Sabiha Gökçen (1913 - 2001)

Sabiha Gökçen (1913 - 2001)




(22 Mart 1913, Bursa – 22 Mart 2001, Ankara)

Dünyanın ilk kadın savaş pilotu ve ilk Türk kadın pilot

Mustafa Kemal Atatürk’ün sekiz manevi evladından biridir



Çöken İmparatorluk ve Teslimiyetçi Yönetim

Yirminci yüzyılın ilk yılları Dünya hızla bir savaşa sürüklenmektedir Osmanlı devleti iç ve dış sorunlarla boğuşmaktadır Ülke tam bir kaos içindedir 1914 Haziran'ında Birinci Dünya Savaşı başlar Aynı yıl Ekim ayında, bir oldu-bittiyle, Osmanlı Devleti Almanya'nın müttefiki olarak savaşa sokulur Savaş 1918'de biter Dünyanın siyasi coğrafyası değişir Bu, Osmanlı Devleti'nin de sonu olur Teslimiyetçi yönetim, Sevr Antlaşmasıyla sınırları açar Ülke, İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan birlikleri tarafından işgal edilir Yüzyıllardır özgür yaşamış Anadolu insanı, esaretin eşiğine gelmiştir Ancak, halk devletin başındakiler gibi düşünmez Esaret ve teslimiyet, Türk ulusunun asla kabul edemeyeceği bir şeydir Düşmana karşı bölgesel direnişler başlar Mustafa Kemal Paşa'nın Çanakkale'de efsaneleşen adı, dudaktan dudağa, yürekten yüreğe yayılmaktadır

Bursa 1913 ( İstila Edilen Vatan ve Küçük Sabiha)

Yıl 1913 Mart'ın 21'i Dünyadaki savaş bulutlarının bile karartamadığı ışıl ışıl bir bahar günü, bir kız doğar Sabiha O gün kimse bilmese de, tarihin bir dilimine adını altın harflerle yazdıracaktır küçük Sabiha

Savaşın sonunda, küçük Sabiha'nın yaşadığı Bursa da işgal edilir Evler basılır Kadın-erkek, yaşlı-çocuk olduğuna bakılmadan insanlar bilinmeyen yerlere götürülür Sokaklarda düşman askerlerinin çizme seslerinden başka bir şey duyulmaz olur Sabiha bu sırada 7 yaşındadır Babası ölür, ağabeyi Kuvayi-Milliye'ye katılırSabiha Gökçen - ''Bursa'da herkes muzdaripti Düşman istilası içinde her türlü kötülükler işitiliyor Ve geliyorlardı işte, bizim evi arıyorlar bahçeyi arıyorlar silah aranıyordu falan Ağabeyimin, Kuvayii Milliye tarafına geçtiğini duymuşlar Ve her gece her evde dualar ediliyordu Ve Gazi Paşa kurtaracak bizi, Gazi Paşa kurtaracak, ben hep bunları dinliyordum''
1919'da, Mustafa Kemal Paşa'nın liderliğinde Kurtuluş Savaşı başlar Bir ulusun şahlanışı, dünyanın egemen güçlerine baş kaldırışıdır bu Kahramanları tüm bir ulus olan bir kahramanlık destanının yazılışıdır Ve işgalciler, geldikleri gibi giderler
1923 Cumhuriyet'le Taçlanan Bağımsızlık

Savaş zaferle biter ve 1923'te Türkiye Cumhuriyeti ilan edilir Artık yaraların sarılması ve ülke düzeninin Cumhuriyete uygun olarak yeniden yapılanması başlamıştır Türkiye'yi yeniden inşa etme çabasında olan Gazi Paşa, tüm yurdu adım adım dolaşmakta, ulusuna, her konuda önderlik yapmakta, köhnemiş bir imparatorluğun kalıntılarından modern bir ülke yaratmaya çalışmaktadır

Yıl 1925 Savaşın sıkıntıları içinde büyüyen Sabiha 10 yaşındadır Babasından sonra annesini de yitirmiş, kardeşlerinin yanında yaşamaktadır Tek dileği vardır, yatılı bir okulda öğrenim görmek Bu, onun için, gerçekleşmesi olanaksız bir düş gibidir

