Mezhep

İslam dininde mezhepler

İslam dininde Sünnilik, Şiilik ve Haricilik olmak üzere üç ana mezhep vardır Bu mezhepler de çeşitli açılarından kendi içinde alt mezheplere sahiptir
Sünniler günümüzde inanç açısından Maturidilik ve Eşarilik, fıkhi açıdan da sırayla Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezheplerine bağlıdırlar Bu dört mezhepten ilki olan Hanefi mezhebi Maturidilik'e diğer üç mezhep (Şafii, Maliki ve Hanbeli) ise Eşarilik'e bağlıdır Bu mezhepler dışında, Sünnilik'te icma-i ümmete, kıyasa ve re'ye başvurulmasını kabul etmeyen, her sorunun çözümünü yalnızca Kur'an'da, Sünnette, sahabe ve tabiunun görüş ve uygulamalarında arayan bir grup daha vardır Bunlar; Selefiyye veya Selefiyyun (geçmişe bağlılar) olarak anılır Bu düşünceye bağlı olanlar ortaya çıkan yeni sorunlara çözüm bulmakta yetersiz kaldıkları için fazla yandaş kazanamamışlardır Hanbeli mezhebi, Selefiyye anlayışına en yakın Sünni mezhep olarak tanınır Ayrıca günümüz Sünni alimleri tarafından Selefiler, Sünni olarak görülmezler, Mücessime olarak görülürler
Şiilerin günümüzde bağlı olduğu en büyük fırka ise İmamiyye (Caferiyye) dir Bunun dışında sayıları az olmakla birlikte Zeydiyye ve İsmailiyye fırkaları da günümüze ulaşmıştır
Haricilerin ise günümüze ulaşmış olan tek fırkası İbadiyyedir

Muhammed'in zamanında ‘mezhep’ var mıydı?

Mezhepler ayet ve hadisleri farklı anlamaktan kaynaklandığına göre, İslam tarihine göre Muhammed'in zamanında mezhep yoktur
Muhammed zamanında bir mesele olduğunda, sahabiler Muhammed'e geliyor, soruyordu Muhammed hüküm veriyor, muhakeme için gelenlerin davalarını neticeye bağlıyordu
Şayet sorulan şey yeni ve hakkında ayet bulunmayan bir konu ise bekliyordu Bu soru üzerine o konuda Allah tarafından bir ayet indiriliyor, konu hakkında hüküm bildiriyordu Eğer ayet açıklamaya muhtaçsa, Muhammed o ayeti izah ediyordu
Muhammed bir meselede ne diyorsa, Sahabiler onu yapıyorlardı Çünkü bununla ilgili Allah’ın emri vardı: “Deki; ‘Eğer siz Allah’ı seviyorsanız, hemen bana uyun ki, Allah da sizi sevsin” (1)
Başka bir ayet de şu anlamdaydı: “Muhammed size ne emretmişse alın, neyi yasaklıyorsa ondan da kaçının…” (2)
Böyle olunca, Muhammed hayatta iken farklı mezheplere ihtiyaç yoktu diye düşünenler olsa da, günümüzde mezheplere gerçekten ihtiyaç var mı, yok mu diye farklı alimler tarafınca tartışılıyor Bu görüşün en önemli gerekçelerinden bir tanesi de, mezheplerin varlığı, İslam aleminde birlik oluşturulmasında en büyük engellerden biri olarak görünmesidir Mezhep karşıtı olanlar tarafından Kuran'dan Al-i İmran Suresi 103 ayet gösterilir: "Hep birlikte Allah'ın ipine (Kur'an'a) sımsıkı sarılın Parçalanıp bölünmeyin"
Sünnilik

İtikati Açıdan Mezhepler

İtikadi açıdan Sünni mezhepler iki tanedir
Maturidi Mezhebi; İmam Maturidi tarafından kurulmuştur
Eş'ari Mezhebi; İmam Eş'ari tarafından kurulmuştur
Bu iki mezhep temelde birdir Ancak teferruata ait kırka yakın konuda fikir ayrılığına düşmüşlerdir Fikir ayrılığına düştükleri konular sadece ayrıntılardan ibarettir
Ameli (Fıkhi) Açıdan Mezhepler
Ehl-i Sünnet itikadında, ameli konularda dört mezhep vardır:
Hanefi mezhebi; İmam-ı Azam Ebu Hanefi'ın adını taşıyan mezheptir
Şafii mezhebi; İmam-ı Şafii'ın adını taşıyan mezheptir
Maliki mezhebi; İmam-ı Malik'ın adını taşıyan mezheptir
Hanbeli mezhebi; İmam-ı Hanbel'ın adını taşıyan mezheptir

Şiilik

Caferilik; İmam Cafer-i Sadık'ın adını taşıyan mezheptir
Zeydilik; İmam-ı Zeynel Abidin'in oğlu Zeyd bin Ali'nin adını taşıyan mezheptir
İsmaililik; İmam Cafer-i Sadık'ın büyük oğlu imam İsmail bin Cafer'in adını taşıyan mezhep

Haricilik

Siyasi, itikadi veya tarihi bazı ihtilaflar nedeniyle Hariciler kendi içlerinde de çeşitli gruplara ayrılmışlardır Bu grupların bazıları İslam dininin temel akide kaidelerini takip ederken, bazıları İslam dininin itikadi prensiplerinden ayrılarak İslam dairesi dışı ilan edilmiş ve İslam dinin dışında incelenmiştir Fakat bu gruplarında temelleri Haricilere ve İslam dinine dayanır
Harici Grupların Başlıcaları
Ezarika
Necedat
Acaride
İbadiyye
İslam Dini Dairesi İçinde Sayılmayan Hariciler
Bu iki fırka, itikadi sebepler nedeniyle çoğunlukla İslam dini dairesi dışında ele alınırlar
Meymuniye
Yezidiye