![]() |
Siyasi Partiler |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Siyasi PartilerSiyasi Partiler Meşru ve açık bir şekilde, devlet yönetimini, iktidarı ele geçirmek gayesiyle belli bir siyasi, iktisadi ve hukuki doktrini veya daha başka bir devlet idaresi sistemini benimseyen şahısların tespit edilen bir programdaki ilkeleri gerçekleştirmek üzere, bir araya gelerek meydana getirdikleri ve bir adı bulunan topluluk ![]() Siyasi partiler, dört temel esasa dayanır: 1 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() ![]() 4 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Siyasi partilerin sınıflandırılması: Siyasi partiler değişik şekilde sınıflandırılabilir ![]() 1 ![]() ![]() ![]() Kitle Partileri üye sayılarının çok olması yolunda faaliyet gösterirler ![]() Kadro Partileri ise daha çok savunulan fikirlerden kuvvet alır ve yöneticilerin bu fikirlere bağlılığı yönünde faaliyet gösterirler ![]() ![]() ![]() Siyasi Partilerin devlet yapısı içindeki mevcudiyetleri hukuki yönden partiler ve kanun dışı partiler olarak da iki grupta toplanır ![]() Siyasi partiler çoğunlukla milli niteliktedir ![]() ![]() ![]() Türkiye'deTanzimat öncesi ve sonrası rastlanan siyasi gruplaşmalar çoğunlukla gizli ve İstanbul'dan uzak bölgelerde oluşup gelişen, yabancıların milliyetçilik hareketleri olarak sahneye çıkar ![]() ![]() ![]() 1913 yılında yapılan Babıali Baskınıyla iktidarı ele geçiren İttihat ve Terakki, kesin bir parti diktatörlüğü kurmuş ve Birinci DünyaSavaşının yenilgiyle sonuçlanmasına kadar (1918) iktidarda kalmıştır ![]() ![]() ![]() 1945 yılında "Milli Kalkınma Partisi" kurulmasıyla çok partili döneme geçilmiş ve 1946 yılında "Demokrat Parti" kurulmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 12 Eylül 1980 Harekatı sonucu kapatılan siyasi partilerin devamı nitelikte olabilecek değişik isimlerde dahi olsa, başka bir parti kurulması yasaklandı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Anayasa'nın siyasi partilerle ilgili hükümleri şöyledir: Parti kurma, partilere girme ve partilerden çıkma 68 ![]() ![]() Vatandaşlar, siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme, partilerden çıkma hakkına sahiptir ![]() Siyasi partiler, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır ![]() Siyasi partiler, önceden izin almadan kurulurlar, anayasa ve kanun hükümleri içinde faaliyetlerini sürdürürler ![]() Siyasi partilerin tüzük ve programları, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, millet egemenliğine, demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz ![]() Sınıf veya zümre egemenliğini veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi gaye edinen siyasi partiler kurulamaz ![]() Siyasi partiler, yurt dışında teşkilatlanıp, faaliyette bulunamaz ![]() ![]() Hakimler ve Savcılar, Yüksek Yargı Organları Mensupları, Yüksek Öğretim Kurumlarındaki Öğretim Elemanları, Yüksek Öğretim Kurulu Üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileriyle, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, öğrenciler ve *****lı kuvvetler mensupları siyasi partilere giremezler ![]() Siyasi partilerin uyacağı esasları kapsayan 69'uncu madde ise şöyledir: Siyasi partiler, tüzük ve programları dışında faaliyette bulunamazlar ![]() ![]() Siyasi partiler, kendi siyasetlerini yürütmek ve güçlendirmek gayesiyle dernekler, sendikalar, vakıflar, kooperatifler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst kuruluşları ile siyasi ilişki ve işbirliği içinde bulunamazlar ![]() ![]() Siyasi partilerin parti içi çalışmaları ve kararları demokrasi esaslarına aykırı olamaz ![]() Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesince yapılır ![]() ![]() Siyasi partilerin kapatılması, Cumhuriyet Başsavcılığının açacağı dava üzerine, Anayasa Mahkemesince karara bağlanır ![]() Temelli kapatılan siyasi partilerin kurucuları ile her kademedeki yöneticileri, yeni bir siyasi partinin kurucusu, yöneticisi ve deneticisi olamayacakları gibi, kapatılmış bir siyasi partinin mensuplarının üye çoğunluğunu teşkil edeceği yeni bir siyasi parti de kurulamaz ![]() Siyasi partiler, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, yabancı ülkelerdeki dernek ve gruplardan emir alamazlar ve bunların Türkiye'nin bağımsızlığı ve ülke bütünlüğü aleyhindeki karar ve faaliyetlerine katılamazlar ![]() ![]() Siyasi partilerin kuruluş ve faaliyetleri, denetleme ve kapatılmaları yukardaki esaslar dairesinde kanunla düzenlenir ![]() Türkiye'de 1814 yılından başlayarak günümüze kadar birçok siyasi parti ve cemiyet kurulmuştur ![]() İkinci Meşrutiyete kadarki dönem (1814-1908), Etniki Eterya (1814), Fedailer Cemiyeti (1859), Yeni Osmanlılar Cemiyeti (1865), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti (1889), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Paris Şubesi (1897), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Cenevre Şubesi (1897), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti Kahire Şubesi (1897), Osmanlı Terakki ve İttihat Cemiyeti (Paris, 1902), Osmanlı İttihat ve İnkılap Cemiyeti(Cenevre, 1904), Osmanlı Hürriyet Cemiyeti (Selanik, 1906), Vatan ve Hürriyet Cemiyeti (Şam, 1907) ![]() İkinci Meşrutiyet dönemiyle İttihat ve Terakkinin hakim olduğu dönem (1908-1918): Osmanlı İttihat ve TerakkiCemiyeti (Selanik 1908), Fedakaran-ı MilletCemiyeti (1908), Nesl-i Cedit Kulübü(1908), Osmanlı Ahrar Fırkası (1908), Osmanlı Demokrat Fırkası(1909), İttihat-ı Muhammedi Cemiyeti (1909), Heyet-i Müttefika-i Osmaniye (1909), İslahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası(1909), Ahali Fırkası (1910), Osmanlı Sosyalist Fırkası(1910), Türk Yurdu Cemiyeti (1911), Hürriyet ve İtilaf Fırkası (1911), Halaskar Zabitan Grubu (1912), Milli Meşrutiyet Fırkası (1912), İstihkak-ı Milli Cemiyeti (1912), HalkaDoğru Cemiyeti (1917) ![]() Mütareke ve "Müdafaa-i Hukuk" dönemi: Radikal Avam Fırkası (1918), Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti (1918), Osmanlı Hürriyet Perver Avam Fırkası (1918), İstihlas-ı Vatan Cemiyeti (1918), Kars Milli Şura Hareketi (1918), Karakol Cemiyeti (1918), Selamet-i Amme Heyeti (1918), Teceddüt Fırkası (1918), Osmanlı Sulh ve Selamet Cemiyeti (1918), Milli Kongre (1918), Ahali İktisat Fırkası (1918), Trakya Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi (1918), İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti (1918), Selamet-i Osmaniye Fırkası (1918), Sosyal Demokrat Fırkası(1918), Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası (1918), Vahdet-i Milliye Heyeti (1919), Kürdistan Teali Cemiyeti (1919), Milli Ahrar Fırkası(1919), İngiliz Muhipleri Cemiyeti (1919), Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (1919), Şarki Anadolu Müdafaa-i HukukCemiyeti (1919), Hareket-i Milliye-Reddi İlhak Teşkilatı (1919), Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası (1919), Osmanlı İla-yi Vatan Cemiyeti (1919), Milli Türk Fırkası (1919), İlhakı Red Heyet-i Milliyesi (1919), Trabzon ve Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti (1919), Aydın Heyet-i Milliyesi (1919), Denizli Heyet-i Milliyesi (1919), Vilson Prensipleri Cemiyeti (1919), Hürriyet ve İtilaf Fırkası (1919), Nigehan Cemiyet-i Askeriyesi (1919), Osmanlı Mesai Fırkası (1919), Osmanlı Çiftçiler Cemiyeti (1919), Mağdurun-i Siyasi ve Teavün Cemiyeti (1919), Teali-i İslam Cemiyeti (1919), Türkiye Sosyalist Fırkası (1919), Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı MilliyeCemiyeti (1919), Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (1919), İstanbul Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (1919), Yeşilordu (1920), Amele Fırkası (1920), Türkiye Komünist Fırkası (1920), Gizli Komünist Fırkası (1920), Halk İştirakiyun Fırkası (1920), Mim Mim Grupları (1920), Türkiye Zürra Fırkası(1920), Tarik-i Salah Cemiyeti (1921), Birinci Grup (1921), Müstakil Sosyalist Fırkası(1921), İkinci Grup (1922), Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti (1922) ![]() Cumhuriyet Dönemi: Cumhuriyet Halk Fırkası (sonra Cumhuriyet Halk Partisi, 1923), Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924), Serbest Cumhuriyet Fırkası (1930), Ahali Cumhuriyet Fırkası (1930), Türk Cumhuriyet Amele ve Çiftçi Partisi (1930), Milli Kalkınma Partisi (1945), DemokratParti (1946), Sosyal Adalet Partisi (1946), Liberal Demokrat Parti (1946), Çiftçi ve Köylü Partisi (1946), Türk Sosyal Demokrat Partisi (1946), Türkiye Sosyalist Partisi (1946), Türkiye Sosyalist İşçi Partisi (1946), Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi (1946), Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi (1946), Yalnız Vatan İçin Partisi (1946), Ergenekon Köylü veİşçi Partisi (1946), Arıtma ve Koruma Partisi (1946), İslam Koruma Partisi (1946), Yurt Görev Partisi (1946), İdealist Partisi (1947), Türk Muhafazakar Partisi (1947), Türkiye Yükselme Partisi (1948), Millet Partisi (1948), Öz Demokratlar Partisi (1948), Serbest Demokrat Parti (1948), Müstakil Türk Sosyalist Partisi (1948), Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi (1949), Müstakiller Birliği (1950), Çalışma Partisi (1950), Liberal Köylü Partisi (1950), Demokrat İşçi Partisi (1950), Bağımsızlar Siyasi Derneği (1951), İslam Demokrat Partisi (1952), Türkiye Köylü Partisi (1952), Cumhuriyetçi Millet Partisi (1954), Vatan Partisi (1954) (Bu parti 1957'de kapatıldı ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 12 Eylül 1980 harekatından sonra: Anavatan Partisi (1983), Halkçı Parti (1983), Milliyetçi Demokrasi Partisi (1983), Doğru Yol Partisi (1983), Refah Partisi (1983), Sosyal Demokrat Partisi (1983), Sosyal Demokrasi Halkçı Parti (1985) (Halkçı Parti ile Sosyalist Demokrasi Partisinin birleşmesiyle kurulmuştur ![]() ![]() ![]() ![]() Kaynak: Rehber Ansiklopedisi |
![]() |
![]() |
Konu Araçları | Bu Konuda Ara |
Görünüm Modları |
|