Bursa halkı, sevinç içinde Gazi Paşa'nın gelişini beklemektedir Paşa'nın evlerinin yanındaki köşkte kalacağını öğrenen küçük Sabiha, heyecan içerisinde Gazi Paşa'ya ulaşmanın planlarını yapmaktadırSabiha Gökçen - '' Ben çok sevindim Tamam dedim ben artık Gazi Paşa'yi görebileceğim Ve hakikaten ben devamlı bakıyorum bahçelerimiz var Arada bahçeler var tabi bakıyorum falan Bir gün Gazi Paşa'yı bahçede gezerken gördüm O tarafa doğru yürümeye başladım ''Beni niye görmek istedin çocuğum'' dedi Ben dedim bir yatılı okula gitmek istiyorum dedim Esas buradan başlıyor işte Ama biraz sonra düşündü peki dedi Ben seni manevi evlat olarak almak istersem benimle gelirmisin ? dedi Ben peki diyemedim Ailem müsaade ederse tabi dedim Hadi git öyleyse ağabeyini gönder bana Ağabeyim benim orada vazifelydi''
Çankaya 1925 Yeni kardeşler,yeni yaşam

Sihirli sözcükler söylenmiş, düş gerçeğe dönüşmüştür Küçük Sabiha ertesi gün, ailesinin de onayı ile Çankaya'ya, Atatürk'ün öteki üç manevi kızı, Zehra, Afet ve Rukiye'nin yanına gidecektir Küçük Sabiha artık, Atatürk Kızı Sabiha olmuştur Yaşamı Atatürk'ün kılavuzluğunda biçimlenecektir

Sabiha yeni kardeşleriyle Çankaya Köşkündeki yeni yaşamına çok çabuk uyum sağlar Önce görgü kuralları, giyim kuşam gibi konularda manevi babasından ders alır Sonra, okul yaşamı başlar Köşkün bahçesindeki küçük okulda, Zehra, Rukiye ve yaverlerin çocuklarıyla birlikte ilköğrenime başlar

Yıl 1927 Sabiha Arnavutköy Kız Koleji öğrencisi olmuştur Ancak, burada hastalanır Hastalığı zaman zaman nükseden Sabiha, yurtiçinde ve yurtdışında birkaç kez tedavi görür Ondan sonra da Atatürk'ün yanından ayrılmaz


1925 Türk Tayyare Cemiyeti

İSTİKBAL GÖKLERDEDİR!

Ülkenin yeniden yapılanması, kaynak gerektirir Oysa kaynaklar çok sınırlıdır İstikbal göklerdedir! diyen Atatürk için havacılığın çok özel bir önemi vardır Savaş sonrasında genç Cumhuriyet, hava kuvvetlerini geliştirme çabalarına girer 1925'te, onun önderliğinde, dünyanın ilk sivil havacılık örgütü olan Türk Tayyare Cemiyeti kurulur Havacılık kavramı, tüm yurtta dalga dalga yayılan bir heyecana, yepyeni bir seferberliğe neden olmuştur Gazetelerde, dergilerde havacılık üstüne yazılar yayınlanır, Tayyare Piyangoları düzenlenir Havacılık artık Türk ulusunun en önemli gündem maddelerinden biri haline gelmiştir Türk Tayyare Cemiyetinin örgütlemesi sonunda, 1925 - 1935 yılları arasında, illerden halkın topladığı paralarla 250 uçak alınır Sıra, havacılık endüstrisinin kurulmasına gelecektir Atatürk'ün havacılık konusunda bir başka düşü daha vardır Sabiha'yla ilgili bir düş Atatürk bunun ipucunu 1934'te verecektir

10Yııl Çıktık Açık Alına

29 Ekim 1933 Cumhuriyetin 10 yıl kutlama törenlerine, Türk Hava Kuvvetleri'nin yanı sıra Rusya, İran, Irak ve Yunanistan birer uçuş kolu ile yer alır

Genç cumhuriyetin hava gücü, izleyenleri şaşkınlığa düşürür Geçen on yılda Türkiye adeta bir kabuk değiştirmiş, yepyeni bir kimlik kazanmıştır Bu yapılanlar, yeterli değildir Atatürk için Başta kadın hakları olmak üzere pek çok projesi vardır hayata geçirilecek

1934 Sabiha Artık Gökçendir

1934, Türk havacılık tarihi için bir dönüm noktasıdır Çeşitli lisanslar alınarak Kayseri'de uçak üretimine başlanır
Aynı yıl, soyadı yasası çıkarılarak, Gazi Paşa'ya Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Atatürk soyadı verilir O tarihten itibaren, herkes onu, Atatürk diye anacaktır

