Tuncelide Bulunan Tarihi Yerler - Tuncelinin Tarihi Mekanları

tuncelinin tarihi mekanları,tunceli'nin tarihi ve turistik yerleri,tuncelinin tarihi eserleri,tunceli tarihi yerler

Tunceli İlinin Tarihi Yerleri

Mahsume (Besime) Hatun Türbesi

Halk arasında Besime olarak bilinen Mahsume adında bir kadına ait olduğu sanılan türbenin yapım tarihini veren herhangi bir kitabe olmadığı gibi, kaynaklarda yapıyla ilgili herhangi bir bilgi bulunmamaktadır Çevrede bulunan diğer türbelerle plan ve malzeme yönünden benzerlik gösteren yapının XV Yüzyıl sonu ile XVI Yüzyıl başlarında yapılmış olduğunu söylemek mümkün olmakla birlikte kesin bir tarih verilememektedir Bugün harap durumda bulunan bu yapının izlerinden sekizgen bir plana sahip olduğu anlaşılmaktadır


Çelebi Ağa Camii

Pertek ilçesinin güneyinde, Murat Irmağının kıyısında yer alan cami giriş kapısının üzerinde yer alan kitabeye göre Koca Hacılı Ali oğlu Çelebi Bey tarafından 1569’da yaptırılmıştır Kesme ve moloz taştan yapılan cami, üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır Ana mekânın batısında yer alan beşik tonozlu mekânın duvarında eyvanlı çeşme ve minare vardır Çeşme, minare ve son cemaat yeri duvarları, iki renkli kesme taştan yapılmıştır

Çelebi Ağa Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçesinin Soğukpınar Mahallesine bugün bulunduğu yere taşınmış ve burada yeniden monte edilerek kullanıma açılmıştır

Sağman Camii

Pertek ilçe merkezinin kuzeyinde, Pertek’e 20 km uzaklıkta bulunan Sağman Köyündeki camiyi,1555’te Keyhüsrev Bey’in oğlu Salih Bey’in yaptırdığı sanılmaktadır Renkli taşlardan yapılmış taç kapıdan dörtgen planlı ve kubbeli ana mekâna girilir Sekizgen kasnağa oturan kubbenin üstü taştandır Minareye cami dışından çıkılmaktadır Yanındaki altıgen planlı türbe, renkli taşlardan kuşaklarla bezelidir Yakın zamanda restore edilen Sağman Camii giriş cephesindeki mermer ve somaki taştan yapılmış sütunlar bugün yerinde mevcut değildir Giriş kapısındaki oyma işçiliği, çok özenli ve dikkat çekicidir Camiye bitişik tek parça mermerden yapılmış ve üzerinde otuzdan fazla çeşme olan bir sebil bulunmaktadır

Ferruh-Şad Bey Türbesi

Ulukale Köyü yakınında tarlalar arasındadır Kesme, moloz taş ve tuğladan yapılan türbe, kubbe kaplaması dışında oldukça sağlamdır Kapısındaki yazıttan 1551’de yaptırıldığı anlaşılmaktadır Yapı altta mumyalık, üstte mescit bölümüyle Selçuklu türbe geleneğini taşımaktadır Sivri kemer içindeki girişin karşısında mihrap yer alır Çevresinde bazı tarihi eser kalıntıları ve mezar taşları bulunmaktadır

Sungurbey Camii

Pertek ilçesinin güneyinde, Murat Irmağının kıyısında Türkmen Beylerinden Pir Hüseyin oğlu, Rüstem Oğlu Sungurbey tarafından 1577 yılında yaptırılmıştır Üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır Son cemaat yeri ile minare, iki renkli taştandır Taç kapı ve mihrabın taş işçiliği çok özenlidir Pencereler, sütunlara oturmuş sivri kemerlerle çevrelenmiştir Cami, çok kuvvetli süsleme tekniği ile Türk mimari tarzı tezyini sanatının ender yapılarından biridir

