Kayseri Kalesi Kale

Kale
Dış Kale
Kayseri şehrinin tarihi dış kalesinde bugün bazı parçalar ayakta durmakla beraber birçok kısımları ancak izlerini işaret edecek durumda kalıp tahrip olmuştur Sivas kapısı, Kiçikapı ve Boyacı kapısı gibi yapılarının ancak yerlerinde adları yaşanmaktadır Bu kuruluşlar yok olmuş durumdadır Dış kalenin Cumhuriyet Meydanı karşısından batıya, Düvenönü' ne doğru uzanan bir kolundan bazı sıra surları ile burç kısımları hala ayaktadır Düvenönü köşe burcundan doğu yönüne doğru köşe ve dönüşler yaparak Boyacı Kapısı, Kiçi Kapısı ve Yoğun burç kapısına doğru uzanan sur ve burçları sırasının birçok kısımları sağlam olmak üzere Sivas Kapısı ve Yeni Kapı yerlerinden geçerek iç kaleye bağlandığı kabul edilmektedir Ancak son zamanlarda yapılan araştırmalar neticesinde Dış Kale surları Yoğun Burç' tan batıya dönmektedir Han Camisi' ne doğru devam etmektedir Buradan ise nereye döndüğü bilinmemektedir Kayseri şehrinin tarihi kalesinde dış kısmın sur ve burçlarında kuruluş itibariyle farklı oluşlar vardır İç kaleden, Düvenönü'ne ve Yoğun Burça doğru uzanan sur ve burçların arkaları (içleri) ayak, tonoz ve kemerli yüksek tutulmuş beden duvarlarıyla kademeli olarak kurulmuştur Düvenönü ile Yoğun Burçlu kapı arasındaki sur, duvar ve burçları, yalın duvar ve masif gövdeli tesisler halindedir Bu yapılış biçimi dış kalenin, Türk Çağından öteki yapı ve kuruluş şeklini de anlatmaktadır Dış kale surları bugün yok denecek kadar kalıntısı kalmış vaziyettedir Bundan dolayı yeteri kadar bilgi mevcut değildir
İç Kale
İç kale bugün başlı başına kale gibi duran ve tarihi bünyesinde geniş varlıklar taşıyan kalenin iç kısmıdır İç Kale Selçuklu sultanlarından I Alaeddin Keykubad tarafından 1224 yılında büyük bir onarımdan geçirildi Kalenin yapılış tarihini daha eskiye Bizans dönemine götürenler de vardırKurulduğundan beri ticari huvviyeti yüksek olan şehirde, tacirler ve zenginler oturduğu için hemen her dönem işgal orduları Kayseri' ye göz dikmiştir Bu saldırılara karşı kesin çözümü kale sağlamaktaydı Uzun yıllar Kayseri halkının oturduğu kale içerisinde 600 kadar ailenin barındığı rivayet edilir Bu devirde kale içerisinde birkaç birkaç mahalle mevcuttu Kale kuzeyden güneye 800 metre, doğudan batıya 200 metre uzunluğundadır 19 adet burcu bulunmaktadır Bu burçların altından devriye yolu geçmektedir İç kalenin biri kuzey doğusunda, diğeri de Kazancılar Çarşısına bakan güney batısında olmak üzere iki adet kapısı bulunmaktadır Ancak sonradan Cumhuriyet Meydanı' na bakan kısmından içerdeki inşaat nedeniyle üçüncü bir kapı daha açılmıştır[10] Kalenin dış çevresinde su hendekleri bulunmaktaydı ancak son yıllarda bu su hendekleri doldurularak yeşil alan haline gelmiştir Kayseri coğrafi yapısı itibariyle düz bir alandadır, bu düzlük içerisinde kalenin biraz daha yüksek kısımda olması gerekmektedir Kayseri şehri iç kalesinde bu duruma karşılık kalenin çevrelediği orta alanın içinde yüksek kule durumunda, Dizdarlık tesisinin bulunabileceği lüzumu ortaya çıkmaktadır Türk Çağında yapılan geniş değişiklikler sonucu kalenin sur ve burçları ile kapı kuleleri gereği ölçüsünde yükseltilmiştir Bugün yapı sağlam bir durumda bulunmaktadır Bizans döneminde yapıldığı varsayılan kale Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ve I Alaeddin Keykubad döneminde onarılmıştır Daha sonra Karamanoğulları ve Osmanlılar döneminde de onarılarak kullanılmıştır[10] İç Kale 1950'li yıllarda sebze hali olarak kullanılmış daha sonra iç kısmına küçük dükkanlar yapılarak esnaflara tahsis edilmiş ve ticarete açılmıştır
