Eski Mısır'ın Senet Oyunu Satrancın Bilinen İlk Atası Mı?

Satranç Tarihi üzerine yazılan yazıları internette incelemek için Google ‘da, ‘satranç tarihi’ yazdığımızda,Türkçe olarak karşımıza çıkan indexlenmiş sitelerde, hep şu bilgi yer almakta; ‘Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır' Bu bulgular nelerdir? Bu bulgular da yer alanlar ,gerçekten satranç oyununun ilk Mısır’da oynandığının kanıtları mıdır? Bu ve benzeri sorularla konuyu internette , özellikle yabancı kaynaklarda araştırmaya başladım ve Mısır ‘da oynanan oyunun aslında Satranç oyunundan çok farklı olan, Senet Oyunu olduğunu öğrendimBizim sitelerimizde ise bu konuyla ilgili bilgiyi, maalesef sadece bir sitede bulabildimKısaca Senet oyununu sizlere anlatmadan önce, bu oyunun oynandığı dönem olarak bilinen, Firavun IVAmenhotep zamanı ve özellikle eşi Kraliçe Nefertiti ile ilgili bilgileri size aktarmak istiyorum Çünkü Eski Mısır tarihi incelenirken, Senet oyunu ile ilgili duvar resimleri ve senet oyun tahtası , özellikle onun yaşadığı döneme aittir

Kraliçe Nefertiti

Mısır Firavunu IV Amenhotep'in (sonradan Akhenaton MÖ1353-1334) eşi, Firavun Tutankhamun'un kaynanasıdır Adı "güzelik geliyor" anlamındadır Nefertiti, yaşadığı dönemin en güçlü kadınlarından biriydi Özellkle de Mısır'da Çünkü Nefertiti kocası Akhenathonla aynı düzeyde bulunuyordu Hatta firavunun uygulaması gereken cezaları, ya da yapması gereken işleri yapabilme yetkisi vardı Bu durumdan halk ve din adamları hiç memnun değildi, çünkü bu Mısır'da alışkın olunan bir uygulama değildi Tahtta çok uzun süre kalamadıklarından dolayı bu memnuniyetsizlik uzun sürmedi Nefertiti'nin 6 kız çocuğu olduğu bilinmektedir ve bu durumda taht varisinin olmaması büyük bir sıkıntı olmuştur IVAmenhotep'in, ya Nefertiti'nin kızlarından ya da başka birinden oğlu olmuştur, o da Mısır'ın küçük kralı Tuthankamon'dur (3) Akhenaton, saraya yayılan salgın bir hastalıktan öldüğü için, Tuthankamon küçük yaşta kral olmuştur Mısır Kralları aile içinden evlendiklerinden, küçük kral da Nefertiti'nin kızıyla evlenmiştir Nefertiti de bir süre tahtta kalmış ve yaşama veda etmiştirKendisi ile ilgili araştırmalar hala devam etmektedir (1)

Senet Oyunu

Dünya' da bilinen en eski oyun olduğu düşünülmektedir MÖ 5000 yıllardan beri oynandığı belirtildiği gibi günümüze kalan eserler IIIAmenhotep, Kraliçe Nefertiti ve Kral Tuthankamon zamanına aittirBu oyun iki kişi ile oynanmaktadır ynamak için ,5 makara ve 5 koniden oluşan, 10 parçalık oyun taşlarına ve 4 sayma çubuğuna (bir yüzü sade, bir yüzü dekore edilmiş) ihtiyac vardır Aşağıdaki resimlerde Senet Oyunu tahtası ve taşları görülmektedir (2)