Sabiha artık 21 yaşında alımlı bir genç kız olmuştur Bir akşam yemeğinde Atatürk manevi kızına Gökçen soyadını verir Gökçen soyadı, Sabiha'nın bundan sonraki kaderini çizen sihirli sözcük olmuştur Atatürk, gençliğe örnek olmak üzere, manevi kızını göklerde görmek istemektedir Bu da, yalnızca bir yıl sonra gerçekleşecektir

Aynı yıl, açılışını Atatürk'ün yaptığı Türk Hava Kurumu'na bağlı Türkkuşu kurulur Atatürk, gençliğe şöyle seslenir: '' Türk çocuğu Her işte olduğu gibi, havacılıkta da, en yüksek seviyede, gökte seni bekleyen yerini dolduracaksın''Sabiha Gökçen - '' Ben o tarihe kadar filmlerde ancak paraşütü görüyordum Yani yakından uçak da görmemiştim ve düşünmemiştim havacı olmayı Ama Atatürk oraya götürdü Onlarla ilgilendim, paraşütleri yakından görünce, planörler gelmişti Rusya'dan iki tane mütehassıs getirilmişti Planör getirmişler olar bir gösteri yaptılar, atlayış yaptılar Ben onlarla çok ilgilendim Yanına oturdum Görüyorum dedi sen bunlarla çok ilgileniyorsun, olurmusun böyle bir sey dedi Olurum belki de dedim Ve zannettim ki paraşütten hemen atlanabilecek ''
Bu soru, genç Sabiha'yı, dünya havacılık tarihinin unutulmaz isimlerinden birisi yapacaktır Bu soru aslında, Atatürk'ün Sabiha için çizdiği yolun yalnızca başlangıcıdır

Ertesi gün Sabiha Gökçen Türkkuşu'nun ilk kız öğrencisi olarak öğrenime başlar Öylesine azimlidir ki, kısa sürede okulun en başarılı öğrencilerinden biri olacaktırSabiha Gökçen - '' Bir eğlence gibi geldi bana bu şekilde, böyle kabul ettim belki de Sonra baktım Atatürk fevkalade ilgileniyor O kadar ilgileniyordu ki, sonra baktım aklım başıma geldi benim Madem ki böyle Atatürk beni istiyor, ben mahcup olmayayım ona karşı, milletime karşı da olmayayım Daha ciddi bir tavır takındım, daha ciddi çalıştım ''

1935Rusya - Koktebel Gök Kızı Rus Semalarında Süzülen İlk Türk Kızı

Türkkuşu aynı yıl içinde 8 başarılı öğrenciyi, planör öğretmeni olmak üzere Rusya'daki Koktebel Yüksek Planör Okulu'na gönderecektir Ekipte bir tek bayan havacı vardır: Sabiha Gökçen Yüreğinde inanılmaz bir sevinçle çıkar yedi arkadışıyla birilikte yola

Gökçen, Koktebel'deki öğrenimini başarıyla tamamlar Buradan, Moskova'ya motorlu uçak okuluna gidecektir Moskova'da, manevi kız kardeşi Zehra'nın ölüm haberini alır Aşırı duygulu bir genç kız olan Sabiha, bu haberle yıkılır Moskova'daki eğitimine başlamadan yurda döner Dünyaya küser


1936 Eskişehir Askeri Tayyare Okulu Dünyanın İlk Kadın Savaş Pilotu Olmak


Sabiha, bir süre sonra Atatürk'ün ısrarı ile yeniden çalışmalarına başlar Atatürk bir gün, '' Gökçen Belki de dünyada ilk askeri kadın pilot olacaksın Bir Türk kızının dünyadaki ilk askeri kadın pilot olması ne iftihar edici bir olaydır tahmin ediyorsun değil mi Şimdi derhal harekete geçerek seni Eskişehir Tayyare Okulu'na göndereceğim '' diyerek manevi kızının önünde yepyeni bir ufuk açar

Sabiha Gökçen, buradaki görevi sırasında, uygulamalı ve kuramsal dersler görür, sürekli eğitim uçuşları yapar, Trakya ve Ege manevralarına katılır

1937 Dersim Harekatı Vatan İçin Ölümüne Uçmak

Nisan 1937 Sabiha bir görev uçuşundan dönüşte, karargâhta bir hareketlilik görür Dersim'de isyan başlamıştır ve oraya bir filo gönderilecektir