Sungurbey Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçe merkezine taşınmış ve bugün bulunduğu yerde yeniden monte edilerek ibadete açılmıştır

Elti Hatun Türbesi

Mazgirt ilçe merkezinde yer alan sekizgen biçimli türbe, 13 yüzyıl eseri bir kümbettir Elti Hatun adına yapılan türbenin içinde ikisi büyük, biri küçük olmak üzere üç tane mezar bulunmaktadır

Elti Hatun Camii

Mazgirt ilçe merkezinde bulunan caminin yazıtından 1252 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın kız kardeşi Elti Hatun adına yapıldığı anlaşılmaktadır Güneydeki altıgen mihrap çıkıntısı ile son cemaat yerinin kuzeyindeki çeşme, yapıya devinim kazandırır Derin bir niş biçimindeki çeşme çıkıntısı, beş sıralı mukarnaslarla bezelidir Mahfil kapısı ise mukarnaslar dışında yalındır Ana mekândan daha yüksek olan son cemaat yerinin en önemli bölümü, doğudaki iç içe iki niş biçimindeki taç kapısıdır Tonoz örtülü son cemaat yerinden taç kapıyla yine tonoz örtülü üç bölümlü ana mekâna girilir Yapıdaki pencereler oldukça düzensizdir


Çoban Baba Türbesi

Türbenin yapım tarihini veren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır XV Yüzyıla ait olduğu sanılan bu türbenin, halk arasında anlatılan bir efsaneye göre, Moğollar tarafından Anadolu işgal edilince Hacı Bektaş-ı Veli tarafından buraya gönderilmiş, halkı irşat ederek buradan göç etmelerini engellemiş bir zat olan Çoban Baba’ya ait olduğu sanılmaktadır

Uzun Hasan Türbesi

İlçenin girişinde, Tekya Mevkiinde, blok bir kaya üzerine inşa edilmiş, sekizgen planlı bir yapıdır İki katlı kesme taştan yapılan türbe içten ve dıştan piramit çatı ile örtülmüştür Halk arasında Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’a ait olduğu sanılmakla beraber türbenin kitabesinde yazılan bilgilere göre aslında türbenin 1572 yılında Behlülbey oğlu Şah Bey ve iki oğlu için yaptırıldığı anlaşılmaktadır Osmanlı Hükümdarı Yavuz Sultan Selim döneminde Çemişgezek Beylerinden olan zatın vücudunun kemiklerinin uzun olmasından ötürü halk arasında Uzun Hasan adıyla anılmasına neden olmuştur Türbe iki katlı olup alt katta cenazelik vardır Selçuklu mimari tarzını yansıtan seçkin bir yapıdır

Ulu Kale Camii

Çemişgezek Ulukale Köyünde bulunan cami evler arasına sıkışmış moloz taştan bir yapıdır 1793’te yapılan camiye sonradan eklenmiş son cemaat yerinden girilmektedir Giriş kapısı orta eksen üzerinden olmayıp yana kaydırılmıştır Ana mekân ayaklarla, enine dört nef’e bölünmüştür Düz dam örtülü yapının içi de, dışı da yalındır

Süleymaniye Camii

İlçedeki tarihi eserler arasında en büyük yapı olan caminin mimari özellikleri Selçuklu tarzını yansıtmaktadır Yörede XIV-XV Yüzyıldan itibaren Türkmen Beylerinin etkinliğinin arttığı, özellikle Çaldıran Savaşından (1514) sonra Yavuz Sultan Selim tarafından, Pir Hüseyin Bey’e verilen Çemişgezek’te yapılaşmanın çoğaldığı bir dönemde ve muhtemelen XV-XVI yüzyıllarda bu caminin inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir Caminin kapısı aslını koruyarak günümüze kadar kalmıştır Caminin tek şerefeli ve oldukça geniş çaplı olan minaresi tek parça tuğladan inşa edilmiş olup, oldukça dikkat çekmektedir