Bu oyunla satranç oyununun ilk benzerliği tabi ki iki kişi olarak oynanmasıTaşların olması ikinci benzerlik ama taş sayısı ve çeşidinde benzerlik bulunmamaktadır Senet'te de tahta yüzeyi karelerden oluşmakta ve bu açıdan da satrançla benzirlik taşımaktadır Ancak Senet'te kare sayısı 30 durHer iki oyuncunun 5 er taşı bulu nmakta ve oyun başlangıcında bu taşlar aşağıdaki gibi dizilmektedirTaşlar ilk on kareye dizildikten sonra amaç ;sayma çubuklarının belirlediği sayıya göre, kareleri takip ederek taşları tahta dışına çıkarmaktırKaynakça da belirttiğim linkler de oyunun kuralları, nasıl oynandığı ayrıntılı olarak anlatılmıştır Ayrıca oyunu isterseniz kendi bilgisayaranıza indirebilir ya da online olarak oynayabilirsinizOyunda sayma çubuklarını attığımızda çıkan sayıya göre taşlarınızı hareket ettirebildiğimiz için, Senet’in bir şans oyunu olduğu söyleyebiliriz Bu yönüyle de satranç oyunundan oldukça farklıdır (2)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Saydığımız benzerlikler dışında oyun kurallarında benzerlik bulunmamaktadır Dünya da bilinen ilk oyun olarak, Eski Mısır oyunu Senet'in, kareli tahta üzerinde taşlarla oynanması, satrançla kurulabilecek en önemli benzerliğiBu oyun üzerinden satranç oyununun ortaya çıktığı söylenebilir mi? Şu an için tam olarak söylenemez, çünkü bunun için Senet 'in Mısır ‘da ya da buraya yakın bölgelerde, değişime uğrayarak satrançta ki özelliklerin oluşturulması ve oynanması gerekirdi Örneğin Araplar ya da Hititler'in, bu oyunu Mısır'lılardan öğrenip geliştirerek , satranc oyunun tahta ,taş ve oyun kurallarını belirlediklerine dair bir bulgunun olması gerekirdi Herkesin bildiği gibi satranç tarihi Hindistan'dan başlatılmaktadır Mısır'dan Hindistan'a bu oyunun gittiğine dair de şimdilik bir kanıt yoktur Senet oyununun ilk Hititler tarafından öğrenilmesi daha mümkün bir durumdur (Mısır ile Hitit Devleti çağdaştır ve ticari ilişkilerin dışında, Kadeş antlaşması(mö1299) aralarındaki bir savaşı sona erdirmiştirMö 1200-1300)Eğer Hititler oyunu öğrenip geliştirdiyse, ticaret yoluyla Hindistan’a ve Çin’e giden Türklerin oyunu öğretmesi ve bu oyunun buralarda gelişmesi çok daha mümkündür Ancak şimdilik bu bilgilerin doğrulanmadığını ve bu konununda oldukça önemli olduğunu belirtmek isterim (Oyun Kurallarıyla ilgili bilgiler için iligili linkler aşağıda belirtilmiştir)

Sonuç olarak,şu andaki bilgilerimize göre Senet O yununun , oyun özellikleri açısından ,Satrancın bilinen ilk atası olabilmesi için gerekli olan benzerliklerin oldukça az olduğunu söyleyebilirizSenet oyunu tahta çubuklara bağlı olarak oynandığı içinde bir şans oyunu iken satranç, bu noktada da çok büyük farklılık taşımaktadır Ancak, Senet oyunuyla ilk kez kareli bir tahta üzerinde taşlarla oyun oynanmaya başlandığı için ,bu oyunun satrancın atası olduğu söylenebilir

KAYNAKLAR:
1 )http://trwikipediaorg/wiki/Nefertiti

http://enwikipediaorg/wiki/Nefartari

2) http://trwikipediaorg/wiki/

http://enwikipediaorg/wiki/Senet

http://wwwbbccouk/dna/h2g2/A603686

http://wwwkingtutshopcom

http://weshebtdonnellyorg/esenet2html

http://wwwreshafimorgil/

http://wwwrecoveredsciencecom/Phaistosebook11htm

http://wwwtradgamesorguk/games/Backgammonhtm

http://wwwgamesmuseumuwaterlooca

http://wwwgamesmuseumuwaterlooca

http://wwwmuseumofmanorg/

http://wwwgamecabinetcom/history/Senethtml

http://weshebtdonnellyorg/ecomphtml#senet

http://wwwclevelandartorg/kids/egypt/senethtml

http://weshebtdonnellyorg/egame3html

http://weshebtdonnellyorg/esenet2html

http://wwwangelfirecom/realm2/amethystbt/

http://vlibiueit/history/chronologent_egypthtml

http://weshebtdonnellyorg/esenethtml

4) http://weshebtdonnellyorg/esenet2html

5)http://wwwpetrieuclacuk/

http://wwwdigitalegyptuclacuk/furniture/senethtml

6)http://wwwcatchpennyorg/thoth/Reliefs3/Senethtm