Filoya katılmak isterse de kimse bu sorumluluğu almak istemez Sabiha, Atatürk'ün özel izniyle bu harekâta katılır Atatürk, herhangi bir şekilde esir düşmesi durumunda kullanması için, manevi kızına kendi özel tabancasını verirSabiha Gökçen - '' Sen bir kızsın dedi Her hangi bir şey karşısında kalırsan dedi, kötü muamele görebilirsin dedi Düşündün mü sen bunları dedi, yani gidiyorsun ama düşündün mü sen bunları dedi, yani gidiyorsun ama düşündün mü bunları dedi Ben daha önceden de bunları duymuştum çünkü, Ağrı harekatında kötü muameleler yapmışlar Evet dedim ben düşündüm, biliyorum, duydum Ve al bunu dedi Herhangi bir kötü şeyle karşılaşırsan ama ben temenni ediyorum karşılaşmayacaksın inşallah dedi Karşılaştığın zaman bunu kullanmasını biliyorsun dedi ''
Bu harekât sırasında, çok tehlikeli keşif ve bombalama görevlerini başarıyla tamamlayan Sabiha Gökçen, arkadaşlarının ve komutanlarının takdirini kazanır Artık deneyimli bir savaş pilotu olmuştur

Sabiha'ya, başarıları nedeniyle, ''Bir Numaralı Murassa Madalyası'' verilir Madalyayı göğsüne dönemin Başbakan'ı İsmet İnönü takar Gazeteler, dergiler ondan söz etmekte, Türk ulusu, gençliğe kılavuzluk eden bu gencecik kızla gurur duymaktadır 30 Ağustos 1937'de de Sabiha Gökçen, askeri uçuş brövesini alır

Dünya, kaynayan bir kazan gibi hızla ikinci büyük savaşa doğru giderken, Atatürk, Balkanlarda, Ortadoğu'da paktlar imzalayarak Türkiye'nin barış ve güvenliğini sağlamaya çabalamaktadır Yoğun günlerdir bunlar Böyle bir dönemde, 1938 yılı baharında, Balkan Paktı heyeti Ankara'dadır Sabiha'yla tanışan heyet üyeleri, kendisini uçakla bir Balkan turu yapmaya davet ederlerSabiha Gökçen- ''Atatürk'e diyorlar ki acaba bizim başkentlerimize uçarak gelir mi? Davet etsek olur mu diye Atatürk, bana döndü sordu; bak senin için böyle söylüyorlar dedi Yapar mısın, yapabilir misin, hepsinin başkentine gideceksin dediYaparım herhalde dedim biraz çalışırsam Tamam peki o halde, o kadar katidir ki Atatürk'ün her kararı ne zaman yaparsın sen bunu dedi Onu söyleyeceğiz şimdi kendilerine dedi İşte söyledi bir ay sonra dedi onlara Bir tarih tespit edildi ''
1938 yılında sağlığı çok bozulmus olan Atatürk'ün yanından ayrılmak istemese de, Gökçen, manevi babasinin direktiflerini yerine getirir Atatürk de, tüm balkanları kapsayacak böyle gezinin yapılmasını arzulamaktadır

Sabiha'ya şöyle der: '' Gökçen Gittiğin her yerde, barışçı bir ülkenin barışçı kızı olduğunu, yurtta ve dünyada barışı arzu ettiğini, her Türk gibi bunu gönülden istediğini, Türkiye Cumhuriyeti olarak şu kısa dönem içinde nasıl birbirine kenetli tek yumruk olduğumuzu, bize düşman olanlarla bugün dost olmayı, şerefli bir dost adımı saydığımızı, Türk kadınını ve Türk toplumunu, bu toplumda kadınımızın yükseldiği yeri anlat Daha da ilerleyeceğimizi, daha da uygar bir ülke olacağımızı ifade et onlara ''Sabiha Gökçen- '' Ben bir makinist alacağım yanıma dedim Burada yetiştirildi makinistler çünkü Onunla gideceğim dedim Orada buna bakacak şeyler yok dedim Onları soruşturdum ben biliyorum öğrendim Hayır olmaz çocuğum dedi Bayağı münakaşa ettim Dedim ki efendim makinist pilotaj bilmez, onun işi yerde, bakımını yapar hazırlar dedim Biliyorum çocuğum böyle ama dedi Eğer sen yanına makinist alırsan şöyle derler dedi Bir kurmay subayı koymuşlar yanına, makinist sıfatıyla, senin yapacağın işe gölge düşer dedi Onun için olmaz Sen tek başına gideceksin Ben makinistleri başka bir vasıtalarla göndereceğim senin ineceğin yerlere ''