Yelmaniye Camii

Çemişgezek ilçe merkezinde bulunan caminin Timur döneminde Tacüddin Yelman adında bir Türkmen Beyi tarafından 14 yüzyıl başında yaptırıldığı sanılmaktadır Devamlı onarım ve değişiklik yapıldığı anlaşılan yapının çevresinde bazı ek yapıların izleri bulunmaktadır Güney kısmında uzanan temel kalıntıları caminin bir yapılar topluluğu içinde kaldığını göstermektedir Eğimli bir alanda kesme taştan yapılan caminin batı cephesindeki eyvan biçimindeki taç kapısı, özgünlüğünü koruyabilmiş tek bölümdür Özenli taş işçiliği ve boyutlarıyla anıtsal bir görünümü olan giriş, geometrik bezemeli kuşaklarla çevrilidir Giriş kapısının iki yanındaki sekizgen, geometrik bezekli sütunlar, kapının açılmasıyla, kendi ekseni etrafında dönmektedirler Cami tek kubbeli olup minaresi yoktur Mihrabın etrafı yeşil çinilerle süslüdür Çini ile taşın bir arada kullanıldığı göz alıcı mihrabın yanındaki minber yalındır Yelmaniye Camisi, Selçuklu ve Osmanlı mimari tarzları arasında bir geçiş yapısı niteliğindedir

Mazgirt Kalesi

Mazgirt ilçe merkezinin kuzeyinde, ilçeye hâkim bir tepe üzerinde kurulmuştur Büyük ölçüde yıkılmış olan kale surlarının büyük bir kısmı hala ayaktadır Kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir Kaleye bir mağara yoluyla gidilmekte olup mağaranın önünde kırk basamaklı bir merdiven vardır Kalenin en yüksek yerinde bir köşk ve yel değirmeni olduğu sanılan kalıntılar bulunmaktadır

Çemişgezek Kalesi

Çemişgezek ilçe merkezinin batısında Tahar Çayı kenarında bir tepe üzerinde yapılan kalenin bir duvarından küçük bir kısım günümüze kadar kalmıştır Kesme ve moloz taştan yapılan kalenin ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir

Kale Köyü Kalesi

Mazgirt ilçe merkezinin doğusunda, ilçeye 20 Km uzaklıkta olan Kale Köyünde bir tepe üzerine kurulmuştur Kaleye büyük bir bölümü aşınmış merdivenlerle çıkılmaktadır Kalenin giriş kapısının yanında bulunan çivi yazılarının büyük kısmı halen durmaktadır Kalenin giriş kapısı ve iç bölümleri kayalar oyularak inşa edilmiştir Kalenin içinde büyük bir sarnıç vardır Kalenin üzerinde bulunduğu kayanın tabanına doğru, büyük bölümü taş ve toprakla dolmuş 30-40 metre uzunluğunda bir dehliz mevcuttur


Bağın Kalesi

Mazgirt ilçe merkezinin doğusunda il sınırının bitişiğinde yer alan Dedebağ Köyünde bulunan Bağın Kalesi, Peri Suyunun kenarında bir tepe üzerinde kurulmuştur Kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir Giriş kapısı Peri Suyuna bakan yamaçta olan kalenin surları büyük ölçüde yıkılmıştır

Pertek Kalesi

Pertek ilçesinin güneyinde, Murat Irmağının kıyısındaki bir tepenin üzerinde inşa edilen Pertek Kalesi, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalması nedeniyle bugün bir ada görünümünde kalmıştır Osmanlılar zamanında onarım gören kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir İç içi iki surdan oluşan kalede, surlar arasında yapı kalıntıları bulunmaktadır Kalenin güney cephesindeki yontma taşların arasına kondurulmuş kırmızı sert tuğlalar ve serpiştirilmiş mavi çiniler vardır

Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi

Pertek’e bağlı Sağman Köyündeki askeri kale, yöreye hâkim bir tepe üzerinde kurulmuştur Kalenin yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur Evliya Çelebi’nin tariflerine göre, Diyarbakır’daki Artukoğulları sülalesinden bir Türk Beyi tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır Tepenin batı ve güney yamacında kale surları sağlam bir şekilde günümüze kadar kalmıştır

