27 Mayıs Darbesi 27 Mayıs Sonrası

27 Mayıs sonrası"27 Mayıs'ın 1 yıldönümü" (Türkiye Cumhuriyeti 60 kuruşluk posta pulu)



Alyans kampanyası

27 Mayıs Darbesi'nden sonra bozulan ekonomiyi düzeltmek iddiasıyla alyans bağışı kampanyası Zırhlı Tugay tarafından başlatıldı Hatta bu konuda Gürsel'in, ABD'den mali yardım istediğine dair belgeler olduğu iddia edilmektedir[103] Halktan toplanılan bu alyanslar yerine ucuz metalik alyanslar verildi[104] Alyanslarını bağışlayanlara MBK tarafından bakır "Devrim" yüzükleri verildi Vehbi Koç hazineye 26 kilo altın ve bir bina bağışladı Ankara'nın Yücetepe semtinde yapılan askeri lojmanların halktan toplanan bu alyanslar ve birikimlerle yapıldığına dair söylentiler çıkmış ve "Alyans Evler" olarak anılmaya başlanmıştır[105][106]

147'ler


147'ler



Ekim 1960'da Mill Birlik Komitesi 147 öğretim üyesini üniversitelerden uzaklaştırdı[107][108] Görevine son verilenler arasında Ali Fuat Başgil, Sabahattin Eyüboğlu, Yavuz Abadan, Nusret Hızır, Tarık Zafer Tunaya, Mina Urgan, Haldun Taner de vardı Genelde bu tasfiyeler üniversite içinden gelen ihbarlara dayanıyordu[109] Kararı protesto etmek için Turhan Feyzioğlu, Sıddık Sami Onar, Fikret Narter ve Suut Kemal Yetkin gibi bir çok rektör ve öğretim üyesi görevinden istifa etti[110] 1962 yılında çıkarılan yasayla öğretim üyelerine üniversiteye geri dönüş hakkı tanındı[108]

55'ler olayı


55'ler olayı



27 Mayıs Darbesi'nde DP'liler Kürdistan Hükümeti tesis etmek üzere çalışmalar yapmakla suçlandılar [111][112][113] 31 Mayıs 1960'da Cumhuriyet gazetesinde MBK'nin bu konuyla ilgili çeşitli belgeler bulduğu ve Şeyh Said'in oğlunun DP iktidarı döneminde doğuda propaganda gezileri yaptığı iddia edilmiştir[114] Darbeden 4 gün sonra Doğu ve Güneydoğu'dan seçilen 485 ağa ve şeyhler Sivas Garnizonu (Kabakyazı)'nda bir kampa yollanmıştır [115][116] Bu konu hakkında Cemal Gürsel'in "ileri gelen 2500 Kürdü öldürelim" dediği iddia edilmektedir[117] Sivas'taki kamp 19 Ekim 1960 tarihinde çıkan 105 numaralı Mecburi İskan Kanunu ile boşaltılıp Milli Birlik Komitesi tarafından "55 ağa" DP'yi destekliyor iddiasıyla Antalya, Isparta, İzmir, Afyon, Manisa, Denizli ve Çorum'a sürüldü[118][119][120]

Bu kanun 1962 yılında kaldırıldı[120] 1961 Anayasası'nda bir takım değişiklikler yapıldı 1924 Anayasası'nın 3 maddesi olan "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" sözü "Egemenlik kayıtsız şartsız Türk milletinindir" şeklinde değiştirildi[121]

Emekli İnkılap Subayları Derneği


Emekli İnkılap Subaylar Derneği



Ağustos 1960 - Şubat 1961 arasında Milli Birlik Komitesi tarafından emekliye sevkedilen 235 general ve yaklaşık 5000 subay tarafından Emekli İnkılap Subayları Derneği kurulmuş ve orduya geri dönmeye çalışmışlardır Bu derneğe bağlı emekli subaylar "Eminsular" olarak anılmıştır[122] En yüksek rütbeli üyesi olan Orgeneral Ragıp Gümüşpala daha sonra Adalet Partisi'nin genel başkanlığına getirilmiştir