16 Haziran1938 Balkan Göklerinde Bir Türk Kartalı


1938 yılında sağlığı çok bozulmuş olan Atatürk'ün yanından ayrılmak istemese de, Gökçen, manevi babasının direktifini yerine getirir 16 Haziran 1938'de Vultee tipi bir uçakla İstanbul'dan havalanır Önce, Atatürk'ün bulunduğu Savarona yatı üstünde, manevi babası için bir gösteri uçuşu yapar Sonra ilk durağı olan Atina'ya doğru yola koyulur Sabiha Gökçen'in Balkan turu 5 gün sürecektir

Türk kadını, bir anda, hiçbir ülke kadınının başaramadığı ölçüde ön plana geçmiştir Yalnızca yerli basın değil, dış basın da göklerin bu zarif, çekici, altın kızından, ''göklerin kızı'' diye söz etmektedir

Sabiha o gün Atina'da, Yunanlılar ve Türkler tarafından bayraklarla karşılanır Ertesi gün Selanik'e inip Atatürk'ün doğduğu evi ziyaret eder Daha sonraki durakları olan Sofya ve Belgrat'ta da coşkuyla karşılanan Gökçen'e Belgrat'ta, Yugoslav Genel Kurmay Başkanı tarafından ''Beyaz Kartal'' nişanı verilir Son durağı olan Bükreş'teyse, bir gösteri uçuşu yapması istenir Gökçen'den Turun altıncı günü, 22 Haziran'da yine Savarona üstünde bir tur atarak Yeşilköy'e iner

Yerli ve yabancı basının ilgisi inanılmayacak bir boyuttadır Binlerce kişi heyecan içinde karşılar alanda onu Ancak, onun aklı Atatürk'tedir Uçarcasına Savarona'ya gider
Atatürk, manevi kızının tüm dünyada yankılar uyandıran bu başarısından çok mutludur Ama hastalığı ağır bir aşamaya gelmiştir

10 Kasım 1938 Atatürk'süz Bir Dünya Artık İlginç Olmayacaktır

10 Kasım 1938'de Atatürk, menzili bilinmeyen son yolculuğuna çıkar Türk ulusunun bu büyük acısına tüm dünya katılır Batılı bir yazar, duygularını, '' Atatürk'süz bir dünya artık ilginç olmayacaktır '' diye anlatır İngiltere'nin gelmiş geçmiş en büyük devlet adamlarından biri olan Churchill ise, yıllar sonra, '' Eğer o tarihlerde Atatürk sağ olsaydı, İkinci Dünya Savaşı çıkmazdı '' der

Atatürk öldüğü sırada Sabiha 25 yaşındadır Manevi babasının yanında, onun kılavuzluğunda yaşadığı o mutlu yıllar sona ermiştir Kısa bir hastalık döneminden sonra yaşamını yeniden düzene sokmaya girişir

Kendisine, Türk Silahlı Kuvvetlerinde sağlam bir yer edinebileceği, kadınların orduda görev almasına ilişkin yasa çıkmadığı için, ordudan ayrılır Artık çalışmalarını Türkkuşu'nda sürdürecektir Türk Hava Kurumu Türkkuşu Uçuş Okulu'na Başöğretmen olarak atanır Artık, Atatürk'ün izinde, geleceği göklerde arayan, göklerdeki geleceğin peşinde koşan gençleri eğitecektir Bu görevini, 1954 yılında, istifa edinceye kadar aralıksız sürdürür 18 yıl boyunca, Atatürk'ü anlatır öğrencilerine, onları kanatlandırıp Atatürk'ün düşlediği geleceğe doğru uçurur

1940'da, meslektaşı Pilot Yüzbaşı Kemal Esiner'le evlenerek mutlu bir evliliğe adım atar Ne var ki, çok sürmez bu mutluluk 1943'te eşinin görevi sırasında yakalandığı bir hastalık onları birbirinden ayırır Önce babası, sonra da kocası onu yalnız bırakmıştır O tarihten sonra, tek sevgilisi gökyüzü, tek tutkusu öğrencileri olur

