Gölköy İlçesi (Ordu)

Gölköy İlçesi (Ordu)
















Gölköy'ün Tarihçesi

Gölköy’ün bilinen eski adı, Habsamana'dır İlçe kasaba XVIIYY'da bugünkü yerini aldı İlçe bugünkü adını içinde bulunan göl ve ilçeyi ikiye ayıran Gölköy Irmağı'ndan almıştır Bu ırmak Bolaman Deresi’nin yukarı kollarından birisidir Gölköy’ün yerleşim tarihi oldukça eskiye dayanır MÖ II YY' da Kızılırmak yayı içinde yaşayan Hititler ile çağdaş olan ve kuzeyden komşuları olan Kaşkarlar ile Ordu ili tarihi başlar Kaşkarlar'ın yerleşim yerleri kesin olarak bilinmemekle birlikte Kastamonu ve Ordu yayı içerisindeki bölümde yaşadıkları bilinmektedir Bu topluluk yarı yerleşik bir hayat yaşamaktaydı





Kaşkarlar, Hititler ile çok çeşitli antlaşmalar yapmalarına rağmen antlaşmalara riayet etmemişler ve Hititlerin sınırlarını taciz etmişlerdir Sonunda Hititler Kaşkar korkusu yüzünden ülkenin kuzey kesimlerini boşaltmışlardır Ege göç kavimlerinin hareketleri sonucu Hitit Devleti ortadan kalkmıştır Aynı zamanda bu durum bölgede yaşayan Kaşkarlar'ın sonu olmuştur (İÖ1190-1170)





İÖ IYY’ın ilk yarısında Roma ve Pontus arasındaki savaşta Roma galip olarak ayrıldı Roma ordusu İÖ 66’da Mitridates güçlerini Kelkit ve Fırat arasında sıkıştırıp Ordu Dağları arasından doğuya kovaladı İÖ 63’te Pontus Krallığı Devleti yıkıldı Pontus Krallığını yıkan Roma orduları Çoruh Irmağı ve Aras Havzasında ilerledi Bu sırada Ordu bölgesini de içine alan Tokat ve Tibarenia yöresi Tolistoboi Topluluğu’nun önderi Deotoros’a bağışlandı MS 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı Ordu ve çevresi Doğu Roma(Bizans) İmparatorluğu sınırları içinde kaldı











Anadolu Selçukluları Döneminde Ordu ve Çevresi

Bu yıllarda Anadolu’ya Türk akınlarında sonra Kutalmışoğlu Süleyman Şah ve Mansur Selçuklu Devletini kurdular1071 yılında sonra yapılan savaşlarda Ordu ili bir süre için Türklerin eline geçti Ancak Türk güçlerinin sürekli Bizans'ı izlemeleri ve savaşın merkezinin Marmara Kıyıları’na doğru kayması yüzünden Bizans Komutanı Teodar Gabras Doğu Karadeniz’i geri aldı 1075 Böylece Ordu ve çevresi tekrar Bizans’ın eline geçti Ancak 1079’da yöreye saldırı düzenleyen Türk güçleri yöreyi tekrar ele geçirdiler1081 de Bizans’ın tahtına çıkan 1Aleksios Kommenos kendine rakip olarak gördüğü Teodar Gabras’ı Doğu Karadeniz’e vali olarak atar Bir süre Trabzon, Ordu yöresini vali olarak yöneten Gabras bağımsızlığını ilan eder










Beylikler Dönemi

Anadolu kargaşası devam ederken Karadeniz de güçlenen Hacı Emir Pontuslular üzerine akın düzenler 1343’te Ünye’yi alır Hacıemir hastalanınca 1387 de tahtını oğlu Süleyman a bırakır Bir süre sonra iyileşen Hacı Emir yönetimi almak ister Süleyman Bey kabul etmez ve çatışma çıkar Bu çatışmadan Niksar yöresi Emir Tacettin Bey Hacı Emir Bey Beyliğine sefer düzenler Süleyman Bey geri püskürtür İkinci saldırıyı öğrenen Süleyman Bey, Eratna eyliğini ele geçirmiş olan Kadı Burhanettin Bey’de yardım ister