14'lerin tasfiyesi


Milli Birlik Komitesi kuruluşundan itibaren karma ve heterojen bir gruptu Madanoğlu - Küçük grubu ile Türkeş - Kabibay grubu karşı karşıya gelmiştir

Madanoğlu - Küçük grubu iktidarı bir an önce sivillere devretmeyi planlamıştır[123] Fakat Türkeş, Kabibay ve Erkanlı grubu reformların yapılmadan önce iktidarını sivillere devretmesine karşı çıkmış ve hemen sivillere devretmenin iktidarı Cumhuriyet Halk Partisine teslim etmek anlamına geleceğini savunmuştur

Eylül ayının başlarında Türkeş, Kabibay, Erkanlı ve Dündar Seyhan, ihtilalin gayesine aykırı çalışan dört beş kişinin ülke dışına çıkarılmasını kararlaştırmışlardır Türkeş, kararı uygulamak için hazır olduğu halde Kabibay zamana bırakmayı tercih etmiştir

İstanbul'da Muzaffer Özdağ'ın "Bab-ı Ali'den de geçeceğiz" demesi büyük yankılar uyandırmış ve Cemal Gürsel'in tasfiye kararı almasını hızlandırmıştır

MBK üyelerinden Muzaffer Yurdakuler, Seyhan tasfiye kararını arkadaşlarına anlatırken kulak misafiri olmuş ve diğer MBK üyelerine haber vermiştir

Karşı taraf erken davranmış ve Gürsel 13 Kasım 1960'da Alparslan Türkeş'e bir mektup göndererek Kurmay Albay Alparslan Türkeş, Kurmay Yarbay Orhan Kabibay, Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan, Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı, Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce, Kurmay Binbaşı Dündar Taşer, Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu, Tank Binbaşı Muzaffer Karan, Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu, Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal, Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer, Kurmay Yüzbaşı Numan Esin, Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ ve Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er olmak üzere çoğunluğu Türkçü subaydan oluşan 14 MBK üyesini emekliliğe sevkedip yurtdışındaki temsilciliklere danışman olarak tayin etmiştir[31]

OYAK'ın kuruluşu


Ordu Yardımlaşma Kurumu



27 Mayıs darbesinden 8 ay sonra 1961 yılında Osmanlı Devleti'nin subayların ihtiyaçlarını karşılamak için yarattığı fondan devredilerek 50 bin altınla kuruldu[124] Kurumun kuruluşu 3 Ocak 1961 kabul edilen Ordu Yardımlaşma Kurumu Kanunu'na dayanmaktadır[125] Üye olması zorunlu subay ve astsubayların maaşlarının %10'u ve yedek subayların maaşlarının %5'i her ay bu fona aktarıldı[126]

Türk *****lı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu


Türk *****lı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu



Mustafa Kemal Atatürk tarafından konulan ve askerin siyasete müdahale etmesini kesinlikle yasaklayan mevcut 22 Mayıs 1930 tarih ve 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu[127][128] dışında, 27 Mayıs'tan sonra 4 Ocak 1961 tarihinde Türk *****lı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu çıkarıldı ve Türk *****lı Kuvvetleri daha sonraki darbe ve teşebbüslerini bu kanunun 35 ve 85 maddesine dayandırdı[129] 27 Mayıs Darbesi'nin Türkiye'de askeri darbelerin meşru olduğu intibasını yarattığı ve diğer askeri darbelerin yolunu açtığı yönünde iddialar bulunmaktadır[83][130][131]



