Bayburtta Gezilecek Yerler

Müzeler ve Örenyerleri



Aydıntepe Yeraltı Şehri



Bayburtun kuzeybatısında dağlık yöredeki bucak merkezi Aydıntepede yer alan kent, tüf içerisinde, yüzeyden 2-25 m derinde başka yapı malzemesi kullanmadan ana kayaya oyulmuş galeriler, tonozlu odalar ve bu odaların açıldığı daha geniş mekanlardan oluşmaktadır Yaklaşık 2 ile 25 m yüksekliğinde tonoz örtülü galeriler yer yer her iki yana genişlemektedir Kareye yakın planlı odalar bu mekana açılmaktadır, ayrıca gözetleme mekanlarının oluşturduğu havalandırma amaçlı konik biçimdeki deliklerin, galeri odalarını aydınlatmak için de kullanıldığı gözlenmektedir Günümüzde kazı çalışmaları devam edilen kent hakkında şu an ileri sürülen iki görüş mevcuttur



Bunlardan birincisi kentin bölgede daha önce sözü edilen Halde Şehrine ait olduğu ve eski ismi Hart (Aydıntepe) olan ilçenin isminin de Halttan geldiği görüşüdür Diğer görüş ise; Hartta bu yeraltı kentinden başka Geç Roma-Erken Bizans devirleri arasında yer alan bir mezarın ortaya çıkarılması dolayısıyla, Hıristiyanlığın henüz yerleşmediği bir devirde bu bölgenin bir sığınak teşkil ettiği, Romalılar tarafından kovulan ilk Hıristiyanların bu bölgeye geldikleri ve sığındıkları, yeraltı kentinin de bu Erken Hıristiyanlık dönemine ait olabileceğini iddia etmektedir



Çiftetaş-II Tepesi



Çiftetaş köyünde bulunan tepe doğal varlık olarak tespit edilmiş 1993-1995 yıllarında kazı çalışmaları yapılmış buluntular Erzurum Arkeoloji Müzesi Bayburt bölümünde



Kaleler



Bayburt Kalesi



Kent merkezinin kuzeyinde yer alan kalenin yapımıyla ilgili bilgiler kesin değildir Yerel prens ve krallıkların savaşımlarında önemli bir rol oynayan kalenin MS 58de yapıldığı tahmin edilmektedir Roma, Bizans, Arap ve Komnenos egemenliklerinde kalan yapı, pek çok kez onarılmıştır Bizans tarihçisi Prokopius, Bayburt ve Aeron kalelerinin Bizans İmparatoru Iustinianus döneminde yaptırıldığını bildirmektedir Kalede Saltuklular döneminde başlatılan ve Erzurum Meliki Tuğrul Şah tarafından tamamlanan (1200-1230) onarım çalışmaları ile ilgili yazıtlar bulunmaktadır



Sağlam kalan Selçuklu ve Osmanlı yazıtlarıyla, dönemini aydınlatan önemli yapılardan biri olan Bayburt Kalesi ve çevresinin bir düzenleme projesi yapılmış ve uygulama aşamasına gelinmiştir Restorasyon çalışmaları ise halen devam etmektedir



Saruhan Kalesi



İl merkezine yaklaşık 40 km mesafedeki Saruhan köyünde bulunan kalenin, Gümüşhane ve Bayburt bölgesine savunma ve gözetleme amaçlı yapılan 70 kaleden biri olduğu sanılmaktadır Kale bir tepeye inşa edilmiş olup, duvarları günümüze kadar fazla hasar görmeden ulaşabilmiş, ancak zaman içinde özgün niteliğini yitirmiştir



Cami ve Türbeler



Ulu Cami



Bayburt kent merkezinde bulunan cami Selçuklu yapısıdır İç mekanda bulunan beş yazıtta, yapımı ile ilgili bilgi verilmektedir Dikdörtgen biçimindeki ana mekan, mihrap yönüne dikey sekiz kalın payeyi bağlayan geniş kemerlerle üç nefe bölünmüştür Bu plan tipi, Selçuklulardan sonra Beylikler döneminde de uygulanmıştır Orta nef kubbeli bir mekanla son bulmaktadır Dıştan düz toprak damlı olan cami pek çok onarım görmüşse de ana planını koruyabilmiştir



Pulur (Ferahşad Bey) Camii ve Medresesi



Demirözü ilçesi sınırları içinde yer alan Gökçedere beldesi merkezindedir 16 yüzyılda inşa edilmiş Ferahşad Bey yapılar topluluğunun cami, medrese, han, hamam, imaret ve konuk evinden oluştuğu bilinmektedir Bunlardan han, imaret ve konuk evinden hiçbir iz kalmamıştır



Medresede 18 yüzyıl sonlarında Akkoyunlu Süleyman Bey tarafından yenilenme çalışmalarının yaptırıldığı sanılmaktadır L biçimindeki yapı, beş bölümlüdür Tüm bölümlerin kapıları avluya açılmaktadır Avluya açılan kapı ve pencere kemerleri Farsça yazılıdır Odalarda nişlerle süslenmiş ocaklar ilginç bir görünüm sergilemektedir



