Öksürük Nedir, Nasıl Ortaya Çıkar

Öksürük mevsimine girdik Bugünlerde ailemizde çevremizde, yeni doğmuş bir bebekten ihtiyar dede ve ninelere kadar bir çok insanın öksürdüğünü duyabilirsiniz Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr Ahmet Rasim Küçükusta, Mynet okurları için yazdı

Öksürük tek başına bir hastalık değildir, basit bir soğuk algınlığı ya da bir üst solunum yolları enfeksiyondan astım, kronik bronşit, zatürree, tüberküloz, akciğer kanserine kadar çok ciddi hastalıkların bir belirtisi olabilir, ama her öksüren kişinin mutlaka hasta olması da gerekmez

Peki, öksürüğün hiç nasıl ortaya çıktığını, bir hastalık belirtisi olmaktan ve bizi rahatsız etmekten başka bir işe yarayıp yaramadığını hiç düşündünüz mü?

SOLUNUM YOLLARININ KORUYUCU BİR REFLEKSİ

Öksürük, esasında akciğerleri mekanik, kimyasal ve termal etkenlere karşı koruyan karmaşık refleks bir olaydır ve bu yönüyle solunum sisteminin savunma mekanizmalarından biridir Amacı, yabancı maddelerin havayollarına girmesini önlemek ve bunların ve havayollarındaki salgıların dışarı atılmalarını sağlamaktır

Öksürük refleksi istemli olabileceği gibi bazen isteğimiz dışında da ortaya çıkabilir

Öksürüğün ortaya çıkmasına neden olan duyarlı bölgelere öksürük reseptörleri denir Bunların en çok bulundukları yerler gırtlak, ana nefes borusu ve büyük bronşlardır, ama burun, sinüsler, yutak, kulak zarı, dış kulak yolu, kalp zarı ve hatta midede bile öksürük reseptörleri bulunur

Tüm sağlıklı insanlar, havayollarını tahriş edecek kirli, dumanlı veya soğuk hava solunduklarında ya da solunum yollarına yabancı olan bir madde kaçtığı zaman hemen öksürmeye başlarlar

Meselâ, çok dumanlı bir ortamda öksürmeye başlarız Bir şey yer veya içerken, solunum yollarımıza kaçan küçücük bir tanecik veya bir su damlacığı da herkesi öksürtür Bunlar yararlı bir öksürüklerdir, bu sayede o havası kirli veya soğuk olan ortamdan uzaklaşmamız veya yabancı maddenin akciğerlerden atılması sağlanmış olur

Zatürree, bronşit, astım gibi hastalıklarda solunum yollarında biriken fazla miktardaki salgılar da öksürük refleksi sayesinde balgam şeklinde vücuttan uzaklaştırılır Öksürük bu durumlarda çok faydalıdır; astımı ve bronşit olanların öksürüklerinin ilaçlarla kesilmesi doğru değildir

Öksürük, çok nadir rastlanan bir durum olsa da, bozulan kalp ritminin tekrar eski düzenine dönmesini sağlayarak, hayat kurtarıcı bir özellik bile taşıyabilir

ÖKSÜRÜK NASIL OLUŞUR?

Beynimizde, solunum merkezi yakınlarında bir öksürük merkezi vardır Öksürük reseptörlerinden sinirler aracılığıyla gelen uyarılar sayesinde bu merkez aktive olur ve bunun sonucunda da gene sinirler aracılığıyla öksürüğü oluşturacak yapılara gerekli uyarılar gönderilir

Öksürüğün üç dönemi vardır

Birinci dönemde derin bir nefes alınır

İkinci dönemde gırtlak kapanır ve bu kapalı gırtlağa karşı solunum kasları kasılır 200 milisaniye süren bu dönemde akciğer içindeki basınçlar hızla artar

Üçüncü dönem, ise gırtlak birden açılarak akciğerler ve dış atmosfer arasındaki büyük basınç farkı nedeniyle sıkışmış olan hava şiddetle dışarı atılır Bu hızlı akımlar sayesinde solunum yollarında biriken salgılar, yabancı maddeler dışarı atılmış olur Bu sırada havayollarındaki salgıların, bronş duvarlarının ve komşu dokuların titreşimi ile malum ‘öksürük sesi' duyulur

PATOLOJİK ÖKSÜRÜK

Öksürük her zaman bir savunma refleksi değildir, bazen de patolojik bir refleks olarak da karşımıza çıkabilir Meselâ, astım, tüberküloz veya kanser gibi önemli bir hastalığın belirtisi olabilir Organizmaya ağır fonksiyonel ve yapısal zararlar verebilir Solunum yoluyla bulaşan enfeksiyonların yayılmasını kolaylaştırır Şiddetli öksürük hastayı yorgun ve bitkin düşürebilir