25 Hükümet - 2 Milli Birlik Komitesi Hükümeti (5 Ocak 1961 - 20 Kasım 1961)Görev


İsim


Tarih




Başbakan


Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı


Devlet Bakanı


Devlet Bakanı


Devlet Bakanı


Adalet Bakanı


Mill Savunma Bakanı


İçişleri Bakanı


Dışişleri Bakanı


Maliye Bakanı


Mill Eğitim Bakanı


Bayındırlık Bakanı


Ticaret Bakanı


Sağlık ve Soysal Yardım Bakanı


Gümrük ve Tekel Bakanı


Tarım Bakanı


Ulaştırma Bakanı


Çalışma Bakanı


Sanayi Bakanı


Basın-Yayın ve Turizm Bakanı


İmar ve İskan Bakanı




Cemal Gürsel


Muharrem İhsan Kızıloğlu - Fahri Özdilek


Hayri Mumcuoğlu - Adnan Erzi


Nasır Zeytinoğlu


Sıtkı Ulay


Ekrem Tüzemen - Kemal Türkoğlu


Muzaffer Alankuş


Muharrem İhsan Kızıloğlu - Nasır Zeytinoğlu


Selim Sarper


Kemal Kurdaş


Turhan Feyzioğlu - Ahmet Tahtakılıç


Mukbil Gökdoğan


Mehmet Baydur


Ragıp Üner


Fethi Aşkın


Osman Tosun


Orhan Mersinli


Ahmet Tahtakılıç - Cahit Talas


Şahap Kocatopçu - İhsan Soyak


Cihat Baban - Sahir Kurutluoğlu


Fehmi Yavuz - Rüştü Özal

3 Mart 1961


26 Ağustos 1961




3 Mart 1961


17 Ağustos 1961




7 Şubat 1961

3 Mart 1961




3 Mart 1961


29 Nisan 1961


4 Eylül 1961


8 Şubat 1961



*****lı Kuvvetler Birliği

6 Haziran 1961'de ordu içinde Milli Birlik Komitesine muhalif olan general ve subaylar *****lı Kuvvetler Birliği (SKB)'ni kurmuş ve sembolik başkanlığına Genel Kurmay Başkanı Cevdet Sunay'ı getirmişlerdir SKB ordunun yönetimde kalmasından yanaydı ve parlamentonun açılmasına taraftar değildi[132] SKB, MBK tarafından Washington'a atanan İrfan Tansel'in bindiği uçağı yanlı jetler ile havada geri çevirerek Hava Kuvvetleri Komutanlığına tekrar getirilmesini sağlayacak kadar güçlenmiştir Bu olay üzerine Cemal Madanoğlu görevinden istifa etti[31]

Kurucu Meclis ve 1961 Anayasası'nın Hazırlanması


1961 Anayasası



6 Ocak 1961'de MBK ve Temsilciler meclisi'nden oluşan Kurucu Meclis kuruldu Daha sonra Enver Ziya Karal ve Turhan Feyzioğlu başkanlığında Kurucu Meclis'e bağlı 20 kişilik bir anayasa komitesi kurularak yeni anayasa için çalışmalara başlandı[133]

Yeni hazırlanan anayasada 1924 Anayasası'ndan farklı olarak halkçılık, devletçilik ve inkılapçılığa yer verilmemiş, milliyetçilik ise Milli Devlet olarak değiştirilmiştir İlk kez Sosyal Devlet ilkesi bu anayasa ile ortaya çıkmıştır Adalet Partisi de resmi olarak yeni anayasanın 1924 Anayasası'na kıyasla "ileri bir adım" olacağını belirtmiştir Ancak Adalet Partisi'nin desteğiyle "hayırda hayır vardır", "hayır deyin hayırlı olsun", "demli çay" ("hayır" oyunun renginin kırmızı olmasından) gibi sloganlarıyla "hayır" kampanyası yürütülmüştür Hatta "Mr Refarendum" adlı bir Amerikalı'nın olduğu ve "evet" oyu vermesinin o Amerikalıya evet demek anlamına geleceği anlatılmıştır 9 Temmuz 1961'de yapılan halk oylaması sonucu 1961 Anayasası %617 gibi bir evet oranıyla kabul edilse de[20][134][135], bazı akademisyenler ve uzmanlar %40'a yakın hayır oyunun oldukça anlamlı olduğunu ileri sürdüler ve yeni Anayasanın toplumun ciddi bir kesimi tarafından onaylanmadığını savundular [136][137]

