Alâeddîn Ali Esved Karahisârî (Kara Hoca)

ALÂEDDÎN ALİ ESVED KARAHİSÂRÎ (Kara Hoca)

Velî ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimi Asıl ismi Ali bin Ömer'dir Alâeddîn ve Esved lakabları verildi Kara Hoca diye meşhûr oldu Afyonkarahisar taraflarından olduğu için Karahisârî nisbet edildi Doğum târihi bilinmemektedir 1397 (H800)'de İznik'te vefât etti

İlk tahsîlini memleketi olan Karahisar'da yapan Alâeddîn Ali, daha sonra İran taraflarına gitti Oradaki âlimlerden ve eserlerinden istifâde etti Bilhassa Fahrüddîn-i Râzî hazretlerinin talebeleri ile yakın irtibâtı oldu Hadîs-i şerîf, tefsîr ve fıkıh ilimlerinde yükseldi Cemâleddîn Aksarâyî'nin ilminden de istifâde etti Tasavvuf yolunda ilerledi Tahsilini tamamlayıp, memleketine döndü İznik şehrini fetheden Osmanlı Sultanı Orhan Gâzi tarafından kendisine İznik'teki bir câmide hatîblik vazifesi verildi Böylece halkın dînî meselelerini çözmeye ve onlara vâz ve nasîhatlerde bulunmaya başladı

Daha sonra İznik medresesi müderrisi Molla Tâceddîn'in vefâtı üzerine Sultan Orhan Gâzi bu göreve Alâeddîn Esved hazretlerini getirdi Alâeddîn Esved hazretleri burada yıllarca Osmanlı ülkesinin, dört bir yanından gelen talebelere ilim öğretti

Kendisinden ders alan pekçok talebe, ilim sâhibi kimseler olup, Osmanlı şehirlerinde kâdılık yaptılar İçlerinden Şemseddîn Fenârî gibi şeyhülislâmlar yetişti Bunlar arasından yetişen kâdılar meşhûr oldu Târihe "Osmanlı kâdısı" mührünü vurdular O kâdıların huzûrlarına pâdişâhlar bile edeple çıkar, karşılarında ayakta dururlardı

Alâeddîn Esved, Osmanlının namlı Kara Hoca'sı, Osmanlı Devletinin temellerini sağlamlaştırıp, askerî ve mâlî teşkilâtlarını kuran, evlât ve torunlarının da, yüz elli yıl devlete en üst seviyede hizmet etmesine vesîle olan Çandarlı Kara Halîl Hayreddîn Paşayı da yetiştirdi Osmanlı Sultanı Orhan Gâzi, Kara Hoca'nın evine gelip, talebelerinden birini, kendisine yardımcı olmak için vermesini isteyince, Çandarlı Kara Halîl'i verdi

Bu hâdise şöyle cereyân etti:

Sultan Orhan Gâzi, âlimleri, evliyâyı görüp gözeten bir zât-ı muhterem idi O mübârek kimse, birgün Alâeddîn Esved hazretlerini ziyârete gitti Onun mahalline vardığında, Alâeddîn Esved hazretleri nâfile namaz kılmakta idi Orhan Gâzi, avluda bekledi Bu sırada farz namaz vakti geldi Orhan Gâzî ve orada bulunan Alâeddîn Esved'in talebeleri namaz için hazırlandılar Namazın sünnetini kıldılar İkâmet okununca, Kara Halîl imâmete geçti Cemâata namazı kıldırdı Alâeddîn Esved de, odasından çıkıp namaza katıldı Namazdan sonra bir müddet sohbet ettiler Orhan Gâzi edeble dinledi Sonra başını kaldırıp;

"Seferde ve hazerde, ahâli arasında vâki olacak hâdiselerde hükmedip, hak ile bâtılı ayırmak, şer'î hükümleri beyân etmek için bir hâkim-i samedânî lâzımdır Talebenizden birini benim ile sefere gitmek için tâyin etseniz" deyip, merâmını arzetti

Alâeddîn Esved hazretleri Orhan Gâzi'nin bu arzusunu kabûl ettikten sonra talebelerine baktı Herbirinin; "Ne olur beni gönderme!" diye yalvarır bir hâli vardı Çünkü onlar, sultanlara yakın olan ulemâyı dünyâya düşkün addediyorlar, sultanların, kötülüklerine, ulemânın ilimlerini âlet etmelerinden korkuyorlardı Ancak, Sultan Orhan öyle bir kimse değildi Yanına ulemâyı, emretmek için değil, Allahü teâlânın emirlerini onun ağzından dinlemek için, kendisini Allahü teâlânın yasaklarına meyletmekten sakındırması için istiyordu Kendisine kul değil, başına sultan arıyordu Devlet sultansız, sultan ulemâsız olmuyordu Devletin bekâsı için sultana, sultanın yanlış yola sapmaması için ulemâya ihtiyaç vardı Alâeddîn Esved diye anılan Kara Hoca'nın talebelerinden birinin bu işi yapması lâzımdı İş başa düşmüştü Kara Hoca, en gözde talebesi Çandarlı Kara Halîl'i Sultan Orhan Gâzi'ye verdi Kara Halîl de, "Memur, mâzûrdur" hükmünce, hocasının emrine uyup Orhan Gâzi ile birlikte gitti Seferde ve hazerde, Sultana müşâvirlik, anlaşmazlıklarda hâkimlik yaptı Yanlış yola sapanları terbiye edip, dîn-i İslâmın emir ve yasaklarının, Devlet-i âliyye-i Osmâniye içerisinde sünnet-i şerîfe uygun şekilde tatbikine gayret eyledi

Kara Hoca Alâeddîn Esved Karahisârî, sâlih ameller işledi Allahü teâlânın nice sevgili kullarını gördü Gecesini gündüzünü ibâdet ve ilimle geçirdi İnsanlara hizmet etti Herkese karşı merhametli oldu İsteyeni geri çevirmedi Kimseye kötü muâmele yapmadı Herkese nasîhat etti İnsanların doğru yolu öğrenip, Allahü teâlâya hakîkî kul olmaları için çalıştı Her işini Allahü teâlânın rızâsı için yapar, her sözünü O'nun emrine uygun söylerdi Uzun bir ömür sürdükten sonra, 1397 yılında İznik'te vefât etti İznik Şerefzâde mahallesindeki türbesinde medfûndur

Kara Hoca, fıkıh, usûl ve beyânda faydalı eserler yazdı İnâye fî Şerh-i Vikâye, Şerh-ıl-Mugnî lil-Habbâzî ve Şerh-ıl-Îzâh lil-Kazvînî adlı eserleri, ilminin üstünlüğüne, derecesinin yüksekliğine en büyük senettir

1) Şakâyık-ı Nu'mâniyye Tercümesi (Mecdî Efendi); s 29
2) Kâmûs-ul-A'lâm; c4, s3168
3) Mu'cem-ül-Müellifîn; c7, s158
4) Keşf-üz-Zünûn; s211, 1749, 2021
5) El-A'lâm; c4, s316
6) Hediyyet-ül-Ârifîn; c1, s726
7) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c9, s363
8) Âşıkpaşazâde; s204
9) Tâcü't-Tevârih Tercümesi; c5, s7