Güney Kapısı
Güney kapısının önünde hücumu önleyecek birer mazgal göze çarpmaktadır Kapı oturuş planında; bir kale kapısından ziyade Han veya Çarşı kapısı durumundadır Yapı ve Mimari sitilinde Türk Çağı özelliklerini taşır Zemin kalın yapıda bir kitle oturmaktadır Girişte ön kısmında, yüksek kemerli derin bir niş bulunmaktadır Bu niş kapı önü koruması için güven verici değildir[11] Kapı üstünde mermer bloka işlenmiş iki satır halinde bir Farsça kitabe bulunmaktadır
Doğu Kapısı
İç kale'nin doğu ve güney köşesine yakın karışık bir plan gösteren kapıdır Türk yapı çağında mimari ekler yapılarak iç kalenin bu yüzü zenginleştirilmiş ve gösterişli bir şekilde dış şehre bağlanmıştır Genel planda 10 ve 11 numaralı burçlar arasında iki sıralı beden duvarına açılmış iki girişi vardır İçteki giriş eski tipte olup Bizans yapı karakterini göstermektedir Bu iç Kapı biri kuzeyde (10) diğeri güneyde (11) nolu burcun arasında yer almaktadır Dışa doğru ikinci giriş (Orta Giriş) bu iki burcun ön burçlarını birbirine bağlamak üzere ve orta kısmına yakın bir yerde kurulmuştur Bu kapı tamamen Türk yapı çağı özelliklerini gösterir[12]
İç Kale Burçları
Kale burçlarının sayısını bazı kaynaklar 18 bazıları ise 19 adet olduğunu belirtmektedir Mahmut Akok ve Ali Yeğen' nin kaynaklarından alınan notlara göre 18 adet burç olduğu kabul edilmektedir İç kale ve kenar duvarlarında ve köşelerinde dikdörtgen planlı 18 adet burç bulunmaktadır Bu burçlar bugün genel olarak sağlam bir durumdadır 3 metre genişliğindeki duvarlara yaslanan burçların altlarından devriye yolu geçmektedir Burçların büyük bir kısmı eski burçların temelleri üzerinde oturmakta iselerde bir kısmı tamamen yeniden stratejiyle hesaplara göre kurulmuştur Beden duvarlar ise, dış yüz itibariyle tamamen yeni tanzim kalıntısı halindedir Doğu ve Kuzey yönlerin alt kısım taş sıralarında eskiden (yani Bizanslı Çağından) kalan bazı örgüler görülür Badenler üzerindeki dendanelerin hemen hepsi Türk yapı çağında yenilenmişti[13]
Bir Numaralı Burç
İç kale'nin panel planının batı-güney köşesinde yer almaktadır Eski Bizans Çağı yapı durumunu muhafaza eder durumdadır Burcun üst kısmındaki etraf duvarları eski kuruluş yapısıdır Kat bölmeleri kalın ağacı kiriş üzerinde toprak döşeme olarak yapılmıştır Bu özelliği tamamen Türk Yapı Çağı özelliği gösterir
İki Numaralı Burç
Bu burç Türk Yapı Çağı inşasıdır İçindeki, eski Bizanslı çağından kalma üçgen planlı burç, arka duvar olarak bırakılmıştır İç kısmı geniş bir boşluk halindedir Vaktiyle buranın kat bölmelerinin ağaç çatkılı oldukları etraf duvarlarda görülen kiriş başı oyuklardan anlaşılmaktadır Üst dendane sıraları ve arkalarındaki seğirdim yerleri sağlam durumdadır Zemin katlarından üst kata ve dendanlı kata ulaşan kağir basamaklı merdivenleri vardır