Hamam-ı Atik (Eski Hamam)

İlçe merkezindeki çarşı içinde yer alan yapının girişindeki Türkçe ve Arapça iki yazıttan hamamın, 15 yüzyılda yapıldığı, 18 yüzyılda da onarım gördüğü anlaşılmaktadır Çemişgezek’te uzun süre egemen olmuş Akkoyunlular döneminden kaldığı kesinlikle bilinen tek yapıdır Kesme ve moloz taşla tuğla karışımı hamamda, orta kubbeli bölüm ile yanlarda buraya açılan beşik tonozlu mekânlardan oluşmaktadır Köşelerde ise giriş ve ılıklığa geçişi sağlayan küçük kubbeli bölümler yer alır Ortada beşik tonoz, yanlarda kubbeli bölümlerin oluşturduğu ılıklıktan, soyunmalıkla aynı plandaki sıcaklığa geçilir Sıcaklığın beşik tonozlu mekânına açılan külhan, yapı boyunca uzanmaktadır

Yeni Hamam

Güney cephede bulunan giriş kapısı üzerinde yer alan kitabeye göre 1701-1702 yılları arasında Hacı Bayramoğlu Hüseyin adında bir kişi tarafından inşa ettirildiği belirtilen bu yapı doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen plan üzerine inşa edilmiş olup, soğukluk, sıcaklık, ılıklık ve külhan bölümlerinden oluşmaktadır Yapı düzgün kesme taş ve tuğla malzeme ile inşa edilmiştir

Hamidiye Medresesi

Çemişgezek ilçe merkezinde bulunan Hamidiye Medresesinin kitabesindeki ifadeden Sultan IIAbdulhamit zamanında 1861-1862 yıllarında yapıldığı anlaşılmaktadır Cumhuriyet döneminde bir süre Adliye binası olarak kullanılmıştır Mülkiyeti bir şahsa ait olup, halen konut olarak kullanılmaktadır

Tahar (Yusuf Ziya Paşa) Köprüsü

İlçeye 3 km uzaklıkta, Tahar Çayı üzerindeki taş köprü tek sivri kemerden oluşmaktadır Köprünün yazıtından 1807 yılında Yusuf Ziya Paşa tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır Köprünün 1856 tarihinde Diyarbakır Valisi Akif Paşa tarafından onarılmış olduğu kaynaklarda geçmektedir 55 metre uzunluğa, 9 metre yüksekliğe ve 4,3 metre genişliğe sahip köprünün her iki tarafında 70 cm yüksekliğinde korkuluklar yer alır Köprünün dört işaret taşından birine kavak ağacı motifi işlenmiştir

Aşağı Köprü

Geçmişte ilçe merkezi ile güney ova köyleri arasında ulaşımı sağlayan tarihi köprü, 1203 yılında inşa edilmiştir Bugün ulaşım amaçlı olarak kullanılmamaktadır

Sivdin Köprüsü

Karar Deresi üstündeki taş köprü, suyun iki yakasındaki kayalara oturmuş tek bir kemerden oluşmaktadır Korkuluk duvarları moloz taştandır Yapı 12 ya da 13 yüzyıla tarihlenmektedir

Baş Çeşme

Çemişgezek İlçe merkezinde yer alan ve halen kullanılır vaziyette olan çeşmenin alınlıkta bulunan kitabesinden 1870 tarihinde Rüştü Efendi tarafından onarıldığı bilinmekle birlikte, bu yapının ilk olarak kim tarafından ve hangi tarihte yapıldığı bilinmemektedir Düzgün kesme taş ile yapılan çeşme bir eve bitişiktir

