Altay Dilleri Ortak Özellikleri

Ortak özellikleri

1 Bu gruptaki dillerin hepsi yapı yönüyle eklemeli dildir

2 Ön ekler (artikeller) yoktur

3 Kelime türetme ve çekim son eklerle yapılırken köklerde değişme olmaz Eklerdeki zenginlik ve çeşitlilik dikkat çekicidir

4 Söz diziminde yardımcı unsurlar (tamlayanlar, belirtenler) önce, asıl unsurlar (tamlananlar, belirtilenler) sonra gelir: insanlık hali, sözün doğrusu Mustafa, türkü söylerken kendinden geçiyordu

Sıfatlar isimlerden önce kullanılır yeşil ördek, anlayışlı öğrenci, kahraman ordu Sayı bildiren kelimelerden sonra çokluk eki kullanılmaz:, beş kardeş, üç kafadar, bin konut

Cümleler, cümleyi oluşturan unsurların ilgisi bakımından, gelişmekte olan düşüncelerin akla geliş sırasına göre değil, tamamlanmış bir düşüncenin düzenli bir hiyerarşisi şeklinde kurulur

5 Bu dillerde gramatik cinsiyet yoktur Bu sebeple cümlelerde cinsiyet farkından kaynaklanan değişiklik yapılmaz: Müdür - müdire, memur - memure, Halit - Halide; he - she gibi

6 Soru eki vardır

7 Aynı şekilden kaynaklandığı saptanan ortak ekler vardır Türkçe ile Moğolca arasında bu ortaklık daha belirgindir

8 Altay dilleri ses özeliklerine göre karşılaştırıldığı zaman birtakım ortaklıklar görülmektedir Bunlardan en belirgin olanı, ünlü uyumudur Kelime başında l, r ve ñ ünsüzlerinin bulunmaması diğer bir ortaklıktırAltay dil ailesinin kolları şöyledir:


Türk dilleri


Türkiye Türkçesi

Azerice

Özbekçe

Türkmence

Kazakça

Kırgızca

Uygurca

Kazan Tatarcası

Kırım Tatarcası

Başkurtça

Karaçay-Balkarca

Gagauzca

Halaçça

Yakutça

ÇuvaşçaMoğol dilleri


Buryatça

Kalmıkça

Moğolca



Tungus Dilleri


Kuzey Tunguz Dilleri


Güneybatı Tunguz Dilleri

Güneydoğu Tunguz DilleriJaponca (tartışmalı)

Korece (tartışmalı)


Türk Dilleri ve Moğol Dillerinin Ayrılışı Tezi

Çok desteklenen tezlerden birisi Türkçe'nin Moğol dilleriyle yakından ilişkisi olduğudur İki dildeki sözcüklerin ve gramerin birbirine yakınlığı bu iki dilin Altay Dil Ailesine birlikte alınmasını sağlamıştır Tarihsel açıdan da Türk ve Moğolların birbirlerine yakınlığı göz önüne alındığında iki dilin birbirine benzer olması kaçınılmazdır Fakat, Altay Dil Ailesinin tanınmasına karşı çıkan dilbilimcileri de, savunanlar kadar çoktur Bu dil bilimciler Türkçe ve Moğolca'nın benzerliğinin tarih boyunca birlikte yaşama ve birbirini etkileme sonucu olduğunu savunmaktadılar

Türkiye Türkçesi

Kazakça

Kırgızca

Moğolca



y

j

c

c



ışık yışık

jarık

carık

cula



yakışmak

jarasuv

caro

coqı-



yalamak

jalav

jalbarınuv

calbaru

calbarı-



yaymak

jayuv

cayu

cada-



yarım

jartı

carım

cağurma



yasak


-



-


casag



yazmak

jazuv

cazu

cıru-


Türkiye Türkçesi

Kazakça

Kırgızca

Moğolca



y

j

c

c



yeğen

jiyen

ece-

cige



yele

jal

cal

calağa



yığmak

jıyuv

cıyu

coğu-



yıl

jıl

cıl

cıl



yoğurmak


-


curu

cığura-



yol

jol

col

col



yolmak

juluv

culü

culğa-



yular


-



-


cıluğa



yürek

jürek

cürök

cirüke



yürümek

jürüv

cürü

corı-



yüzmek

jüzüv

süzü

cisü


Eksi işaretli hücreler dilde başka kökenli bir kelime kullanıldığı anlamındadır

q harfi kelleden çıkan bir k olarak seslendirilinir

Türkiye Türkçesi b'leri genellikle v'ye dönüştürür

r ve l sesleri birbirlerine çok yakınlardır, dünyanın bütün dil ailelerinde l -> r değişimi ve tersi olmuştur


Moğolcadaki n sesleri Türkçede karşılığı c'dir ve yukardaki tabloda "yazmak" örneğinde de gördüğümüz gibi r seslerinin de z'dir , örnek:



Türkiye Türkçesi

Kazakça

Kırgızca

Moğolca



yaş

jas

caş

nasu



yılışık

jağınğan

casaker

nılçağay



yosun


-



-


nogugan *nogusun



yumruk ( *yum-duruk )

jumırık


-


nıdurğa



yüz

jüz

cüz

nigur



az

az

az

aray



kazmak

kazuv

kazu

qaru-



kuzu

kozı

kozu

qurağa



sızmak

sızdav

sızılıp

sırı-



öz

öz

öz

ör



Bu r -> z değişimi Türkçenin içinde de bir çok sözcükde gerçekleşmiştir Örneğin "göz" kelimesi "görmek"ten türemiştir

Tabii ki bundan ötürü Türkçe ve Moğolca arasında bin yıllardır büyük ses değişimine uğramamış kelimeler de mevcuttur

Türkçe ve Moğolca arasındaki ortak sözcükler


Moğolca ve Türkçe arası göze çarpan gramer benzerlikler yoğundur, bu sadece cümle kuruluşunun benzerliğinle bitmiyor, bir çok Türkçeden tanıdık ekler de kullanılır Örnekler:



Türkiye Türkçesi

Moğolca



davar

mal



davar-ın

mal-iin



davar-da

mal-d



davar-ı

mal-iig



Türkçe ve Moğolca arası zamir benzerlikleri:



Türkiye Türkçesi

Kazakça

Kırgızca

Uygurca

Moğolca



ben

men

men

men

bi



biz

biz

şi-bege

biz

bid



Büküm halde:



Türkiye Türkçesi

Moğolca



ben-i

namaig


Kaynak : Wikipedia