Bu gruba Rav Aşi, Rav Yohanan dahildir


Gemara, Mişnanın 63 alt bölümünden sadece 37 tanesinin analizini yapmıştır bunlar:

Birinci Kısım: '' Zeraim'' ("Tohumlar") 1 alt bölümden oluşur
Berahot
İkinci Kısım: '' Moed'' ("Kutsal Günler") 11 alt bölümden oluşur
Şabat
Eruvin
Pesahim
Şekalim
Yoma
Suka
Beitsa
Roşaşana
Taanit
Megilla
Moed Katan
Üçüncü Bölüm: '' Naşim'' ("Kadınlar") 7 alt bölümden oluşur
Hagiga
Yevamot
Ketubot
Nedarim
Nazir
Sota
Gitin
Dördüncü Bölüm: '' Nezikin'' ("Zararlar") 8 alt bölümden oluşur
Kiduşin
Bava Kama
Bava Metsia
Bava Basra
Sanhedrin
Makat
Şevuot
Avoda Zara
Beşinci Bölüm: '' Kodşim'' ("Kutsal Şeyler") 9 alt bölümden oluşur
Horayot
Zevahim
Menahot
Hulin
Behorot
Erhin
Temura
Keritut
Melia
Altıncı Bölüm: '' Taharot'' ("Temizlik, Arılık") 1 alt bölümden oluşur
NidaAgadaTalmudun içinde yer alan detaylı ve anlaşılması zor açıklamaları ve analizleri daha eğlenceli hale getirmek havayı hafifletmek için, hikayeler, fıkralar, vecize ve efsanelerle daha çekici hale getirmek için yazılmıştır yaklaşık Talmudun %30unu meydana getirir


Bu hikayeler Yahudi halkı için hayati önem taşımaktadır çünkü Yahudi kanunu Tevratdaki bir cümleyi okuyup onu kelimesi kelimesine hiçbir zaman uygulamamıştır


Örneğin Tevrat'da geçen göze göz, dişe diş sözü "Eğer biri seni kör ettiyse, sen de gidip onu kör etmelisin" şeklinde anlaşılmaz ve yahudi kanununda böyle uygulanmaz Yahudi kanununa göre: Toplumda iki kör kişinin ortaya çıkmasının kime ne yararı olacaktı? bu yüzden bu söz her zaman iki düzeyde anlaşılır


#Adaletin orantılı olması gerektiği (bir göz için bir hayat değil)

#Bir gözün değerine karşılık bir gözün değeri, yani maddi hasarlar içinKudüs Talmudu ve Babil TalmuduSadece bir Mişna olmasına rağmen iki farklı Gemara bulunmaktadır Yeruşalmi ve Bavli dolayısıyla bu her iki Gemara farklı iki Talmud oluşturlar


O yıllarda Yahudi nüfusun büyük bir bölümü Roma İmparatorluğunun sınırları dışında Babilde yaşıyordu, Babil'deki hahamların tartışmalarından derlenmiş olan Gemara'dan oluşan Talmud'a Talmud Bavli veya Babil Talmudu denildi İsrail toprağında ise ayrı tartışmalar yer aldı, bunlardan oluşturulan Gemara'dan oluşan Talmuda ise Talmud Yeruşalmi ya da Kudüs Tamudu denildi (Gerçekte Kudüs Talmudu Kudüs'de değil, Sanhedrinin bulunduğu Tiberyada yazılmıştı ancak Sanhedrinin bulunduğu yere saygı ifadesi olarak Kudüs Talmudu ifadesi tercih edilmiştir)