Yardıma hazırlanırken Tacettin Bey saldırır Fakat Süleyman Bey, Tacettin Bey’i öldürürI Beyazıd 1391 de Yeşilırmak- Kelkit Yöresine girdiği zaman Hacı Emiroğulları dahil yöredeki beylikler Osmanlı hakimiyetini tanırlar 1402 de Ankara Savaşı’nda Osmanlıları yenen Timur, Anadolu Beyliklerini yeniden canlandırır 1461’de Fatih Sultan Mehmet Hacı Emir oğullarına ve Pontus Devletine son verir Böylece ordu ve yöresi Osmanlı egemenliğine geçer

• Danişmendliler Devri

Denişmendliler Anadolu Selçuklularına bağlı olarak 1095-1175 yıllarında yaşamıştır Devletin kurucusu Emirgazi Danişmend Taylı Bey’dir Danişmend Bey zamanında bölgeye hakim olabilmek için sahile doğru beyliği yeniletmeye çalışmış Niksar'dan itibaren Ünye, Fatsa ve Doğuda Aybastı ve Mesudiye bölgelerini ele geçirmiştir1142-1171 yılları arasında Mesudiye ve Aybastı bölgeleri Beyliğin eline geçti Büyük göç dalgaları halinde Anadolu’ya gelen Oğuz boyları Anadolu yerli halkıyla anlaşıp kaynaşmışlardır Aynı Oğuz boyların belirli sahada yerleşmesine müsaade edilmemiş aynı Boy’un Oymak ve Obaları büyük mesafelere ayrılmış ve oralardaki bazı Oğuz boylarını yerleştirmişler bu şekilde yerleşmiş değişik Boy Oymak ve Obaların bulunuşu bu yüzdendir Oğuzların Anadolu’ya gelmesinde önce Karadeniz sahil şehirleri ve Limanları doğu ile Bizans arasında yapılan mal nakliyatında önemli ticaret merkezleri halindedir Anadolu’nun Kuzey ve Güney bölgeleri arasındaki ticaret 13 YY'ın başından itibaren Güneyden Sivas’a oradan Karadeniz’in Sinop ve Samsun Limanları vasıtasıyla Kırım sahillerine ulaşıyordu






13 YY başlarında Trabzon Rum Devleti bu Liman şehirlerini ele geçirmiş bu limanları kervanlara kapatınca Sivas'ta büyük bir kervan topluluğu birikir Selçuklu Sultanı Rüknettin Süleyman Şah ve Gıyaseddin Keyhüsrev bu durumu ortadan kaldırmak için Trabzon üzerine sefere açar, bu çarpışmalar sırasında Ordu sahilleri ikinci derece liman vazifesini almıştı Sivas’tan hareket eden kervanlar Koyulhisar ve Mesudiye üzerinden Gölköy’e gelmiş Gölköy’den Ulubey yolu ile sahile inmişler veya Çambaşı Kabadüz yolunu takip etmişlerdir 1214 tarihinde Trabzon Rum Devleti Ordu topraklarının bir kısmınıterk etmiştir Ünye ve civarı Selçuklularda Fatsa’dan doğuya bütün sahil Trabzon Rum Devleti idaresine katılmıştı Ancak bu idare sahil şeridindeki yerleşme merkezlerini inhisar ediyordu Sahilden içeriği nüfuz etmiyordu Bu yüzdende Gölköy ve çevresi bu yıllarda Trabzon Rum Devleti hâkimiyetinde değildi

