Seyyid Sâlih

SEYYİD SÂLİH

Osmanlılar zamânında Anadolu'da yetişen evliyânın en büyüklerinden İnsanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatarak onların dünyâda ve âhirette saâdete, mutluluğa kavuşmalarına vesîle olan ve kendilerine "Silsile-i aliyye" adı verilen büyük âlim ve evliyâların otuz ikincisidir İsmi Muhammed Sâlih'tir Babasının ismi Molla Ahmed'dir Büyük velî Seyyid Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin on birinci torunu ve Tâhâ-i Hakkârî hazretlerinin kardeşidir Seyyiddir Doğum târihi bilinmemektedir 1865 (H1281) senesinde Nehrî'de vefât etti Kabri, ağabeyi ve hocası Seyyid Tâhâ-i Hakkârî hazretlerinin ayak ucundadır

Seyyid Sâlih, küçük yaşta Kur'ân-ı kerîm okumayı öğrendi Çok zekîydi Kısa zamanda Kur'ân-ı kerîmi ezberledi Medreseye giderek tefsîr, hadîs, fıkıh gibi zâhirî ilimlerle, zamânın fen ve edebiyât bilgilerini öğrenerek büyük bir âlim oldu Tasavvufta da yetişerek, kalb ilimlerinde mârifet sâhibi olmak için, ağabeyi Seyyid Tâhâ-i Hakkârî'nin sohbetiyle şereflendi Senelerce ona hizmet etti Mübârek teveccühlerine kavuştu Vilâyet derecelerinde çok yükseldi Hocası, ona icâzet vererek, talebe yetiştirmek üzere Berdersûr'a gönderdi Seyyid Sâlih hazretleri orada talebe yetiştirmeye başladı Seyyid Tâhâ-i Hakkârî hazretleri vefât edeceği zaman ona kendisinden sonra makamlarına kimin oturacağı sorulunca; "Birâderim Sâlih, kâmil ve olgundur Herkesin başı onun eteği altındadır" buyurarak Seyyid Sâlih'i yerine bıraktı Hasta kalplere şifâ olan sohbetleri ile, âşıklarının kemâle gelmesine, Hakk'a yaklaşarak velî birer zât olmalarına vesîle oldu

Seyyid Sâlih hazretleri, muhabbet ve edep sâhibiydi Verâsı ve takvâsı çoktu Haramlardan şiddetle kaçar, şüpheli korkusuyla mübâhların fazlasını terk ederdi Ekserî günleri oruçlu geçerdi Gecelerini ibâdetle ihyâ eder, uykusunu öğleye yakın kaylûle yaparak alır, hem de sünnet-i şerîfe uyardı Çok merhâmetli olup, hiç kimseyi incitmezdi İnsanların Cehennem'de yanmamaları için elinden gelen gayreti gösterir, Allahü teâlânın emirlerini bildirir, yasaklarından kaçınmalarını sağlardı Gayr-i müslimlere dahi iyilik yapardı Bu sebeple herkes tarafından sevilirdi

Seyyid Sâlih hazretlerinin mübârek alınlarında nûr parlardı Onu gören, Allahü teâlânın sevgili bir kulu olduğunu hemen anlar, hürmette kusur etmemeye çalışırdı Bir gece, hırsızın biri Seyyid Sâlih hazretlerinin evini soymaya karar verdi O gece ay çıkmamıştı, zifiri karanlıktı Hırsız, bahçe duvarından içeri atladı Fakat o anda bahçenin birdenbire gündüz gibi aydınlandığını gördü Hayret etti Görürler korkusuyla hemen dışarı çıktı Ortalık yine karanlık oldu "Herhâlde bu defâ aydınlık olmaz" düşüncesiyle tekrar bahçeye girdi Ortalık bir anda yine aydınlandı Yine çıktı, tekrar girdi Nihâyet evin pençeresine baktığında, Seyyid Sâlih hazretlerini gördü Seyyid Sâlih, hırsıza; "Buyurun, her ne isterseniz vereyim Bir şey almaya geldiyseniz söyleyin" buyurdu Hırsız onun güneş gibi parlayan mübârek yüzünü görüp, o cömertçe tatlı sözünü işitince hayran kaldı Bahçeye girince meydana gelen aydınlığın Seyyid Sâlih hazretlerinin nûru olduğunu anlayıp, yaptığına pişmân oldu Huzûruna varıp tövbe etti Ondan sonraki günlerde onun derslerine giderek, ilim öğrenmeye başladı Talebelerinden oldu