1961 Seçimleri ve Çankaya Protokolü

Adnan Menderes'in idamından üç hafta sonra 15 Ekim 1961'de Demokrat Parti'nin oy tabanının "mirasçıları" Adalet Partisi, Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi oyların % 62'sini alarak 277 milletvekili çıkarmışlardır Buna karşı Cumhuriyet Halk Partisi 173 milletvekili çıkarabilmiştir Bu seçim "Menderes'in zaferi" olarak nitelendirilmiş ve ordu durumdan rahatsız olmuştur[138][139] 25 Ekim 1961'de 12 dönem TBMM toplandı ve askeri rejim sona erdi[140]

Ordu içinde MBK kadar etkili olmaya başlayan SKB, seçimlerin mill iradeyi tam olarak yansıtmadığı ve yeni bir darbenin gerektiğini savunmuştur 21 Ekim'de MBK'nın İstanbul kanadına bağlı 10 general ve 18 albay toplanmış ve en geç 25 Ekim'e kadar yönetime el koyacağını kararlaştıran "21 Ekim protokolü" imzalamıştır[141] 22 Ekim'de MBK'nın Ankara kanadı aynı içerikteki "Mürted Protokolü" imzalamıştır[142]

Fakat SKB onursal başkanı durumunda bulunan Cevdet Sunay'ın müdahalesiyle protokoller askıya alınmış ve siyasi parti liderleriyle uzlaşma yolu tercih edilmiştir[143]

Bunun için 24 Ekim'de Çankaya'da Ragıp Gümüşpala (Adalet Partisi), Ekrem Alican (Yeni Türkiye Partisi), İsmet İnönü (Cumhuriyet Halk Partisi), Osman Bölükbaşı (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi), Cevdet Sunay, Cemal Gürsel ve generalların önünde Yassıada mahkumlarına af çıkarılmayacağına, Emekli İnkılap Subaylar Derneğine bağlı subayların orduya geri alınmayacağına ve Cemal Gürsel'in cumhurbaşkanı seçilmesi için çalışacaklarına dair protokolü imzalamışlardır

Ali Fuat Başgil'in MBK üyeleri tarafından ölümle tehdit edilerek adaylıktan çekilmesiyle 26 Ekim 1961'de yapılan seçimle tek aday Cemal Gürsel cumhurbaşkanlığına getirildi[144]

Mill Güvenlik Kurulu


Mill Güvenlik Kurulu



Ülkenin milli güvenlik politikalarının belirlenmesi amacıyla daha önce çeşitli kararname ve kanunlarla kurulan Yüksek Müdafaa Meclisi Umumi Katipliği ve Milli Savunma Yüksek Kurulu, 1961 Anayasası'nda Milli Güvenlik Kurulu ismiyle düzenlendi[145]

Darbenin meşrulaştırılması

Anayasa Nizamını, Milli Güvenlik ve Huzuru bozan fiiller hakkında kanun hazırlanıp, 5 Mart 1962'de kabul edilen 38 Sayılı Kanun'da darbeyi eleştirmenin suç olduğu vurgulandı[146] Bu kanunun birinci maddesinin B bendinde şöyle denilmekteydi:


27 Mayıs 1960 devrimini zedeliyebilecek şekilde: Bu devrimin neticesi olarak Yüksek Adalet Divanınca veya sair kaza mercilerince verilmiş ve kesinleşmiş olan karar ve hükümleri, söz yazı, haber, havadis, resim, karikatür veya sair vasıta ve suretlerle kötüleyenler, veya üstü kapalı da olsa matufiyeti belli olacak şekilde kötülemeye çalışanlar veya mahküm edilenlerin mahkümiyetlerine esas teşkil eden fiillerini, yahut şahıslarını övenler veya neticelenmiş hazırlık, ilk, son tahkikat veya infaz safhalariyle ilgili resim, hatırat, röportaj yapanlar veya beyanat verenler


Eleştirenler hakkında bu kanunda belirtilen 5 madde gereğince Anayasa Mahkemesi'nde dava açıldı Bunlardan biri Yeni Demokrat Parti genel başkanı Fuad Köprülü'nün, "af ancak bir haksızlığın tamiri olacaktır" sözleri üzerine açılan kamu davasıdır[147]


Kaynak : Wikipedia