• Hacı Emir Oğulları Beyliği

Bu beylik Mesudiye ilçesi topraklarında oturan Türkmenlerden Cepni Boyuna mensup Bayram Bey tarafından kurulmuştur Halk daha önceden Müslüman olduğu için beylik kısa zamanda gelişmiştir Bu beylik Anadolu’ya hakim olan İlhanlı Devleti’nin çökmesiyle kurulan devletlerdendir 1308 yılında Ordu toprakları İlhanlı Devleti’ne bağlı Trabzon Rum Devleti hudutları içindeydi Ancak sadece kıyı kesimleri Hacıemiroğulları Beyliği’nin en önemli harekâtı 1381 yılında Giresun’u fethederken 12000 kişilik bir kuvvetle Mesudiye’de Ordu kıyılarına inmiştir Bu inişte ordunun Gölköy’den geçmiş olmaları ihtimali çok yüksektir Çünkü yol geçitleri Gölköy üzerinden geçmekteydi Önceleri Giresun ve Ordu toprakları üzerinde olan beylik Timur’un Anadolu’ya gelmesinde Timur tarafını tutmuşlar ,bu zamanda beylik zayıflamış, ve Mesudiye ve çevreleri elde kalmıştır

Osmanlı Dönemi

Fatih Sultan Mehmet Trabzon Rum Devleti’ni ortadan kaldırınca Ordu ili Osmanlı idaresine girmiştir Bugün ilçe merkezinin bulunduğu yerde 25 kişi vergi mükellefiydi Bunların üçü Müslüman 22 si Hıristiyandır Habsamana'nın hiçbir yerinde Hıristiyan’a rastlanmaz




Gölköy köyünde 1455' te hane sayısı 23 Hıristıyan haneden 1485 TED bu sayının 9 haneye düştüğü, bunun 1520 de 17 ye , 1547 de 22 ye çıktığı fakat 1613 tarihinde Hırıstıyan kayıtlarına rastlanmamaktadır İlçenin bugün mahallesi olan Sarıca Mahallesinin hane sayısı bakımından küçük tarım ürünleri yetiştirilmesi bakımından zengin bir köy olduğu görülür Bugünkü Karagöz Mahallesi yine aynı adla geçmekte olup; tekke olduğu, zaviye şeyhi Ali 'dir bu köyün tımarı Abdullah Halife'dir Celali olayları sebebiyle 1615'li yıllarda nüfus artmıştır Kuşluvan mahallesinin adı Kuştoğan dır,köyde o zamanlarda doğan kuşunun yetiştirilmiş olmasından aldığı tabir edilmektedir Cepni Beyliklerine ait olan Fatih Karadeniz sahilinde Cepni Beyliliklerine ait olan Tımar ve zemaatları kaldırmış bu şekilde tımar ve zemaetlerin kuvvetlenmesini önlemiş oluyorlardı Gölköy XV YY sonlarına doğru Niyabet-i Habsamana olarak geçmektedir Kayıtlara göre Hafsamana Niyabeti’nde 988 nefer (asker) yaşamaktadır Hafsamana’ya bağlı Aybastı köyünde 42 asker vardı Yöre, Habsamana toprakları dahil bütün Ordu toprakları, Türkmen Boyları, aşiretler tarafından fethedilerek, yerleşmeye açıldığı tarihlerden 60-70 yıl sonraları tanzim edilen Tahrir Defterleri’nde belirtilenlere göre, bugünkü yer adlarının çoğunun bölgeyi fethedenlerin adlarını taşımaktadır Habsamana adına ilk defa 1555 tarihli tahrir defterlerinde Bugünkü Gölköy ilçesi’nin topraklarını içine alan nahiye olarak rastlanmıştır Niyabet-i Habsamana olarak Bayramlı ( Ordu) kazasına bağlı olarak karşımıza çıkmaktadır