Kudüs Talmudu, Babil Talmudu'ndan çok daha kısa, anlaşılması çok daha karmaşıktı çünkü düzenlenmesi aceleye gelmişti O yıllarda İsraeldeki durum, Yahudiler için çok daha istikrarlı olan Babildeki ortamdan çok daha kötüydü Bu sebeple Yahudi Haham okulları olan yeşivalarda çalışmalar Babil Talmudu ile yürütülürTalmud Yeruşalmi (Kudüs Talmudu)İsrailli Akademisyenlerin yaklaşık Mişnayı 200 sene analiz etmeleri neticesinde ortaya çıkmıştır Rav Muna ve Rav Yossi tarafından birlikte kaleme alınmıştırTalmud Bavli (Babi Talmudu)Kudüs Talmudundan yaklaşık 100 yıl kadar sonra Babilli Musevi Akademisyenlerin Mişnayı analizleri sonucu kaleme alınmış Kudüs Talmudundan çok daha kapsamlı bir derlemedir Rav Aşi and Ravina, 550 li yıllarda Babil Yahudi Topluluğunun önde gelen iki lideriydi Rav Aşi 427 yılında öldüğünde Talmudun ilk versyonunu yazmıştı, onun ölümünden sonra Ravina onun çalıştırmaları daha da geliştirdi Bu çalışma ''Savoraim'' ya da ''Rabbanan Savoraei'' tarafından (Talmud Sonrası Hahahmlardan), devam ettirildi Yaklaşık 250 sene kadar süren son çalışmalarla 700 yılına doğru son şeklini aldı


Babil Talmudun modern basımı Mişnanın tamamını ve 37 Alt bölümünün Gemarasını içerir 5894 sayfa 25 milyon kelimeden fazla kelime içerir


Talmudun Çift sayfa olarak yazılır ve bu sağlı sollu sayfalara Daf adı verilir A ve B dafları bulunur ve "Altbölüm daf a/b" formatında ifade edilir (Şabat 20/b)


Babil Talmudunun ilk yorumları Raşi (Rabi Şlomo Yitsaki, 1040-1105) tarafından yapılmıştır Yorumlar çok ayrıntılı bir biçimde tüm Talmudu kapsar, neredeyse bütün kelimeler açıklanır Yorumlar Tosafot ("Ekler") olarak bilinir ve Dafların daha kolay anlaşılmasını sağlarKonularTalmudu okumak çok sayıda argümanı okumak anlamına gelir Her sayfada hahamlar sürekli tartışır Bu tür bir tartışmaya (amacı gerçeğin özüne ulaşmak olan) pilput denir Bu sözcük yeşiva dünyasının dışında ise olumsuz bir çağrışıma sahiptir çünkü bu tartışmaları okuyan eğitimsiz kişinin gözünde hahamlar sadece kılı kırk yarmaktadır


Hahamların gündelik yaşamda hiçbir uygulaması olmayacak konular üzerinde bile tartışmasının nedeni gerçeğe soyut bir şekilde ulaşmak, prensibi ortaya çıkarmaya çalışmaktı Bu hahamlar gerçeğin ne olduğunu anlamak ve doğru olanı yapmakla ilgileniyordu


Önemli bir başka nokta ise hahamların hiçbir zaman büyük konular hakkında tartışmadıklarıdır Domuz yemek ya da yememek, Şabat günü ateş yakılabilir mi yakılamaz mı gibi konularda bir tartışma bulmak mümkün değildir Bu konularda tam bir anlaşma sözkonusudur Sadece küçük ayrıntılar tartışma konusudur


Bugünkü Talmudun çevre metni Rişonimi, yani ilkler'i de içerir: Şulhan Aruh olarak bilinen Yahudi kanunun 16 yüzyıldaki yazarı Rabi Yosef Karodan önce gelen haham otorileri Rişonimler'in en önde gelenleri arasında Raşi, öğrencileri ve soyundan gelenler, Tosafosun baş yazarları olan Maimonides ve Nahmanides de yer alırTalmudun KullanımıTalmud Yeşiva adı verilen haham yetiştiren okullarda, okutulur Bu okullarda öğrencilere gereken İbranice ve Aramice dilleri öğretildikten sonra sınıfça grup halinde bir haham eşliğinde her bir alt bölüm üzerinde uzun ve hararetli tartışmalar yapılır Kaynaklar Vikipedi