Kutluğ Bey Camii



Merkez ilçeye bağlı, Bayburt-Köse yolu üzerinde ve il merkezine yaklaşık 30 km mesafede bulunan Çayıryolu köyündedir 14 yüzyılın ikinci yarısında Fahreddin Kutluğ Bey tarafından yaptırılmıştır Kapı üzerindeki yazıttan 1550de onarım gördüğü anlaşılmaktadır Yapı açık bir avludan geçilen toprak damlı, son cemaat yeri ve dört kalın ağaç direkle mihrap yönüne koşut üç nefe ayrılan ana mekandan oluşmaktadır Yalın bir görünüşe karşılık, içte ahşap gerecin değişik biçimlerde değerlendirildiği gözlemlenmektedir



Y Hınzevrek Camii



Demirözü ilçe merkezinin hemen kuzeyinde bulunan Çatalçeşme köyündedir Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Akkoyunlular döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir Son cemaat yeri eğimli bir çatıyla örtülü olan caminin minare kaidesi kesme taştan, silindirik gövdesi ise tuğladan yapılmıştır Kare planlı ana mekanı örten kubbe yıkılmış,ü yerine dört ahşap ayağa oturan, ortası kırlangıç kubbeli bir ahşap örtü yapılmıştır Nişleri mukarnas süslemeli olan mihrabın kemeri bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir



Zahid Efendi Camii



İl merkezinde bulunan cami, Osmanlı döneminde (1514-1515) Zahid Efendi tarafından yaptırılmıştır Klasik Osmanlı mimarisi tarzında inşa edilen yapı birkaç kez onarım görmüş, ancak aslına uygun olarak yapılmayan bu onarımlar sonrasında özgünlüğünü yitirmiştir Çatısı saç kaplama malzemesiyle kaplanmış olan cami günümüzde ibadete açıktır



Şehit Osman Türbeleri



Bu türbelerin, Saltukoğulları komutanlarından Mengücük Gazinin erkek kardeşi Osman Gazi ve kız kardeşine ait olduğu bilinmektedir Bayburt merkezinin batı yanını kapayan 1682 m rakımlı tepe üzerinde yapılmışlardır Türbelerin yanında bulunan mezar taşlarının 600-700 senelik oldukları sanılmaktadır



Kutluğ Bey (Sünür) Türbesi



Merkez ilçeye bağlı, Bayburt-Köse yolu üzerinde ve il merkezine yaklaşık 30 km mesafede yer alan Çayıryolu köyünde bulunan türbe Kutluğ Bey Camiinin 30 m doğusunda, mezarlığın içinde bulunmaktadır Yazıtında, Tur Ali Bey oğlu Kutluğ Beyin adı okunmaktadır Kutluğ Beyin 1389da öldüğü düşünülerek türbenin 14 yüzyılın sonlarında inşa edildiği tahmin edilmektedir Kesme taştan, sekiz köşeli olarak inşa edilen yapının kubbesi yıkılmıştır Duvarlarda, içten kemerli nişlerle devinim sağlanmıştır Yarım daire biçimli mihrap, yuvarlak kemerlidir Kubbenin çinilerle süslü olduğu camiyle türbe arasında revaklı medrese odalarının bulunduğu bilinmekle birlikte, bunlardan günümüze bir iz kalmamıştır Türbenin büyük kısmı yıkılmış, sadece duvarları ayakta kalabilmiştir Halk arasında Tur Ali Bey Türbesi olarak da bilinmektedir



Abdulvahab Gazi Türbesi



Merkez ilçeye bağlı ve Bayburt-Gümüşhane yolunun yaklaşık 35 kmsinde yeralan Erenli köyünün hemen altındadır 7 yüzyılda yaşayan ve kahraman olarak tarih kitaplarına geçen, halk arasında saygın kişiliği olan Abdulvahab Gaziye aittir Günümüzde ayakta olup, ziyarete açıktır



Hanlar ve Hamamlar



Bent Hamamı



Çoruh Nehri kıyısında, Bayburt Kalesinin güneydoğu eteğinde bulunan hamam, 16 yüzyılda Akkoyunlu Hacı Ferahşad Bey tarafından yaptırılmıştır Dış kısmı çeşitli kereler onarım gören yapının iç kısmı halen özgünlüğünü korumaktadır Klasik dört eyvanlı hamam planı ile yapılmış olan hamamın soyunmalık bölümü dört sütuna oturan ortası aydınlık fenerli kubbeyle örtülüdür Ilıklık bölümü ise uzun bir beşik tonozdan oluşmaktadır Halvet bölümündeyse, ortada bir kubbe, dört yönde sivri beşik tonozlu eyvanlar, köşelerde kubbeli halvet odaları yer almaktadır Merkezi kubbeye pandantiflerle, köşe kubbelerine Türk üçgenleriyle geçiş sağlanmıştır Yapı günümüzde de hamam olarak kullanılmaktadır



Paşaoğulları (Kondolotlar) Hamamı



Bayburt kent merkezinde bulunan ve birkaç kez onarılan hamamın yapım tarihi ile ilgili bilgiler kesin değildir Sıcaklık bölümü, klasik haç biçimli dört eyvanlı hamamlar planındadır Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır Köşe odaları kubbeli tonozla, ılıklık beşik tonozla örtülüdür



Meydan (Çarşı) Hamamı



Bayburt kent merkezinde bulunmaktadır Kadı Mahmud Çelebi Vakfı olarak bilinmektedir Merkez planlı, yıldız biçimli 6 eyvanlı sıcaklık bölümü dışında özgünlüğünü yitirmiştir Hamam günümüzde de kullanılmaktadır