1953 ve 1959'da davetli olarak Amerika'dadır Kendisi için büyük bir Amerika turu düzenlenir Bu gezilere, '' Atatürk'ü, Türkiye'yi ve Türk kadınını tüm dünyaya tanıtmak amacıyla katıldığını '' söyler

1996'da bir ilke daha imza atar 83 yaşında, Fransız pilot Daniel Acton eşliğinde, Falcon 2000 uçağıyla son uçuşunu yapacaktır

Sabiha Gökçen 1996'da yine Amerika'dadır Ama bu kez, Amerikan Hava Kurmay Koleji'nin mezuniyet töreni için düzenlenen '' Kartallar Toplantısı''nın onur konuğu olarak Maxwell Hava Üssü'ndeki törende, havacılık kariyerinin en büyük ödülünü alır Gökçen o yıl, dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri seçilmiştir Bu ödüle layık görülen ilk ve tek kadın havacı olarak büyük ilgi toplar

Genç Sabiha Gökçen'ler Onun İzinde


Bugün gökyüzüne aşık sayısız genç bayan havacı için bir başlangıç noktası Sabiha Sayıları ve şartları 1930'lardakine göre çok farklı ancak ''gök sevgisi'' onları bulutların üzerinde tarif edilemez duygularla buluşturuyor, sonsuza dek

Yıl 2001 Mart'ın 22'si Ankara'da pırıl pırıl bir bahar günü yaşanmakta Tam 88 yıl önce Bursa'da doğmuş olan Sabiha Gökçen, bir süreden beri tedavi görmekte olduğu Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde yaşama veda eder Küçük Sabiha'nın, 1925 yılında Atatürk'ü görebilmek, onunla konuşabilmek için başladığı, birbirinden önemli başarılarla taçlandırılmış o uzun koşu bitmiştir O, artık babası Atatürk'ün yanında sonsuz bir filo uçuşunda








Aldığı Ödül ve Madalyalar

• THK'nun bir numaralı Övünç (Murassa) Madalyası ve beratı,

• Yugoslav Ordusunun en büyük nişanı olan Beyaz Kartal Nişanı ve ordu brövesi,

• Romanya Ordusu Havacılık Brövesi,

• Trakya ve Ege Manevraları'ndan dolayı verilen hatıra madalyalar,

• Türk kadınının seçme ve seçilme hakkı kazanmasının 50 yılında TBMM'deki törende verilen mesleklerinde öncü kadınlar plaketi,

• Selçuk Üniversitesi'nin fahri doktorluk payesi,

• THK tarafından 1989'da verilen altın madalya,

• 1991'de Uluslararası Havacılık Federasyonu'nun havacılığın bütün dallarında üstün başarı gösteren havacılara verdiği FAI altın madalyası,

• 1996'da ABD'nin Maxwell Hava Üssü'ndeki törende "dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri" ünvanı,

• Ordu, çeşitli dernek ve kuruluşların verdiği 28 adet plaket

Kullandığı Uçaklar

Eğitim Uçakları

1 CAUDRON C-59
2 FOCKE - WULF FW 44J
3 HANRIOT H-182
4 MILES MAGISTER MK-II
5 THK 5
6 PIPER
7 MONOSPAR ST-25
8 FIESLER STORCH


Askeri Uçaklar

1 CAUDRON C-59
2 BREGUET 19-7 A-2
3 BREGUET 19-7 B-2
4 CURTISS F-11 C2 HAWK II
5 PZL P-24
6 FOCKE WULF FW-58K WEIHE
7 CONSOLIDATED FLEET YPT-11B ( USA)
8 GOTHA 145 A
9 VULTEE V-11 GBT



Sosyal Çalışmaları
1) Kadının Sosyal Hayatını Araştırma ve İnceleme Derneği Şeref Başkanlığı

2) Yaşlıları Koruma Derneği Onur Üyeliği

3) Kız İzciler Derneği Onur Başkanlığı

4) Kemalist Atılım Derneği Üyeliği

5) Göz Bankası üyeliği

6) Türk-Kore Kadınları Derneği Üyeliği

7) Türk-Japon Kadınları Derneği üyeliği

8) Anıtkabir Derneği Üyeliği

9) Ninety-Nines, Inc Derneği Üyeliği (1925'te 99 kadın pilot tarafından ABD'de kurulan bir dernek, bugün uluslararası bir kimliğe sahiptir ve binlerce üyesi vardır)

10) Atatürkçü Düşünce Derneği Onur Üyeliği