Tasavvuf

Rifaiyye tarikatından zikreden şahısları gösteren bir betimleme

Tasavvuf veya Sufizm bir mezhep olmamakla birlikte, kendisine birçok farklı mezhepte yer bulmuş, çileci, zaman zaman ezoterik, monistik veya panteistik yönleri de olan bir İslam akımıdır Tasavvuf veya Sufi kelimelerinin kökeni konusunda ihtilaf olduğu gibi ortaya çıkışı hususunda da ihtilaf vardır Din bilimleri açısından tasavvuf akımının hicrî ikinci yüzyıldan itibaren başladığı özellikle İslam'ın diğer topraklarda yaygınlaşması ve yeni toprakların İslam devletine katılmasıyla birlikte yaygınlaştığı bilinmektedir


Cabir bin Hayyan, Ebu Haşim el-Kûfî ve Abduk es-Sûfî birçok araştırmacı tarafından ilk mutasavvıflardan sayılmışlardır Tasavvuf akımı kendisinden önce ve sonra ortaya çıkan farklı dinî veya mistik akımlardan büyük ölçüde etkilenerek ortaya çıkmıştır Nitekim tasavvuf tarihçelerinde, Antik Çağ'dan tanınmış bazı âlim ve düşünürler, özellikle Hindistan ve Mısır'daki gizemci bazı mezhepler ve felsefeler övülmüş, tasavvufla ilişkilendirilmiş bu felsefelerin tasavvufî düşünceyle ortak bir paydada buluştuğu ifade edilmiştir örneğin, Batı mistiklerinden Pisagor birçok mutasavvıf ve eser tarafından sıklıkla övülmüş, tasavvufla ilişkilendirilmiştir Hatta tanınmış oryantalist De Lacy O'Leary tasavvufun üzerinde oturduğu temel eylemler, davranışlar ve kavramların İslam'da bulunmadığını ve dışarıdan İslam kültürüne geldiğini iddia etmiştir Bu fikirler mutasavvıflar arasında bazen kabul görüp, bazen görmemektir

Genelde mutasavvıflar tasavvufî görüşlerin ve kavramların Kur'an temelli olduğunu ve peygamber ile sahabe zamanında olduğuna inanırlar Tasavvufî düşünce kendi içinde birçok gruba ayrılır ve genelde bu grupların her birine tarikat denir Tarikatlar genelde düşüncelerinin geçmişini peygamberin zamanında yaşayan Müslümanlardan birine kadar gittiğini iddia eder ve o zamandan günümüze kadar düşüncesel anlamda önderlik etmiş şahısların bir silsilesini oluştururlar Bazı din bilimciler Batı'daki panteistik düşüncelerle tasavvuftaki ontolojik düşüncelerin benzerliğini savunsa da, birçok mutasavvıf bunu reddetmiştir Nitekim tasavvufta ontolojik yapı tarikatlar arası farklılık göstermektedir

Sufi şairlerden Muhammed Celaleddin-i Rumî'yi gösteren bir betimleme;
Rumî Türkçe yazında sıklıkla sadece saygı ifadesi olan lakabı Mevlânâ olarak anılır

Tasavvufun temelinde sıklıkla, Allah'ın tek olduğu, sadece ilahî anlamda değil varlıksal anlamda da tek olduğu, onun dışında hiçbir varlık bulunmadığı, evrenin ve içindeki canlı cansız her şeyin Allah'ın varlığının bir yansıması olduğu fikri yatar Bu nokta ve daha sonrasındaki ontolojik anlayış genelde çoğu tasavvufî akımda benzer olsa da, ayrıntılarda farklar büyüktür Tasavvufta Kur'an'dan hayatın her alanına kadar zahirî (görünen) şeylerin ardında kalan ve daha derin bir anlam olduğu fikri temeldir Bunun dışında özel bir zühd kavramı vardır ve mutasavvıflar hayata dair zevklerden ruhanî zevklere ulaşabilmek için kaçınmalıdırlar

Yoğun bir çilecilik anlayışı mevcuttur fakat bu çileciliğin tezahürleri tarikattan tarikata farklılaşabilir Tasavvufta farz ve nafile ibadetlerin dışında uzun toplu veya bireysel zikir önemli bir ibadettir Ayrıca tasavvufta, kişinin kendisini tasavvufî anlamda geliştirmesi için, bir şeyhe bağlanması şarttır Tasavvufa göre kişi tasavvufta ilerledikçe çeşitli varlıksal mertebelerden geçer ve sonunda kemâlete erer Ayrıca beden ve nefis doğaları gereği kötü ve hakir görülür, nefse ve bedensel ihtiyaçlara sıklıkla yenilecek bir düşman, aşılacak bir engel olarak bakılır

Buna göre Allah'ın bir parçası olan ruhun onun varlığındaki farkındalığına kavuşması için bunlar şarttır Nitekim bu da çileciliğin tasavvuftaki yerinin sebeplerindendir Ayrıca tasavvufta Allah'a karşı duyulan ve önemli bir yeri olan bir aşk kavramı mevcuttur Nitekim sıklıkla yapılan ibadetlerin cennet arzusu veya cehennem korkusu yerine bu aşk uğruna yapılması gerektiği vurgulanır Bu aşk kavramı tasavvuf edebiyatında da kendisine önemli bir yer bulmuştur ve gerek Allah'tan gerekse Muhammed'den tasavvuf edebiyatında sıklıkla sevgili olarak söz edilmiştir


Tasavvuf, özellikle şeyh-mürid ilişkisi ve barındırdığı çeşitli ontolojik fikirler (örneğin vahdet-i vücud) sebebiyle zaman zaman çeşitli din âlimlerince kınanmış ve hatta tekfir edilmiştir Bu âlimlere bir örnek İbn Teymiye'dir Bazı İslam âlimleriyle tasavvufî görüşe hak vermiş ve İslam dairesi içinde, saf ve hakikî bir yol olduğunu savunmuş, tasavvufun gelişimine katkılarda bulunmuştur; Gazali bu şahıslara örnek olarak verilebilir

Tasavvufun İslam kültüründeki yeri büyüktür ve gerek Sünnî gerekse Şii topluluklarda önemli bir yer tutar Tasavvuf edebiyatı ve musikîsi İslam kültüründe önemli bir rol oynamıştır Tarih boyunca birçok tanınmış mutasavvıf şair vardır ve gerek tasavvuf edebiyatı gerekse Doğu edebiyatında önemli bir yere sahiptirler Bunlara Celaleddin-i Rumî, Şeyh Galib, Feridüddin Attar, Hâfız, Sadi Şirazi, İbn Ferid ve Yunus Emre gibi isimler örnek olarak verilebilir

tşklerr emeğine sağlık

Elinize sağlıkHarika bir yazı

Emeğine sağlık sevgili Equinox