Dört Numaralı Burç
Bu kule burcu temelden tepe dendanelerine kadar Türk Çağı yapısı bir kuruluştur Geniş bir iç mekabi vardır Bugün Kayseri Belediyesi tarafından onarılarak, dendanlı kat tabanı beton arme olarak yapılmıştır Eskiden dört katlı olan taban döşemelerinin ağaç çatkılı olduğu tahmin edilir Bu burcunda iç kalenin, doğu, güney köşesindeki (11 numaralı) burç gibi içe bakan yüzü duvarla kapalı olarak yapıldığı görülür
Beş Numaralı Burç
İç kalenin kuzey yönünde, 4 ve 8 numaralı burçlar arasında sıralanmış üç burçtan ikisi 5 ve 7 numaralılarla hemen hemen aynı kuruluştadır (7 nolu burcu son yıllarda belediye değiştirerek top atış yeri haline getirmiştir) 5 nolu burç alta dikdörtgen bir kaideye oturduğu halde, üstleri çok köşeli bir yüz ve plan özelliği göstermektedir Bu burç bedeninin tümü Türk Yapı Çağı özelliği gösterir
Sekiz Numaralı Burç
Kuzey yüzü suru ile doğu eğik oturuşlu duvarın köşesinde yer alan bu burç, dıştan kare plan kuruluşundadır Büyüklüğü ve sağlam duruşuyla hala ayaktadır Burcun alt katları tamamen eski yapı özelliği gösterir Üst kat seviyeleri Türk Yapı Çağı özelliğindedir Eski bünyeye ait duvar örgülerinin yüz taşları, Türk Çağında yapılanlara nazaran daha iri ölçülerdedir
Dokuz Numaralı Burç
İç kalenin doğu duvarı ortasında yer alan bu burcun temel ile zemin katı teşkil eden kısımları, eski yapı olarak görülmektedir Alt bölmelerinin üstü, taş tonoz örgülüdür Tonozun üstünden itibaren Türk Yapı Çağı' nın ek ve yeni kuruluşu başlar
Onbir Numaralı Burç
Türk Yapı Çağı' ndan dış kaleyle bağlantılı bu kısmında olmasıyla ve yeniden tesis olunan kapı ile (giriş) ilgili olarak kurulmuş olmalıdır İçe doğru arkasında eski çağın köşe burcundan mazgallı bir kısmı bulunmakta ve arka duvar gibi kullanılmaktadır Üste doğru yükseltilen beden duvarları, her taraf kapalı olarak kurulmuştur İç kat bölmeleri ağaç çatkılıdır İç kaleyi çevreleyen kalın beden duvarları yürüdümü seviyesinden, burcun içine ayrıca bir kapı ile girilmektedir Üst katlarda doğu ve güney yönlerine vurgu yapan mazgal dişleri vardır En üst kata ulaşan merdiven duvar içine yerleştirilmiş, kargir basamaklı olduğu gibi, ağaç döşemeli katlar arasında ağaçtan merdivenlerin bulunması gereği vardır Bu köşe burcu da, öteki burçlara göre bir kule gibi yüksek tutulmuştur
Oniki Numaralı Burç
Güney yüz koruma duvarının büyük çapta olan burçlarından birisidir Zemin katta ve orta kat duvarının bir kısmı eski yapıdan kalanlardır Orta katın üç yöne vurgu yapan dişli mazgalları Türk Çağı' nın yapısıdır Beden seviyesi ve üst dendanlı kısımlar tamamen Türk yapısını temsil eder
Onüç' ten Onyedi Numaraya Kadar Sıralanan Burçlar
Güney beden duvarı üzerinde sıralanan bu beş burcun zemin katlarının üstleri taş örgülü tonozlarla kaplıdır Hemen hepsi Türk Yapı Çağı binasıdır Kalın beden seviyesinden üste düşen katlarının içe bakan kısımları açık ve duvarsızdır Kat bölmeleri ağaç kirişlidir Yan yana sıralanan burçların bulundukları kısımda, eskiden üçgen planlı Bizans Çağı burçlarının olduğunu yerinde yapılan sondaj sırasında tespit edilmiştir

Kaynak : Wikipedia