Meydan Çeşmesi

Ulukale Köyü meydanındadır Kemerlerin biçimleri ve yapıdaki ayrıntılardan yola çıkılarak 16yüzyıl sonu 17 yüzyıl başlarında yapıldığı sanılmaktadır Kesme taştan oluşan yapı, küçük köşe sütunlarına oturan sivri kemerli eyvan biçimindedir

İn Delikleri (Derviş Hücreleri)

Çemişgezek ilçe merkezinin batısında Tahar Çayı Vadisinin yukarıya doğru uzanan sarp kalker kayalarına konut amaçlı oyulmuş 20 civarında oda bulunmaktadır İn deliklerinin kimler tarafından yapıldığı bilinmemektedir İn Delikleri, üç kat halinde sıralı odalar ve bu odaları aydınlatan büyük pencereler ile uzun koridorlardan oluşmaktadır Ayrıca su gereksinimini karşılamak üzere, kayaların arasından sızan suların toplandığı sarnıçlar, yukarıdaki odalara ulaşmak için kayalardan yapılan merdivenler ve galeriler bulunmaktadır

Kiliseler

Mazgirt’te bulunan Ermeni Kilisesi kesme ve moloz taş karışımı bir yapı olup, dört yapraklı yonca planındadır Beşik tonozlu girişten, kubbeli ana mekâna girilir Doğudaki apsis yarım kubbeyle örtülüdür Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen kilisede, 18 yüzyıla ait olduğu sanılan freskler bulunmaktadır Tescilli olan kilisenin tavanı çökmüş olmakla birlikte duvarları halen sağlamdır

Hozat’a bağlı Geçimli Köyünde bulunan kilisenin hangi döneme ait olduğu bilinmemektedir Bölgedeki diğer kiliselere göre daha büyük olan kilisenin tavanı çökmüş olup duvarları sağlamdır

Mezar Taşları

Tunceli’nin çeşitli kesimlerindeki eski mezarlıklarda, günümüze kadar kalan tarihi mezar taşlarında kültürel geleneklerin sürdürüldüğü görülmektedirYörede koyun biçimindeki mezar taşları, Akkoyunlular dönemindeki Türkmen geleneğine tanıklık etmektedir

Tunceli yöresindeki eski mezarlar ya bir tepe üzerinde ya da köyün ya da mezranın üst tarafında yüksekçe bir yerde bulunmakta olup, mezar taşlarında geleneksel örf ve adetlerin yanı sıra dini ve mitolojik unsurları da görmek mümkündür

Tunceli ilinde bulunan koç-koyun mezar taşları genellikle ayaktadır Sade bir şekilde işlenmiş heykellerin bir kısmının üzerinde kılıç, bıçak, sadak, çevgan, kalkan, hançer, dokuma tezgahı, şiş, herek, çatal gibi eşyalara ait kabartma figürlerin yanı sıra çeşitli hayvan ve bitki figürleri de yaygın olarak kullanılmıştır Bu figürler yalnız bezek olarak değil, orada yatan kişinin cinsiyeti, toplumsal konumu ve mesleğini de belirten figürlerdir Kılıç, kalkan, at, ok, koç, tüfek, tabanca, bıçak gibi şekiller mezar sahibinin erkek olduğuna ve yiğitliğine işarettir Kandil, terazi vb şekiller din adamlarına; iğne, sap, küskü, el gibi figürler ise kadınlara aittir İbrik ve tepsi gibi figürler cömertliğin ifadesidir Bazı mezarlarda görülen Zülfikar (Hz Ali’nin Kılıcı), güneş kursu gibi şekiller de orada yatan kişinin alevi inançlı olduğuna işarettir

Pülümür ilçesine bağlı Sağlamtaş Köyü mezarlığında 11 adet koç heykeli bulunmaktadır Yapılan araştırmalarda bu mezar taşlarının 250-300 yıl önce yapıldığı anlaşılmıştır Kayalardan oyularak tek parça halinde yapılan ve 200 ile 300 kg arasında değişik ağırlığa olan bu heykeller mezarın yan tarafına konulmuştur Mezar taşlarının tamamı tescilsizdir