Dünyanın Aslı Üç Şeydir:

DÜNYANIN ASLI ÜÇ ŞEYDİR: YEMEK, ELBİSE VE MESKEN

Dünyanın tafsiline dikkat edersen, üç şeyden ibaret olduğunu görürsün: Biri bitki, maden ve hayvan gibi yeryüzünde görülen şeylerdir Toprağın aslı, mesken kurmak ve ziraatle ondan faydalanmak içindir Bakır, pirinç ve demir madenleri âletler için, hayvanlar ise üzerlerine binmek ve yemek içindir Diğer ikisi de, insanın kalbini ve bedenini bunlarla meşgul eylemesidir Ya kalbi, onu sevmek ve onu istemekle meşgul eder, veya bedenini onu düzeltmek, onun işlerini yapmakla meşgul eder
Kalbi dünya sevgisi ile meşgul eylemek sebebiyle, kalbde helake sebep olan hırs, bâhillik, haset, düşmanlık ve bunun gibi sıfatlar meydana gelir Bedeni dünya ile meşgul eylemekten, kalbe bir meşguliyet doğar Böylece aslını unutur ve tamamen dünyaya dalar
Dünyanın aslı; yemek, elbise ve mesken olduğu gibi, insan için zaruri olan san'at da üçtür: Ziraatçılık, dokumacılık ve marangozluk Fakat bunların da kolları vardır Bazıları ona hazırlık içindir Pamuk döven ve iplik büken, dokumacının işini yapıyor Bazısı da bunu tamamlar, terzi gibi ki, dokumacının işini tamamlıyor Bunların hepsi için âletlere ihtiyaç vardır Bunlar da odun, demir, deri ve bunun gibi şeylerdir Böylece demircilik, marangozluk ve dericilik san'atlan meydana geldi Bunların hepsi meydana gelince birbirlerine yardım etmeye muhtaç olurlar
Çünkü herkes, kendinin bütün işlerini yapamaz Böylece terzi, dokumacının ve demircinin işini, demirci de, diğer ikisinin işini yapmak için bir araya geldiler Bu şekilde her biri ayrı iş yaptılar Bu yüzden aralarında bazı şeyler meydana geldi, birbirlerine düşman olmaya başladılar Çünkü her biri kendi hakkına razı olmadı ve diğerinin hakkına geçmek istedi Böyle san'atlardan üç çeşide daha ihtiyaç oldu Biri, saltanat ve siyaset [idare], diğeri kadılık ve hâkimlik, diğeri de insanlar arasında onunla kanun teşrii yapılan fıkıh san'atlarıdır Her ne kadar bunların çoğunun el ile alâkası yoksa da, her biri birer san'attır
İşte bu sebeple, dünya meşgalesi çoğaldı ve karıştı İnsanlar onun arasında kendilerini kaybettiler ve başlangıçta bunların esasının üç şey olduğunu anlayamadılar Bütün bunlar yemek, giymek ve mesken içindir Bu üç şey de beden için lâzımdır Beden de kalb için lâzımdır Onu taşımaktadır Kalb de Allahü Teâlâ için [O'nu bilmek için] lâzımdır O hâlde kendini ve Allahü Teâlâ'yı unutanlar; kendini, Kabe'yi ve seferi unutup bütün zamanım deveye bakmaya veren hac yolcusuna benzerler
Demek ki, dünya ve hakikati bu anlattıklarımızdır Her kim onda sefere hazırlanmaz, işini bitirmez, gözünü âhirete çevirmez ve dünya meşgalesini ihtiyacından fazla tutarsa, dünyayı tanımamış olur Bunun sebebi cahilliktir Bahusus Peygamber Efendimiz buyurdu: «Dünya, Hârut ve Mâruttan daha büyük büyücüdür Ondan kaçınız» Dünya böyle bir büyücü olunca, onun hile ve aldatmalarını ve onun işlerinin neye benzediğini insanlara açıklamak farz olur Şimdi dünyanın neye benzediğini dinle!

İmam Gazali