Seyyid Tâhâ hazretlerinin oğlu Ubeydullah, babasının yerine geçen amcası Seyyid Sâlih hazretlerine talebe olmayıp diğer halîfesi Seyyid Fehîm hazretlerine tâbi olmak istedi Fehîm-i Arvâsî ise ona; "Muhterem babanız, yerine Seyyid Sâlih hazretlerini tâyin ettiler Bu sebeple siz de, biz de onun sohbetine gidip, ona tâbi olmamız lâzımdır" buyurdu Buna rağmen Ubeydullah, buna îtirâz eyledi Bunun üzerine Fehîm-i Arvâsî; "Mübârek hocamızın kabr-i şerîfine gidelim ve soralım Ne buyururlarsa yapacak mısın?" buyurdu O da; "Yaparım" dedi Gittiler Kabristana girişte ayakkabılarını çıkarıp, kabrin yanına vardılar Daha hiçbir şey söylemeden Tâhâ-i Hakkârî hazretlerinin; "Fehîm! Ubeydullah'ı, kardeşim Sâlih'e götür" buyurduğunu işittiler Ubeydullah, babasının bu emrine uyarak, süratle amcasının huzûruna koştu Amcası kendisine sarıldı ve sıktı O anda Ubeydullah'a o kadar muhabbet geçti ki, Ubeydullah'da meydâna gelen bu muhabbet ateşinden, amcası; "Ubeydullah bu sarılma ile kemiklerimi eritti" buyurdu

Seyyid Sâlih, 1865 (H1281) senesinde hastalandı Talebelerini toplayarak herbiriyle vedâlaştı, helâllaştı Vasiyetini bildirdi Kabriyle ilgili olarak da; "Kabrimi ağabeyim Seyyid Tâhâ hazretlerinin kabr-i şerîfinin ayak ucuna kazınız Edebi gözetip kabirde de mübârek ayakları başamın üstüne gelecek şekilde olmasını sağlayın Bizden sonra Seyyid Fehîm'e tâbi olun" buyurdu Sonra talebelerinin Kur'ân-ı kerîm tilâvetleri arasında vefât edip, sevdiklerine kavuştu Vasiyetini aynen yaptılar Kabrini hocasının ayak ucuna kazdılar Şimdi bu iki kabrin üç taşı vardır Yâni Seyyid Tâhâ hazretlerinin kabrinin ayak ucundaki taş, Seyyid Sâlih hazretlerinin baş taşıdır

Seyyid Muhammed Sâlih hazretlerinin nesli, Seyyid Nûreddîn ve Seyyid Muhammed Emin isminde iki oğlu vâsıtasıyla devâm etmiştir

Seyyid Muhammed Sâlih hazretlerinin vefâtından sonra yerine Seyyid Fehîm-i Arvâsî hazretleri geçip vazîfesini devâm ettirdi İnsanlara İslâmiyetin emir ve yasaklarını anlatıp onların kurtuluşlarına vesîle oldu Seyyid Muhammed Sâlih hazretlerinin halîfelerinden Şeyh Azrâil, Girit'e oradan da Brezilya'ya hicret edip orada İslâmiyetin yayılması için çalıştı Şeyh Azrâil'in kızı, Seyyid Fehîm-i Arvâsî hazretlerinin zevcesi ve Seyyid Reşîd Efendinin annesiydi

1) Tam İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49 Baskı) s1143
2) Eshâb-ı Kirâm; (8 Baskı) s401
3) Rehber Ansiklopedisi; c15, s186
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c18, s209
5) İslâm Meşhûrları Ansiklopedisi; c3, s1806