Ordu’daki derebeylikleri ileride Osman Bey yok etmiştir 1805 yılında Gölköy (Hafsamana,Hapsamana) Ordu ili bucak ve kasabalarıyla birlikte Şebinkarahisar Sancağı himayesinde Erzurum’dan alınarak Trabzon’a bağlanmıştır ( bazı kaynaklara göre bu olayın 1831’de olduğu bildirilir) 1871 yılında yapılan idari teşkilatlandırmalarda; Gölköy Ordu merkeze bağlı Vona ( Perşembe), Bolaman, Fidaveren ( Aybastı ) ve Ulubey nahiyeleriyle birlikte bir kaza teşkilatı olmuştur Bazı kaynaklara göre, Gölköy ‘ün kaza teşkilatına gelmesi ve merkeze bağlanması tarihi 1811’dir Gölköy’ün değişik adları 1400’lü yıllardan itibaren geçmektedir Melet Irmağı’nın batısında, Bolaman Çayı’nın yukarı havzalarında bulunan Gölköy ilçesi’nin adları Niyabet-i (kadılık vekaleti verilen) Hafsamana , Nahiye-i Hafsamana’dır 1457’de Aybastı ile birlikte İskefsir ( Tokat,Reşadiye)’e bağlanmış, 1613’te yine Aybastı ile Ordu’nun nahiyesi olmuşturXIX asırda bir ara Aybastı’dan ayrılan Habsamana ( Gölköy) , Ulubey ile birleşmiş, daha sonra Ulubey’den de ayrılarak Müstakilenveya Aybastı ile Nahiye ve kaza olmuş











Cumhuriyet Dönemi


Ordu ili ve çevresi Milli Mücadele yıllarında oldukça sakindi O yıllarda bir işgal hareketi ve ayaklanma olmamıştır Rumlarla yapılan eylemlerde etkisiz hale getirilmiştir Erzurum Kongresi’nde Trabzon ve Ordu Kazası’nı Avukat Hasan Efendi temsil etmiştir Ordu 30 Ekim Mondros Mütarekesi yıllarında Trabzon Vilayeti merkez sancağına bağlı bir kazadırGölköy çevresinde Milli Mücadele dönemlerinde Ermeni ve Rus hareketleri olmuştur Fakat yöre halkı bunlara göz açtırmamıştır Milli Mücadele yıllarında en tedirginlik verici olaylar Pontus Rum eylemleridir I Dünya Savaşı sonrası Karedeniz Bölgesi’nde devlet kurmak isteyen Pontus cemiyeti etkinliklerine sahne olmuştur



Gül Kayası




Cumhuriyetten sonra azınlıkların gidişi I Dünya Savaşı yıllarında Doğu Karadeniz’den göç edenlerin bir bölümünün geldikleri yerlere dönmesi, Ordu nüfusunun azalmasına sebep olmuştur Gölköy 1928’de Ordu Vilayeti’ne Aybastı ile birlikte şimdiki adıyla bağlanmıştır (1907 de Aybastı Gölköy’e bağlıdır) 1924 yılında Ordu il genel Meclisi’nde verilen bir takrirle “Habsamana’nın kaza yapılması talep edilmiştir Ancak bu talep içişleri Bakanlığınca kaza olma şartının 30000 nüfus olması gerektiğine dair kararına aykırı olması ile uygun bulunmamıştır Bu suretle Habsamana'nın kaza olması 12 yıl sonraya kalmıştır Yüzyıllardan beri Hapsamana adını taşıyan bucak (nahiye) merkezi 25 Haziran 1936 tarih ve 3012 sayılı kanunla adı;”Gölköy”suretiyle “ilçe” haline getirilmiş ve aynı yıl belediye kurulmuştur1 Nisan 1960’da Gölköy’e bağlı bucak olan Aybastı ayrılarak ilçe oldu Gölköy’e bağlı bucak olan Gürgentepe de 1987’de ilçeden ayrılmış ilçe teşkilatı kurulmuştur


Gölköy ilçesine 2 km mesafede bulunan Gül kayası üzerinde bulunan mağaralar









Aybastı Yolundan Gölköy








Gölköy Deresi







Karadeniz'imize Has Ambar (serender) lar

Gölköy ilçesi ,değirmenbükü mahallasi

Benim köyüm

karadenizin incisi,gölköy/içyaka değrmenbükü mah

Değirmenbükü mah

2015 temmuzu /köydeyim

köyümüzün çok iyi bir ustası,değirmende,tamirini gerçekleştirmiş şu an çalışmakta,değirmen

bizim evin yanı